.png)
Hòn đá Rosetta mang các chữ viết bằng chữ Hy Lạp cổ đại, Demotic và chữ tượng hình (Getty) Nguồn: AFP / AMIR MAKAR / AFP via Getty Images
ANH QUỐC - Đã 200 năm kể từ khi Hòn đá Rosetta được phát hiện giúp các nhà sử học giải mã các chữ tượng hình của Ai Cập cổ đại. Trong khi cuộc triễn lãm về sự kiện này đang diễn ra ở London, người Ai Cập đang tiếp tục kêu gọi đưa Hòn đá trở về Ai Cập.
Đó là năm 1799.
Các cuộc chiến tranh của Napoléon đang diễn ra.
Thuyền trưởng người Pháp Pierre Bouchard đang giám sát việc trùng tu một pháo đài cũ gần thị trấn Rosetta thì ông tìm thấy một khối đá bazan cao 114 cm và rộng 72 cm, có khắc ba loại chữ viết khác nhau.
Ông ngay lập tức nhận ra tầm quan trọng của nó đối với các học giả đã đi cùng quân đội Pháp đến Ai Cập.
Trên thực tế, Hòn đá Rosetta có lẽ là hiện vật khảo cổ quan trọng nhất trên thế giới ngày nay.
Trong một bài giảng tại Đại học Gresham ở London, Giáo sư Richard Parkinson giải thích ý nghĩa của hòn đá này.
“Người ta nhận ra ngay rằng nó quan trọng vì nó giống nhau, nó có những văn bản giống nhau, cùng một nội dung, được viết bằng ba chữ viết khác nhau, một trong số đó là chữ Hy Lạp, mà tất nhiên tất cả các học giả của Napoléon đều có thể dễ dàng hiểu được.”
Hiện nay, Hòn đá Rosetta đang được lưu giữ tại Bảo tàng Anh quốc ở London.
Giáo sư Parkinson giải thích làm thế nào mà hòn đá này đến được đó.
"Sau đó, có một tình tiết khó thấy sau thất bại của Napoléon - Hiệp ước Alexandria rất quan tâm đến việc mọi người chạm tay vào cổ vật và trên hết là Hòn đá Rosetta. Người Pháp kể lại rằng nó đã rơi vào tay người Anh như thế nào. Kỳ lạ là chuyện này rất khác biệt so với các tài liệu của người Anh.”
Một cuộc triển lãm mới tại Bảo tàng Anh đã kể câu chuyện về khám phá đáng chú ý đó - và cuối cùng thì chính một nhà nghiên cứu người Pháp, người đã giải mã được viên đá.
Hơn 240 vật thể lập biểu đồ hành trình từ những nỗ lực thất bại ban đầu để hiểu các ký hiệu bí ẩn, cho đến thư từ giữa Thomas Young và Jean-Francois Champollion, người Pháp cuối cùng đã bẻ khóa mật mã vào năm 1822.
Cô Ilona Regulski, người phụ trách triển lãm, cho biết.
“Trong một thời gian dài, chữ tượng hình được xem là biểu tượng. Chúng được xem là có ý nghĩa kỳ diệu, chứa đựng những kiến thức bí mật. Và đây là một nhận thức thực sự tồn tại từ thời Trung cổ, đến thời kỳ Phục hưng, và đến tận thế kỷ 17. Và việc giải mã khiến chúng tôi hiểu rằng các chữ tượng hình, mặc dù trông giống như tranh vẽ, nhưng chúng đại diện cho một ngôn ngữ nói.”
Sau khi những chữ tượng hình được giải mã, các học giả có thể tìm hiểu thêm về người Ai Cập cổ đại.
Trong khi những câu chuyện về giới tinh hoa đã được viết trong nhiều thế kỷ bởi các nhà sử học La Mã và những người khác, cô Regulski nói rằng việc hiểu được các chữ tượng hình mang lại hiểu biết sâu sắc về cuộc sống của những người bình thường.
“Vì vậy, chúng tôi có thể đọc được rất nhiều tài liệu viết mà người Ai Cập cổ đại để lại, những nét vẽ nguệch ngoạc trên những mảnh giấy cói, cả những chữ tượng hình hoành tráng trên tường lăng mộ và đền thờ. Chúng tôi có thể hiểu được điều mọi người đang nghĩ, cách họ trải nghiệm thế giới. Chúng tôi có thể đọc danh sách mua sắm, thơ tình và văn học của họ. Vì vậy, nó thực sự đã mở khóa cả một nền văn minh cho chúng ta.”
Cuộc triển lãm bao gồm các hiện vật được mượn từ các bộ sưu tập quốc gia và quốc tế, một số trong số đó hiếm khi được trưng bày trước công chúng.
Bảo tàng hy vọng những món đồ cổ này sẽ giúp du khách suy ngẫm về cuộc sống của những người cổ đại.
“Tôi nghĩ mọi người liên tưởng Ai Cập cổ đại với thế giới bên kia, với những ngôi đền và lăng mộ đẹp đẽ. Nhưng tất nhiên, đây là vật liệu hầu như đã tồn tại mà du khách quen thuộc. Nhưng tôi hy vọng rằng chúng ta cũng có thể chứng minh đây là một nền văn minh, một nền văn hóa của con người giống như chúng ta, rất giống chúng ta, và rằng mọi người đang giao tiếp với nhau, có những lo lắng và các vấn đề giống với chúng ta.”
Giáo sư Parkinson cho biết Hòn đá Rosetta có lẽ là vật trưng bày phổ biến nhất ở Bảo tàng Vương Quốc Anh.
“Hòn đá đã trở thành biểu tượng cho nỗ lực của nhân loại trong việc tìm hiểu các nền văn hóa khác và những thứ khác. Nó đã trở thành chủ đề của các cuốn tiểu thuyết, những bộ phim hoạt hình Nhật Bản, và cho đến nay nó là món hàng bán chạy nhất trong toàn bộ các mặt hàng thương mại của Bảo tàng Vương Quốc Anh”
Trong lúc Hòn đá Rosetta đang thu hút khách du lịch tại Anh quốc, các nhà khảo cổ nổi tiếng của Ai Cập đã tiếp tục kêu gọi trả lại hòn đá này cho Ai Cập.
Cho đến nay, chiến dịch trực tuyến của các nhà khảo cổ đã thu thập được 2.500 chữ ký.
Bà Monica Hanna, quyền Chủ nhiệm Đại học Khảo cổ học ở thành phố Aswan của Ai Cập, cho biết chiến dịch của họ nhằm mục đích nói cho người dân Ai Cập biết về việc này.
