Mỹ và các nước Đông Nam Á có các tuyên bố chủ quyền cạnh tranh với Trung Quốc ở Biển Đông gặp khó khăn trong việc phản ứng với chiến thuật vùng xám của Bắc Kinh (China’s Gray Zone Strategy).
Hải quân và Cảnh sát biển Hoa Kỳ thực hiện nhiều hoạt động thực hiện quyền tự do hàng hải (freedom of navigation operation - FONOPS) ở Biển Đông thời gian gần đây.
Đại tá Hải quân Mỹ Robert Francis (chuyên gia về tàu nổi và là cựu nghiên cứu viên về quân sự tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại) và Thiếu tá Hải quân Mỹ Roswell Lary (tốt nghiệp Trường nghiên cứu quốc tế cấp cao của Đại học Johns Hopkins) có bài viết trên trang mạng của Hội đồng Quan hệ đối ngoại Mỹ về cách thức các nước có thể tận dụng những ưu thế của ngoại giao công chúng nhằm đối phó với chiến thuật vùng xám của Trung Quốc (China’s Gray Zone Strategy) trên Biển Đông.
Chiến thuật vùng xám.
Chiến thuật vùng xám, theo định nghĩa của chuyên gia Michael Green thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (SCIS), là những hành vi cao hơn hoạt động răn đe thông thường nhằm đạt được các mục tiêu an ninh nhưng vẫn nằm dưới ngưỡng có thể gây ra các phản ứng vũ trang.
Ở Biển Đông, Bắc Kinh đang sử dụng Lực lượng dân quân biển vũ trang (People's Armed Forces Maritime Militia - PAFMM), hạm đội đánh cá có vũ trang của Trung Quốc, làm "người chơi" trong chiến thuật vùng xám nhằm khẳng định các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh đối với các vùng lãnh thổ tranh chấp.
PAFMM củng cố các tuyên bố của Bắc Kinh bằng cách ngăn ngư dân các nước Đông Nam Á ra ngư trường màu mỡ truyền thống của họ và tạo điều kiện cho đội tàu đánh cá khổng lồ của Trung Quốc tiếp cận các ngư trường trên.
Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối với phần lớn Biển Đông thông qua yêu sách “đường chín đoạn”, đòi hỏi hơn 90% vùng biển và các cấu trúc ở Biển Đông thuộc về Bắc Kinh. Tuyên bố này được xem là vi phạm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS).
Các vấn đề tài phán, pháp lý và ngoại giao đã hạn chế cách tiếp cận của Hải quân và Cảnh sát biển Mỹ trong ứng phó với các chiến thuật này của Trung Quốc.
Trong khi đó, các quốc gia Đông Nam Á có các tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông lại không có đủ lực lượng và năng lực hàng hải để chống lại chiến thuật vùng xám. Các tổ chức khu vực như Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) hoạt động dựa vào việc đạt đồng thuận để hành động sẽ khó có các hành động mạnh mẽ đối với việc Trung Quốc sử dụng hạm đội đánh cá vũ trang ở Biển Đông vì một số thành viên ASEAN thân cận với Bắc Kinh.
Giải pháp truyền thông xã hội
Một giải pháp để đối phó với các lực lượng bán dân sự như PAFMM là phơi bày các hoạt động ngụy trang này thông qua các chiến dịch truyền thông xã hội rộng khắp Đông Nam Á.
Các chiến dịch truyền thông cần để công chúng thấy rõ PAFMM không chỉ là một đội tàu đánh cá và làm rõ các hoạt động này không chỉ hỗ trợ các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc mà còn gây tổn hại đến lợi ích kinh tế Đông Nam Á.
Từ năm 2012, Bắc Kinh bắt đầu tăng cường sử dụng chiến thuật vùng xám, tiêu biểu từ vụ việc chiếm giữ bãi cạn Scarborough của Philippines năm 2012, xây dựng đảo nhân tạo trên diện rộng từ năm 2014 đến năm 2017 và việc lực lượng Cảnh sát biển Trung Quốc và PAFMM gia tăng hoạt động ở Biển Đông.
Đáp lại, các đơn vị Hải quân và Cảnh sát biển Mỹ đã tham gia thực hiện nhiều hoạt động hơn trong khu vực. Hoạt động tự do hàng hải (freedom of navigation operation - FONOPS) đã tăng từ 0 vào năm 2014 lên mức cao nhất là 10 vào năm 2019.
Sự gia tăng hiện diện quân sự của Mỹ và các nước đối tác ở Biển Đông cùng các tuyên bố ngoại giao lên án các hành động ở Biển Đông của Bắc Kinh không đưa lại nhiều tác dụng trong việc ngăn chặn Trung Quốc sử dụng các lực lượng bán dân sự như PAFMM.
Vào tháng 3-4/2021, Bắc Kinh điều 220 tàu PAFMM neo đậu ở Đá Ba Đầu. Việc đội tàu của PAFMM xuất hiện được cho là nhằm đáp trả cuộc tập trận Balikatan (tiếng Tagalog nghĩa là Vai kề vai) của Mỹ và Philippines, vì hành động tập kết tàu diễn ra ngay trước cuộc tập trận.
May mắn thay, sự hiện diện của rất nhiều lực lượng xung quanh Đá Ba Đầu đã không leo thang thành một cuộc xung đột rộng lớn hơn.
Có thể thấy, nếu tàu chiến của Mỹ hoặc Đông Nam Á xuất hiện ở Đá Ba Đầu để giải quyết các tranh chấp với đội tàu PAFMM sẽ trở thành một chiến thuật sai lầm.
Đầu tiên, động thái này có nguy cơ leo thang căng thẳng. Nếu Hải quân Philippines đánh chìm các tàu PAFMM, các đơn vị Hải quân và Cảnh sát biển của Trung Quốc, vốn tuần tra ngay gần đó, có thể đáp trả nhanh chóng.
Thứ hai, một cuộc đáp trả có vũ trang của Hải quân Philippines (hoặc các nước Đông Nam Á khác), hoặc của các tàu chiến Mỹ, cũng là một sai lầm trong chiến lược ngoại giao công chúng, sẽ được Bắc Kinh miêu tả là sử dụng vũ lực quá mức.
Các quốc gia Đông Nam Á có thể phối hợp thực hiện các chiến dịch truyền thông xã hội, giúp ngư dân kể về việc họ bị quấy rối như thế nào, phát triển thành các video, hình ảnh và câu chuyện ở Biển Đông trên các phương tiện truyền thông xã hội khu vực và toàn cầu.
Các sản phẩm truyền thông cần giải thích đầy đủ hơn vai trò của PAFFM và cung cấp thông tin rộng rãi về mức độ ảnh hưởng của PAFFM đối với sinh kế trong khu vực.
Các câu chuyện tập trung vào việc ngư dân Đông Nam Á có thu nhập tương đối thấp đang gặp khó khăn như thế nào trước sự xuất hiện của PAFFM thể hiện rằng, hành động của Bắc Kinh ở Biển Đông không chỉ tác động đến ngư dân mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ ngành chế biến và xuất khẩu cá trong khu vực.
Một chiến lược truyền thông xã hội như vậy có thể phù hợp với các quốc gia Đông Nam Á đang phải đối mặt với việc Bắc Kinh tăng cường sử dụng PAFMM để thực hiện các yêu sách chủ quyền.
(Theo baoquocte.vn)
