Cờ Mỹ và Trung Quốc. (Ảnh: Frederic J. Brown/AFP qua Getty Images)
QUỐC TÊ - Làn sóng phi toàn cầu hóa thứ hai mang theo mối đe dọa lớn hơn về xung đột toàn cầu so với thời Chiến tranh Lạnh, với cuộc chiến thương mại hiện tại báo hiệu sự khởi đầu của làn sóng này.
Vào ngày 14/5, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã ban hành luật áp thuế đối với xe điện và pin lithium của Trung Quốc. Trong một động thái song song, các cơ quan chức trách Âu Châu đã ám chỉ về việc rà soát kỹ lưỡng các khoản trợ cấp liên quan đến hàng nhập cảng của Trung Quốc trong các lĩnh vực này. Đáp lại, Trung Quốc cũng đã thực hiện các biện pháp trả đũa. Trong bối cảnh căng thẳng leo thang này, một cuộc thảo luận quan trọng trong cuộc họp gần đây của các bộ trưởng tài chính G7 tập trung vào các hoạt động thương mại không công bằng và công suất sản xuất dư thừa của Trung Quốc. Những diễn biến này cho thấy một cuộc chiến thương mại toàn cầu do xu hướng phi toàn cầu hóa thúc đẩy đang diễn ra. Tương lai của cuộc xung đột này sẽ ra sao?
Một cuộc chiến thương mại mới
Trong một cuộc phỏng vấn gần đây trên chương trình “Cái nhìn Đỉnh điểm” (Pinnacle View) của NTD, công ty sản xuất truyền hình độc lập Lý Quân (Li Jun) đã thảo luận về sự khởi đầu của một cuộc chiến thương mại mới. Đối với Hoa Kỳ, đây là một cuộc đối đầu không thể tránh khỏi. Căng thẳng leo thang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc bắt nguồn từ một hành động lâu đời của Trung Quốc, đó là làm tràn ngập thị trường Hoa Kỳ bằng hàng hóa dư thừa, điều đặc biệt ảnh hưởng đến ngành sản xuất của Hoa Kỳ trong gần hai thập kỷ. Đợt tăng thuế gần đây của Hoa Kỳ chỉ là giai đoạn đầu trong các phản ứng của nước này. Một số đảng viên Cộng hòa chỉ trích Tổng thống Biden vì cách tiếp cận hạn chế, ủng hộ việc áp thuế rộng hơn đối với hàng hóa Trung Quốc. Tuy nhiên, đợt tăng thuế hiện tại của Hoa Kỳ dự kiến sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa trên nhiều quốc gia. Đây là điều khiến chính quyền Trung Quốc lo ngại nhất, và thúc đẩy các hành động trả đũa của họ.
Vào ngày 19/5, Bộ Thương mại Trung Quốc đã đáp trả bằng cách mở cuộc điều tra về việc nhập cảng các loại nhựa kỹ thuật cụ thể từ Hoa Kỳ, Liên minh Âu Châu (EU), Đài Loan và Nhật Bản. Các cơ quan truyền thông Trung Quốc đang tập hợp sự ủng hộ, khoe khoang về nhiều biện pháp đáp trả. Ngoài ra, vào ngày 21/5, Phòng Thương mại Trung Quốc tại EU đã tiết lộ kế hoạch của Bắc Kinh về việc tăng thuế lên 25% đối với các loại xe nhập cảng có phân khối lớn. Hơn nữa, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã chính thức công bố lệnh trừng phạt đối với 12 doanh nghiệp công nghiệp quân sự của Hoa Kỳ và 10 cá nhân trong ngành, báo hiệu những động thái đáp trả chủ động của ĐCSTQ trong cuộc xung đột thương mại này.
Ông Lý cũng nhắc đến những nỗ lực của Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen trong cuộc họp của các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương G7, nơi bà ủng hộ cho một lập trường thống nhất giữa các quốc gia G7 và các quốc gia khác bị ảnh hưởng bởi tình trạng bán phá giá do dư thừa công suất của Trung Quốc. EU đã khởi xướng các cuộc điều tra chống trợ cấp đối với xe điện nhập cảng từ Trung Quốc cách đây nhiều tháng và đã mở rộng phạm vi rà soát để bao gồm các sản phẩm năng lượng xanh của Trung Quốc như tua bin gió. Bất chấp các cuộc thảo luận gần đây giữa Thủ tướng Đức Olaf Scholz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Chủ tịch EU Ursula von der Leyen với Trung Quốc, Âu Châu vẫn chưa biến đối thoại thành hành động cụ thể. Sự không chắc chắn xung quanh quyết tâm của Âu Châu vẫn tồn tại vì lợi ích kinh tế trong thương mại với Trung Quốc vẫn là tối quan trọng đối với Đức và Pháp.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen quan sát trước cuộc gặp với Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong tại Quảng Châu, Trung Quốc, vào ngày 6/4/2024. (Ảnh: Ken Ishii/Pool qua Getty Images)
Ông Lý khẳng định, "EU nên có các biện pháp quyết đoán hơn do dễ bị tổn thương hơn trước tình trạng bán phá giá do dư thừa công suất so với Hoa Kỳ",
Ngoài ra, ông Lý lưu ý, "Nhật Bản, một đồng minh kiên định của Hoa Kỳ, trong lịch sử đã sử dụng thuế quan để chống lại tình trạng bán phá giá như vậy từ Trung Quốc. Năm 2008, Nhật Bản đã áp thuế cao đối với dioxit mangan điện phân của Trung Quốc và gần đây đã bắt đầu điều tra việc nhập cảng than chì. Với các hành động hiện tại của Hoa Kỳ, Nhật Bản dự kiến sẽ theo bước một cách sát sao”.
Sự phức tạp trong quan hệ Trung Quốc – EU
Ông Du Wen, một học giả luật người Trung Quốc làm việc tại Âu Châu, đã chia sẻ những hiểu biết sâu sắc của mình trong chương trình Cái nhìn Đỉnh điểm, nêu bật động lực phức tạp định hình mối quan hệ Trung Quốc - EU.
Ông Du nhận xét, “Mặc dù chủ tịch EU von der Leyen đã nêu rõ mối lo ngại chung với Hoa Kỳ về các vấn đề dư thừa công suất của Trung Quốc, nhưng vẫn tồn tại sự khác biệt đáng kể giữa các quốc gia Âu Châu, do nhiều yếu tố khác nhau thúc đẩy.”
Lợi ích kinh tế là sự khác biệt chính. Trên khắp Âu Châu, các quốc gia có mức độ phụ thuộc kinh tế khác nhau với Trung Quốc. Đức, đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc tại Âu Châu, duy trì các mối quan hệ đầu tư và thương mại đáng kể, thúc đẩy mong muốn duy trì quan hệ thương mại mạnh mẽ. Ngược lại, các quốc gia như Pháp và Ý, vốn ít gắn bó với Trung Quốc về mặt kinh tế, có thể ủng hộ việc áp dụng các lập trường nghiêm khắc hơn trong các tranh chấp thương mại.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron có bài phát biểu trong cuộc họp lần thứ sáu của Hội đồng doanh nghiệp Pháp-Trung tại Nhà hát Marigny ở Paris, Pháp, vào ngày 6/5/2024, trong chuyến thăm chính thức cấp nhà nước kéo dài hai ngày của Chủ tịch Trung Quốc. (Ảnh: MOHAMMED BADRA/POOL/AFP qua Getty Images)
Các định hướng chính trị cũng đóng vai trò then chốt. Hệ tư tưởng và định hướng chính sách đối ngoại của các đảng cầm quyền trên khắp các quốc gia Âu Châu ảnh hưởng đến cách tiếp cận của họ đối với Trung Quốc. Các đảng cánh tả thường thiên về hợp tác, trong khi các đảng cánh hữu có xu hướng tỏ ra thận trọng và tìm cách phản đối nhiều hơn. Các đảng trung dung tìm kiếm lập trường trung dung, kết hợp giữa hợp tác và phản đối. Hiện tại, các nhà lãnh đạo như ông Macron và ông Scholz thuộc các đảng trung hữu vốn nhấn mạnh vào liên minh với Hoa Kỳ, tuân theo chặt chẽ hơn với các chính sách của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc.
Áp lực chính sách trong nước làm phức tạp thêm vấn đề. Trong các xã hội dân chủ, tình cảm của công chúng và các bài báo trên mạng lưới truyền thông ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định của chính phủ. Các hãng truyền thông Âu Châu thường truyền tải quan điểm chỉ trích nhắm đến Trung Quốc, gây sức ép buộc chính phủ phải áp dụng lập trường cứng rắn hơn. Tuy nhiên, trong một số quốc gia, khu vực kinh doanh và tình cảm của công chúng có thể ưu tiên lợi ích kinh tế từ thương mại với Trung Quốc, ủng hộ việc tiếp tục hợp tác và làm phức tạp thêm quá trình xây dựng chính sách.
Bối cảnh lịch sử và văn hóa cũng định hình các cách tiếp cận chính sách đối ngoại. Ví dụ, đại diện từ các nước Đông Âu thường thể hiện lập trường cứng rắn một cách thống nhất đối với Trung Quốc, chịu ảnh hưởng từ di sản lịch sử. Đại diện của các quốc gia này đóng vai trò quan trọng trong việc bác bỏ thỏa thuận đầu tư Trung Quốc - EU và thường xuyên bị Trung Quốc trừng phạt. Ngược lại, các quốc gia Bắc Âu như Thụy Điển ưu tiên nhân quyền và dân chủ, trong khi các quốc gia Nam Âu như Hungary ưu tiên lợi ích kinh tế, thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc.
Sự phối hợp nội bộ trong EU đặt ra một thách thức khác. Ông Du cho biết: "Với 27 quốc gia thành viên, mỗi quốc gia đều có những cân nhắc riêng về kinh tế và chính trị, việc đạt được sự đồng thuận về chính sách đối với Trung Quốc là điều khó khăn".
Bất chấp những rào cản này, ông lưu ý về "một sự đồng thuận ngày càng tăng trong Nghị viện Âu Châu ủng hộ lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc, giảm bớt áp lực cho những người ủng hộ các chính sách như vậy".
Làn sóng phi toàn cầu hóa lần thứ 2
Bà Quách Quân (Guo Jun), Tổng biên tập của ấn bản Hong Kong của The Epoch Times, đã phát biểu trên Cái nhìn Đỉnh điểm rằng chủ tịch EU đã nêu vấn đề mất cân bằng thương mại và dư thừa công suất với nhà lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình. "Bà ấy xác nhận EU đang xem xét các hành động chung để bảo đảm cạnh tranh thương mại toàn cầu công bằng, phù hợp với lợi ích của Hoa Kỳ và EU".
Theo Bloomberg, sản lượng pin của Trung Quốc vượt xa nhu cầu toàn cầu. Đến năm 2025, công suất pin của Trung Quốc sẽ đạt hơn gấp 3 lần nhu cầu toàn cầu. Tương tự như vậy, các công ty sản xuất xe hơi của Trung Quốc có thể sản xuất 50 triệu xe, trong khi nhu cầu trong nước chỉ là 23 triệu, đòi hỏi phải xuất cảng 27 triệu xe. Công suất dư thừa này được chính quyền Trung Quốc trợ cấp mạnh mẽ, với mục tiêu thống trị thị trường toàn cầu, gây ra mối lo ngại rộng rãi.
Những chiếc xe hơi điện xuất cảng xếp chồng lên nhau tại bến container quốc tế của Cảng Thái Thương ở Tô Châu, tỉnh Giang Tô phía đông Trung Quốc, vào ngày 16/4/2024. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Bà Quách nhấn mạnh rằng tình hình quốc tế hiện nay nguy hiểm hơn Chiến tranh Lạnh do quá trình phi toàn cầu hóa đang diễn ra. Những giai đoạn hỗn loạn nhất của thế kỷ 20 là trong hai cuộc chiến tranh thế giới, đặc trưng bởi sự phi toàn cầu hóa, dẫn đến cái chết của 100 triệu người. Trước những cuộc chiến tranh này, thế kỷ 19 dưới thời Nữ hoàng Victoria đã chứng kiến sự thống trị toàn cầu của Anh, dẫn đến làn sóng toàn cầu hóa được hỗ trợ bởi các hệ thống tài chính và quân sự của Anh, với đồng bảng Anh là loại tiền tệ chính.
"Đến năm 1901, sau khi Nữ hoàng Victoria qua đời, sự thống trị về kinh tế và quân sự của Anh đã suy yếu, khi Đức và Hoa Kỳ bắt đầu vượt qua nó", bà Quách cho biết. "Điều này đánh dấu sự xuất hiện của một kỷ nguyên đa cực, đi kèm với làn sóng phi toàn cầu hóa. Trong giai đoạn này, mỗi quốc gia hành động độc lập, dẫn đến các cuộc xung đột leo thang. Kết quả cuối cùng là Thế chiến thứ nhất, và Thế chiến thứ hai về cơ bản là sự tiếp nối của Thế chiến thứ nhất".
Bà Quách còn cho rằng trong Chiến tranh Lạnh, một thế giới lưỡng cực đã tồn tại với Hoa Kỳ và Liên Xô, không có sự toàn cầu hóa thực sự. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất, khởi xướng một làn sóng toàn cầu hóa mới bắt đầu từ thời Clinton vào những năm 1990 và tiếp tục trong hơn 30 năm. Với sức mạnh của Hoa Kỳ suy yếu và các quốc gia khác, bao gồm cả Trung Quốc, đang trỗi dậy, giai đoạn phi toàn cầu hóa thứ hai dường như là điều không thể tránh khỏi. Quá trình này mang theo mối đe dọa lớn hơn về xung đột toàn cầu so với thời Chiến tranh Lạnh, với cuộc chiến thương mại hiện tại báo hiệu sự khởi đầu của nó.
(Theo The Epoch Times)
(ntdvn.net; Bảo Nguyên biên dịch)
