(Ảnh: BBC)

Hãng thông tấn AP vừa công bố báo cáo sau nhiều tháng điều tra về quyền tác giả bức ảnh lịch sử Em bé Napalm. Theo đó, AP kết luận rằng "không có bằng chứng xác đáng" để thay đổi thông tin về tác giả bức ảnh đã gần 53 năm tuổi này.

Cuộc điều tra của AP được tiến hành sau khi phim tài liệu The Stringer (Phóng viên tự do) của Bảo Nguyễn, đạo diễn người Mỹ gốc Việt, công chiếu tại Liên hoan phim Sundance ở bang Utah hôm 25/1.

Phim đưa ra một kết luận chấn động rằng ông Nguyễn Thành Nghệ - một phóng viên tự do - mới là người chụp bức ảnh được coi là tiêu biểu của thế kỷ 20, chứ không phải Nick Út.

Đây là cuộc điều tra thứ hai của AP trong vòng chưa đầy bốn tháng về người thực sự đã chụp bức ảnh đoạt giải Pulitzer này.

Cuộc điều tra lần thứ nhất của AP kéo dài trong sáu tháng, được tiến hành trước khi phim The Stringer được chiếu. Cuộc điều tra này thiếu các tài liệu mà đoàn phim The Stringer sử dụng, đồng thời chưa phỏng vấn được ông Nguyễn Thành Nghệ.

Cuộc điều tra lần thứ hai của AP được thực hiện sau khi phim được công bố, với các cuộc phỏng vấn sâu hơn, các xem xét về máy ảnh, xây dựng mô hình 3D về hiện trường và nghiên cứu các bản phim âm bản còn sót lại từ ngày 8/6/1972, ngày bức ảnh được chụp. Đặc biệt, AP đã phỏng vấn được ông Nguyễn Thành Nghệ.

Trong phim The Stringer, ông Nguyễn Thành Nghệ, 87 tuổi, hiện sống tại California, Mỹ, đã tuyên bố mình là tác giả của bức ảnh, nhưng không nói lý do tại sao sau hàng chục năm ông mới tuyên bố việc này.

Phim The Stringer bao gồm các cuộc phỏng vấn và bằng chứng thu thập được trong cuộc điều tra kéo dài hai năm - do cựu nhiếp ảnh gia chiến tranh Gary Knight chỉ đạo - để chứng minh rằng ông Nick Út đã bị ghi nhầm là người chụp bức ảnh.

BBC News Tiếng Việt trước đó đã có loạt bài phản ánh về vụ tranh chấp quyền tác giả bức ảnh, phỏng vấn các nhân vật liên quan, trong đó có nhiếp ảnh gia Nick Út và luật sư của ông.

BBC News Tiếng Việt cũng đã liên hệ với đạo diễn Bảo Nguyễn và ông Gary Knight - người chỉ đạo cuộc điều tra trong phim The Stringer, hồi tháng 2/2025. Ông Gary Knight ban đầu nhận lời phỏng vấn, nhưng sau khi BBC gửi câu hỏi thì ông không phản hồi.

Hôm 7/5, trên trang LinkedIn, ông Gary Knight đăng link bài báo của Washington Post viết về kết luận của AP, trong đó ông trích một dòng trong bài báo: "AP cũng nói rằng họ đã cố gắng phỏng vấn Knight và Robinson, nhưng cả hai đều từ chối tham gia."

Và ông Knight bình luận:

"Hoàn toàn bịa đặt - ngay cả AP cũng thừa nhận họ chưa bao giờ yêu cầu phỏng vấn tôi. Chẳng trách lòng tin vào báo chí lại thấp đến vậy."

Từ trái qua: Đạo diễn Bảo Nguyễn, ông Nguyễn Thành Nghệ, ông Carl Robinson, ông Gary Knight tại buổi công chiếu phim The Stringer hôm 25/1/2025 tại Park City, Utah, Mỹ. Ảnh: Getty Images

Công bố của AP

Trong báo cáo dài 96 trang công bố hôm 6/5, AP kết luận rằng việc Nick Út chụp bức ảnh là "có khả năng", nhưng không thể chứng minh một cách dứt khoát do thời gian đã trôi qua, thiếu bằng chứng then chốt - chẳng hạn như phim âm bản đã bị mất, hạn chế về công nghệ và sự qua đời của một số nhân vật quan trọng có liên quan.

Mặt khác, AP cũng cho biết: "Những phát hiện mới được hé lộ trong quá trình điều tra đã đặt ra những câu hỏi chưa có lời giải, và AP vẫn để ngỏ khả năng rằng Nick Út không chụp bức ảnh này."

Các nhân vật then chốt này gồm:

Horst Faas - trưởng văn phòng AP tại Sài Gòn năm 1972 - người chọn bức Em bé Napalm để công bố cho toàn thế giới.

Yuichi "Jackson" Ishizaki - biên tập viên ảnh phòng tối của AP năm 1972.

Arthur Lord - trưởng văn phòng NBC News tại Sài Gòn năm 1972 - sếp của ông Nguyễn Thành Nghệ.

Ông Horst Faas (trái), phóng viên ảnh chiến tranh nổi tiếng, hai lần được trao giải Pulitzer, trưởng phòng ảnh của hãng AP tại Sài Gòn trong Chiến tranh Việt Nam, và nhiếp ảnh gia Nick Út. Ảnh: Getty Images

Đồng thời, AP không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy ông Nghệ đã chụp bức ảnh như bộ phim tuyên bố.

"Chúng tôi đã không bỏ sót điều gì mà chúng tôi biết, và chúng tôi đã làm việc đó với sự tôn trọng lớn đối với tất cả những người có liên quan," ông Derl McCrudden, phó chủ tịch của AP phụ trách sản xuất tin tức toàn cầu, cho biết. "Việc chúng tôi thay đổi phần ghi nhận tác giả hay không không quan trọng, nhưng điều đó phải dựa trên sự thật và bằng chứng. Và hiện không có bằng chứng xác thực nào cho thấy Nick Út không phải là người chụp bức ảnh này."

Bản báo cáo cũng tiết lộ sự không nhất quán ở cả hai phía.

Thứ nhất, bức ảnh Em bé Napalm dường như được chụp bằng máy ảnh Pentax, chứ không phải máy ảnh Leica như Nick Út tuyên bố từ lâu.

Thứ hai, ông Nguyễn Thành Nghệ nói với AP rằng ông không làm việc cho NBC News vào ngày bức ảnh được chụp, trái với điều ông nói trước đó.

Trong số 10 người có mặt tại hiện trường vào ngày 8/6/1972 mà AP tiếp cận để phỏng vấn, ông Nghệ là người duy nhất tin rằng ông Nick Út không chụp bức ảnh.

Báo cáo cũng cho rằng để tin vào câu chuyện của ông Nghệ sẽ đòi hỏi phải có "một niềm tin lớn", bao gồm việc tin rằng lần duy nhất ông bán được một bức ảnh cho một hãng tin phương Tây lại tình cờ là một trong những bức ảnh nổi tiếng nhất thế kỷ.

Bà Kim Phúc, nhân vật chính trong bức ảnh Em bé Napalm, và nhiếp ảnh gia Nick Út. Ảnh: Getty Images

Chính trong phim The Stringer, lời kể của ông Nghệ cũng cho thấy những điểm mâu thuẫn.

Chẳng hạn, ông Nghệ nói rằng chính ông mang cuộn phim chưa tráng đến văn phòng AP. Nhưng sau đó anh rể ông lại nói rằng chính mình mới là người giao phim.

Ở một thời điểm khác, ông Nghệ khẳng định rằng việc đổi tên tác giả bức ảnh là "có chủ ý. Tôi biết ngay lập tức" - nhưng đồng thời lại nói rằng phải sáu hoặc bảy tháng sau khi bức ảnh được công bố, ông mới biết về việc Nick Út được ghi công và trở nên nổi tiếng.

Bên cạnh đó, nhiều nhà phân tích phim chỉ ra rằng dù ông Nghệ nói là làm việc cho hãng NBC News nhưng ông không hề công bố được thêm bất cứ bức ảnh nào khác trong toàn bộ sự nghiệp chụp ảnh của ông.

Ngoài ra, ông không công bố được thậm chí bản sao bức ảnh, mà nói là hãng NBC News đã đưa cho ông một tấm nhưng vợ ông sau đó đã xé nó.

Nhiếp ảnh gia Nick Út nói gì?

Nhiếp ảnh gia Nick Út, người luôn kiên quyết khẳng định bức ảnh Em bé Napalm là do ông chụp, cho biết hôm thứ Ba (6/5) rằng ông rất hài lòng với những phát hiện trong cuộc điều tra của AP.

"Toàn bộ sự việc này thực sự rất khó khăn đối với tôi và đã gây ra rất nhiều đau đớn," ông nói trong một tuyên bố. "Tôi rất vui vì hồ sơ đã được làm sáng tỏ."

Ông cũng cho biết ông đã hoan nghênh cuộc điều tra chuyên sâu của AP và hoàn toàn hợp tác với họ bằng cách trả lời mọi câu hỏi mà các điều tra viên AP đặt ra cho ông trong hơn năm giờ phỏng vấn trực tiếp.

Thông cáo do luật sư của ông Nick Út, ông James Hornstein, phát đi hôm 7/5 khẳng định việc ông Carl Robinson và ông Gary Knight chỉ lên tiếng sau 52 năm đã để lại một số câu hỏi không thể trả lời vì phim âm bản đã bị mất từ thời đó, và cái chết của nhiều nhân chứng quan trọng trong các sự kiện liên quan ngày 8/6/1972.

Ông Carl Robinson - cựu biên tập viên ảnh của AP - là người đầu tiên tuyên bố Nick Út không phải là người chụp bức ảnh. Ông Gary Knight là người chỉ đạo cuộc điều tra về tác giả bức ảnh trong phim The Stringer.

Thông cáo báo chí phát đi từ Văn phòng luật sư James Hornstein ở Mỹ cho hay: "Chúng tôi hy vọng rằng các nhà làm phim sẽ quyết định không tiếp tục tấn công danh tiếng của Nick Út, và sẽ không tiếp tục phát hành phim thêm nữa, xét đến những phát hiện chính thức từ hãng tin AP đã làm sụp đổ uy tín của cái gọi là 'phim tài liệu' của họ."

Hiện vụ kiện giữa Nick Út và đoàn làm phim The Stringer, cụ thể là Tổ chức VII Foundation do ông Gary Knight làm giám đốc, vẫn đang được tiến hành tại Tòa án Arles, Pháp, theo luật sư James Hornstein.

(Theo BBC)