Hình ảnh một con muỗi đang đậu trên cánh tay người. Nguồn: Getty/LWAk

THẾ GIỚI - Tổ chức Y tế Thế giới WHO đã cấp phép cho một loại vắc-xin sốt rét mới có tên là R-21, do các nhà khoa học thuộc Đại học Oxford phát triển, là loại thuốc chủng thứ hai được tạo ra. WHO cho biết mặc dù vắc xin trước đây cũng có hiệu quả, nhưng loại mới có thể được sản xuất ở quy mô lớn hơn và rẻ hơn nhiều.

Đó có thể không phải là một căn bệnh bạn nghĩ đến trừ khi đi nghỉ ở nước ngoài, thế nhưng sốt rét vẫn là một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng nhất trên toàn thế giới.

Trên toàn cầu, hơn 240 triệu ca sốt rét xảy ra mỗi năm, với 247 triệu ca vào năm 2021 và có 619 ngàn trường hợp tử vong.

Trong số những cái chết đó, 77% nạn nhân là trẻ em dưới 5 tuổi.

Thế nhưng đối với các khu vực đang chiến đấu với căn bệnh do muỗi lây truyền, một tia hy vọng khác đã xuất hiện với việc Tổ chức Y tế Thế giới WHO, cho phép một loại vắc-xin mới để ngăn ngừa căn bệnh này, với tên gọi là vắc-xin R-21.

Tổng giám đốc của WHO, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus nói rằng, nó đánh dấu một bước ngoặt trong việc ngăn ngừa căn bệnh này.

Ông Tedros Adhanom Ghebreyesus nói "Ở những khu vực có sự lây truyền theo mùa, vaccine đã làm giảm 75% các trường hợp sốt rét có triệu chứng trong 12 tháng, sau một loạt 3 liều thuốc chủng".

"Liều thứ 4 được tiêm một năm sau liều thứ 3, đã được chứng minh là duy trì sự bảo vệ".

"Là một nhà nghiên cứu sốt rét, tôi thường mơ về ngày chúng ta sẽ có một loại vắc-xin an toàn và hiệu quả chống lại bệnh sốt rét, bây giờ chúng ta có đến 2 loại".

Được biết vắc-xin R-21 được các nhà khoa học của Đại học Oxford phát triển, là thuốc chủng sốt rét thứ hai được tạo ra.

WHO cho biết, trong khi vắc-xin trước đó cũng có hiệu quả, vắc-xin mới có thể được sản xuất ở quy mô lớn hơn nhiều và sẽ cung cấp cho các quốc gia một lựa chọn rẻ hơn.

Ông Tedros nói "Với giá từ 2 đến 4 đô-la Mỹ một liều, nó có thể so sánh với các can thiệp sốt rét được khuyến nghị khác và các loại vắc-xin trẻ em khác".

Được biết chỉ mới 2 năm kể từ khi WHO phê duyệt loại vắc-xin trước đó với tên gọi là R-T-S-S, cả hai loại thuốc chủng này được xây dựng từ hơn một thế kỷ nghiên cứu khoa học.

Thế nhưng tại sao một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất đối với nhân loại, lại mất quá nhiều thời gian để chiến đấu hiệu quả?

Không giống như các bệnh như COVID-19, sốt rét là một loại ký sinh trùng phức tạp, có thể ngụy trang để tránh khỏi hệ thống miễn dịch của con người, khiến nó tinh vi hơn nhiều so với các virus khác.

Ông Tom Burkot là Giáo sư tại Viện Y Tế và Y học Nhiệt đới, tại Đại học James Cook.

Ông nói rằng, cả hai vắc xin nhắm vào một biến thể cụ thể của ký sinh trùng sốt rét, được gọi là plasmodium falciparum, phần lớn được tìm thấy ở châu Phi.

Ông Tom Burkot nói "Hầu hết sự tập trung là ở châu Phi, bởi vì đó là nơi có hầu hết bệnh sốt rét".

"Có 4 hoặc 5 loại ký sinh trùng sốt rét khác nhau có thể lây nhiễm sang người, và một loại được gọi là sốt rét falciparum gây tử vong lớn nhất".

"90% bệnh sốt rét falciparum là ở châu Phi và những vắc-xin đã được phát triển, chỉ chống lại bệnh sốt rét falciparum".

Ông cho biết những loại vắc-xin mới này. có hiệu quả khoảng 66% trong năm, sau liệu trình gồm 3 liều có thể làm giảm đáng kể căn bệnh chết người.

Ông nói "Ý tôi là, mọi người sẽ nói rằng vắc-xin sốt rét không hoàn toàn bảo vệ, nhưng tôi hy vọng điều đó có thể có tác động rất đáng kể, nếu nó được sử dụng một cách thích hợp".

"Tôi nghĩ chúng ta đang nói về việc giảm 70% các trường hợp sốt rét, vì vậy nó có thể có tác động thực sự".

Trong khi đó bà Sarah Tolentino là một y tá làm việc tại Bờ biển phía Nam New South Wales, bà đã dành nhiều năm ở tuyến đầu của cuộc khủng hoảng sốt rét ở Uganda.

Bà cho biết, đó là một vấn đề đặc biệt ảnh hưởng đến những người nghèo khó.

Bà nói "Vì vậy, chúng tôi đã thấy bệnh sốt rét rất nhiều trong cộng đồng, đặc biệt là trong các khu ổ chuột mà chúng tôi làm việc".

"Rõ ràng gánh nặng bệnh tật luôn được cảm nhận tồi tệ nhất, bởi những người đang sống trong điều kiện tồi tệ nhất".

"Vì vậy, nói chung những người đang sống trong điều kiện tồi tệ nhất, họ đang sống trong những ngôi nhà xiêu vẹo bởi các khu vực đầm lầy".

"Vì vậy thực sự, họ không thể làm gì nhiều để thoát khỏi yếu tố sinh sản của muỗi".

Năm 2013, bà bị bệnh nặng nhưng cho rằng đó không phải là bệnh sốt rét, do không bị sốt.

Tuy nhiên, bà sớm bị ảnh hưởng nặng nề bởi căn bệnh này, bắt đầu một cơn sốt kéo dài 5 tuần mà tưởng chừng như không thể sống sót.

Bà Sarah Tolentino nói "Tôi chưa bao giờ trải qua bất cứ điều gì tồi tệ như vậy hoặc trước đó".

"Về căn bản, tôi bị sốt rét phức tạp vì có sự chậm trễ trong điều trị, do đó kết thúc với một số suy gan".

"Ban đầu nếu trì hoãn điều trị thêm 24 giờ nữa, có lẽ tôi đã chết cùng với các biến chứng sẽ tồi tệ hơn nhiều".

"Tôi kết thúc với bệnh sốt rét khủng khiếp và tôi sẽ chết, không đời nào tôi có thể sống sót được".

Được biết các thỏa thuận đã đạt được, để sản xuất hơn 100 triệu liều vắc-xin R-21 mới mỗi năm, với các chuyên gia nói rằng nó có thể xoay chuyển tình thế đối với căn bệnh chết người này.

Ít nhất 28 quốc gia ở châu Phi có kế hoạch giới thiệu một trong hai loại vắc-xin sốt rét, như một phần của chương trình tiêm chủng quốc gia của họ.

Thế nhưng trước tiên, vắc-xin R-21 sẽ hoàn thành sơ tuyển WHO đang diễn ra, sau đó sẽ cho phép mua loại thuốc chủng quốc tế để phát triển rộng rãi hơn.

Được biết loại vaccine mới dự trù sẽ có mặt tại các quốc gia, từ giữa năm 2024.