(nghiencuuquocte.org)

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Ngoại trưởng Hoa Kỳ, Antony Blinken,  vẫn tiếp tục  các chính sách ngoại giao đa phương ở Trung Đông bằng chuyến thăm không báo trước tới Iraq. Trước đó vào Chủ nhật, ông đã gặp Mahmoud Abbas, người đứng đầu Chính quyền Dân tộc Palestine (PA), tại Ramallah. Abbas yêu cầu ngừng bắn ngay lập tức, trong khi Blinken thúc đẩy việc “ngừng bắn nhân đạo” để cung cấp viện trợ cho Gaza. Cặp đôi đã thảo luận về vai trò tiềm năng của PA ở Gaza trong trường hợp Hamas bị tiêu diệt. Blinken hiện đang lên đường tới Thổ Nhĩ Kỳ.

Giao tranh ngày càng dữ dội ở Gaza. Quân đội Israel tuyên bố đã chia đôi dải đất này và đã bao vây thành phố Gaza. Israel cáo buộc Hamas sử dụng các bệnh viện một cách “có hệ thống” để che giấu các hoạt động quân sự của mình – bao gồm một trung tâm chỉ huy và điều phối dưới lòng đất và một bệ phóng tên lửa. Quân đội Israel đã tìm thấy bệ phóng nằm cách bể bơi và sân chơi trẻ em chỉ vài mét. Trong khi đó, chính phủ do Hamas kiểm soát ở Gaza cho biết cuộc không kích của Israel vào một trại tị nạn đã khiến ít nhất 45 người thiệt mạng.

Một năm trước ngày bầu cử Tổng thống Mỹ, một cuộc thăm dò ý kiến của tờ New York Times cho thấy cử tri ở năm bang chiến trường – Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, và Pennsylvania – thích Donald Trump hơn Joe Biden. Ứng viên nặng ký nhất của Đảng Cộng hòa đã dẫn trước tổng thống đương nhiệm từ bốn đến mười điểm. Những người trả lời không hài lòng với Biden đã trích dẫn tuổi tác cũng như cách ông quản lý nền kinh tế, chính sách đối ngoại và nhập cư.

Công ty khởi nghiệp của Elon Musk, xAI, đã tung ra phiên bản beta của một chatbot AI tạo sinh, được thiết kế để cạnh tranh với ChatGPT. Sau khi thử nghiệm, Grok sẽ trở thành công cụ có sẵn cho những người dùng trả phí của X (trước đây là Twitter) với mức giá 16 USD mỗi tháng. Musk cho biết chatbot của ông sẽ thu thập kiến thức thời gian thực về thế giới từ nền tảng X. Trước đây, vị tỷ phú từng đe dọa sẽ kiện Microsoft vì đã truy cập vào mạng xã hội của ông để đào tạo ChatGPT, công ty mà gã khổng lồ phần mềm sở hữu một phần.

Đảng đối lập chính của Thổ Nhĩ Kỳ đã bỏ phiếu phế truất lãnh đạo Kemal Kilicdaroglu. Ông đã lãnh đạo Đảng Nhân dân Cộng hòa (Republican People’s Party, CHP) kể từ năm 2010, nhưng đã nhiều lần thất bại trong việc lật đổ Recep Tayyip Erdogan, tổng thống độc tài của đất nước. Kilicdaroglu được thay thế bởi Ozgur Ozel, người hứa sẽ thúc đẩy sự ủng hộ CHP trước cuộc bầu cử địa phương vào tháng Ba.

Hàn Quốc tái áp đặt lệnh cấm bán khống cổ phiếu của các công ty lớn. Cơ quan quản lý cho biết họ muốn tạo sân chơi bình đẳng cho các nhà đầu tư tổ chức và bán lẻ. Các hạn chế đối với hoạt động này từng được dỡ bỏ vào tháng 5/2021 nhằm cải thiện sức hấp dẫn của thị trường vốn trong nước đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Trong khi đó, Philippines đã chọn cách tiếp cận ngược lại, lần đầu tiên cho phép bán khống.

Một báo cáo của Liên Hiệp Quốc cho biết, hoạt động trồng cây thuốc phiện ở Afghanistan đã giảm 95% kể từ khi Taliban hình sự hóa việc trồng cây thuốc phiện vào tháng 4/2022. Khi Taliban trở lại nắm quyền vào năm 2021, Afghanistan là nguồn cung cấp 85% lượng thuốc phiện trên thế giới. Nhưng nông dân nước này đã mất khoảng 1 tỷ USD thu nhập từ việc bán thuốc phiện kể từ khi cuộc đàn áp thuốc phiện bắt đầu.

Con số trong ngày: 10% là mức thuế mà Donald Trump đề xuất đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu, gấp ba lần mức trung bình của Mỹ.

TIÊU ĐIỂM

Liệu có xảy ra một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu?

Trong phần lớn năm 2023, nền kinh tế thế giới vẫn đứng vững giữa bối cảnh lãi suất cao và căng thẳng địa chính trị gia tăng. Tuy nhiên, tình hình có lẽ đang thay đổi. Hồi tháng 10, thị trường lao động Mỹ đã chậm lại. Vào thứ Hai này, kết quả khảo sát về các doanh nghiệp ở châu Âu có thể tiết lộ thêm nhiều điểm yếu khác. Sang thứ Ba, các nhà kinh tế cũng sẽ nghiên cứu dữ liệu thương mại từ Trung Quốc, quốc gia đang vật lộn với cuộc khủng hoảng thị trường bất động sản.

Liệu có xảy ra một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu? Điều đó phụ thuộc một phần vào cách các ngân hàng trung ương phản ứng với bất kỳ điểm yếu nào. Thị trường đã phục hồi sau báo cáo việc làm của Mỹ, vì nền kinh tế chậm lại thường đồng nghĩa với lạm phát thấp hơn và theo đó là lãi suất thấp hơn. Nhưng nếu chiến tranh lan rộng ở Trung Đông, các nhà hoạch định chính sách tiền tệ có thể phải đối mặt với giá dầu cao hơn và một đợt sốc cung do lạm phát khác. Thêm nữa, các ngân hàng trung ương vẫn cảnh giác với việc vội vàng tuyên bố chiến thắng trước tình trạng tăng giá, đặc biệt là ở nước Mỹ đang tăng trưởng nhanh. Vì vậy, các ngân hàng ít có khả năng cắt giảm lãi suất trong thời gian tới.

Chiến dịch trên bộ của Israel đã thành hình

Khi tuần mới bắt đầu, hình thức của chiến dịch trên bộ của Israel đang trở nên rõ ràng. Quân đội của họ đã có mặt ở các khu vực ngoại ô của thành phố Gaza và đang chuẩn bị tấn công vào trụ sở của Hamas ở trung tâm đông đúc của thành phố. Israel có lợi thế rõ ràng về hỏa lực và xe thiết giáp, nhưng Hamas có hệ thống địa đạo rộng khắp nằm bên dưới Gaza, cho phép các lãnh đạo của họ có thể trú ẩn. Hamas cũng có thể sử dụng mạng lưới này để phục kích xe tăng Israel.

Gần 10.000 người đã thiệt mạng ở Dải Gaza trong tháng qua, phần lớn là trong các cuộc không kích do Israel tiến hành sau vụ sát hại 1.400 người dân nước này vào ngày 7/10. Áp lực quốc tế đang gia tăng buộc Israel phải đồng ý với một “lệnh ngừng bắn nhân đạo” nhằm cho phép dân thường chạy trốn khỏi khu vực phía bắc. Các sĩ quan Israel cũng nhận thức được rằng họ không còn nhiều thời gian để đạt được mục tiêu tiêu diệt khả năng quân sự của Hamas. Khi Israel tăng cường nỗ lực tấn công, cuộc chiến tàn khốc nhất có thể đã gần kề.

Những khó khăn của BioNTech

Công ty công nghệ sinh học của Đức sẽ báo cáo thu nhập quý 3 vào thứ Hai. Năm 2020, công ty đặt trụ sở tại Mainz này đã tạo ra loại vaccine ngừa COVID hiệu quả đầu tiên trên thế giới nhờ hợp tác với Pfizer, gã khổng lồ dược phẩm của Mỹ mà gần đây đã gặp khó khăn. Giá cổ phiếu Pfizer đã giảm hơn 35% trong năm nay do nhu cầu về các loại thuốc liên quan đến COVID giảm.

Phần lớn doanh thu của BioNTech đến từ các khoản chia sẻ lợi nhuận với Pfizer. Giữa tháng 10, BioNTech cho biết họ có khả năng phải nhận một khoản lỗ 900 triệu euro (966 triệu USD) sau khi Pfizer giảm dự báo doanh số bán vaccine ngừa COVID khoảng 2 tỷ USD trong năm nay. Để trấn an các nhà đầu tư, công ty Đức đã chỉ ra rằng, theo Pfizer, hầu hết các khoản giảm đều liên quan đến các nguyên liệu thô được mua trong thời kỳ đại dịch, cũng như các phiên bản vaccine ngừa COVID cũ hơn, hiện đã không còn được sử dụng. Nhưng có thể sẽ phải mất nhiều thời gian để BioNtech lấy lại sức mạnh của mình.

Nền kinh tế Indonesia và di sản của Jokowi

Tiêu dùng nội địa mạnh và thặng dư thương mại dồi dào là những tín hiệu tốt cho việc công bố số liệu GDP quý 3 của Indonesia vào thứ Hai. Các nhà kinh tế được Reuters hỏi ý kiến cho rằng nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á chỉ tăng trưởng hơn 5% trong năm ngoái. Trong sáu tháng qua, lạm phát toàn phần vẫn nằm trong phạm vi mục tiêu của ngân hàng trung ương là 2-4%. Tuy nhiên, gần đây lạm phát đã bắt đầu tăng lên do hạn hán đã đẩy giá gạo, một mặt hàng thiết yếu ở quốc gia đông dân thứ tư thế giới, lên cao.

Jokowi, tên thường gọi của Tổng thống Indonesia, lên nắm quyền vào năm 2014 với lời hứa tăng trưởng kinh tế hàng năm 7%. Đây có lẽ là một mục tiêu khó đạt được, bởi vì từ khi ông lên nắm quyền, con số vẫn luôn dao động ở mức 5%. Sang tháng 2 tới, Indonesia sẽ bầu tổng thống mới. Jokowi dự đoán rằng mục tiêu 7% của mình có thể đạt được vào năm 2027, nếu người kế nhiệm ông duy trì các cải cách, bao gồm xây dựng cơ sở hạ tầng và mở rộng ngành sản xuất niken của Indonesia. Nhưng không phải ai cũng đồng ý với điều đó.