Ngày 4/9/2022, Nga bắn đạn pháo trong cuộc tập trận "Vostok 2022" tại bãi tập Uspenovsky (đảo Sakhalin) bên ngoài thành phố Yuzhno-Sakhalinsk ở Viễn Đông Nga. (Ảnh: Kirill Kudryavtsev/AFP/Getty Images)

QUỐC TẾ - Vào ngày 01/9, Ấn Độ và Trung Quốc tham gia cuộc tập trận quân sự  Vostok 2022 (Phương Đông 2022) do Nga đăng cai. Động thái này được dư luận đánh giá là thất bại của Hoa Kỳ trong việc "níu kéo" Ấn Độ. Nhưng các nhà phân tích chỉ ra rằng mặc dù phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng trong mối quan hệ Mỹ-Nga, nhưng rõ ràng Ấn Độ đã xích lại gần Mỹ hơn trong cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung.

Ấn Độ không thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào vũ khí Nga trong ngắn hạn

Từ ngày 01/9 đến ngày 07/9, cuộc tập trận quân sự thường niên Vostok 2022 do Nga đăng cai đã được tổ chức tại một số bãi tập và vùng biển liên quan thuộc Quân khu phía Đông của Nga. 13 quốc gia bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và Syria đã cử quân đội tham gia cuộc tập trận. Tổng quân số tham gia hơn 50.000 người, với 5.000 thiết bị quân sự bao gồm 140 máy bay và 60 tàu đã được đưa vào cuộc tập trận.

Ấn Độ đã cử một đơn vị quân đội nhỏ 75 người tham gia. Truyền thông Trung Quốc giải thích sự tham gia của New Delhi vào buổi biểu diễn là một thất bại của Hoa Kỳ trong việc "níu kéo" Ấn Độ, một động thái khiến Hoa Kỳ "tức giận".

Ông Harsh V. Pant, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu chiến lược của Quỹ Nghiên cứu các nhà quan sát (ORF), nói với đài VOA rằng có những lý do lịch sử và thực tế cho việc Ấn Độ tham gia cuộc tập trận của quân đội Nga.

"Quan hệ Ấn Độ - Nga dựa trên lợi ích riêng của Ấn Độ với Nga, phần lớn liên quan đến quốc phòng, nhưng cũng liên quan đến an ninh khu vực. Một lý do khác là Ấn Độ không muốn nhượng Nga hoàn toàn cho Trung Quốc. Vì vậy, có nhiều lý do để Ấn Độ tham gia cuộc tập trận. Mặc dù hiện tại Ấn Độ đang có vấn đề lớn với Trung Quốc, nhưng nước này vẫn quyết định tham gia vì lời mời của Nga".

Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Stockholm (SIPRI), Ấn Độ, một trong những nước nhập cảng vũ khí lớn nhất thế giới, đã mua hơn 4 tỷ USD vũ khí từ Mỹ và hơn 25 tỷ USD từ Nga trong thập kỷ qua. Từ năm 2017 đến năm 2021, 46% vũ khí và thiết bị nhập cảng của Ấn Độ đến từ Nga, 27% từ Pháp và 12% từ Hoa Kỳ.

Ông Pant tin rằng mặc dù Ấn Độ đã cố gắng giảm bớt sự phụ thuộc vào Nga, bao gồm việc gác lại kế hoạch hợp tác sản xuất cũng như hủy bỏ kế hoạch mua một số máy bay trực thăng từ Nga, nhưng nước này không thể thoát khỏi sự phụ thuộc của mình trong ngắn hạn. Do đó, Ấn Độ sẽ tiếp tục để duy trì liên lạc với Nga.

Các cuộc tập trận quân sự Ấn Độ-Nga không ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ-Ấn

Ông Michael Kugelman, Phó giám đốc chương trình châu Á và cộng sự cấp cao của Chương trình Nam Á tại Trung tâm Wilson, một tổ chức tư vấn của Mỹ, tin rằng việc Ấn Độ tiếp tục tập trận quân sự với Nga trong khi vẫn duy trì quan hệ chặt chẽ với Mỹ và các nước phương Tây khác thể hiện "quyền tự chủ và nền độc lập mà Ấn Độ yêu quý", cũng như "các nguyên tắc chính sách đối ngoại" mà không ảnh hưởng đến quan hệ Hoa Kỳ-Ấn Độ.

Ông nói "Tôi không nghĩ việc Ấn Độ tham gia các cuộc tập trận do Nga tài trợ này sẽ ảnh hưởng đến mối quan hệ của họ với Mỹ, mặc dù Mỹ rõ ràng rất không hài lòng khi Ấn Độ tiếp tục coi Nga là một đối tác an ninh. Tôi nghĩ Mỹ sẽ tiếp tục chính sách mà họ đã áp dụng trong những tháng gần đây, đó là từ từ thuyết phục Ấn Độ rằng Nga không còn là một đối tác an ninh khả thi đối với Ấn Độ về lâu dài".

Kể từ khi chiến tranh Nga-Ukraine bùng nổ, Ấn Độ không những không tham gia vào các lệnh trừng phạt chống lại Nga do Mỹ khởi xướng mà còn mua một lượng lớn than và dầu từ Nga.

Khi được hỏi về việc Ấn Độ tham gia cuộc tập trận do Nga đăng cai, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết: “Mỹ cũng nhận thức được rằng một số nước đã thiết lập quan hệ an ninh với Nga, bao gồm cả quan hệ an ninh lâu dài. Việc thay đổi hành vi của một quốc gia trong các lĩnh vực như ngoại giao, an ninh và quân sự không thể thực hiện trong một sớm một chiều”.

Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre mới đây cho biết: "Vào thời điểm Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, Mỹ hoài nghi rằng sẽ có quốc gia nào đó tiến hành tập trận chung với Nga. Tất nhiên mỗi nước có quyền tự quyết về việc có tham gia hay không".

Cả Quân đội Ấn Độ và Bộ Quốc phòng Ấn Độ đều giữ kín về việc quân đội nước này tham gia cuộc tập trận kể trên. Bộ Quốc phòng Ấn Độ ngày 1/9 cho biết một đội quân Ấn Độ "đã đến địa điểm tập trận và sẽ tiến hành các cuộc tập trận chung trong bảy ngày tới, bao gồm huấn luyện chung trên thực địa, thảo luận chiến đấu và diễn tập chữa cháy".

Mối quan hệ chặt chẽ Nga-Trung sẽ là thách thức to lớn đối với Ấn Độ

Ông Pant chỉ ra rằng mối quan hệ ngày càng chặt chẽ hơn của Nga với Trung Quốc sẽ khiến Ấn Độ thận trọng hơn trong các giao dịch với Nga. Ông cho rằng việc Ấn Độ tham gia BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải là nhằm làm suy yếu sự thống trị của Trung Quốc trong các tổ chức này. Tuy nhiên, cuộc chiến Ukraine có thể phá vỡ chiến lược của Ấn Độ.

"BRICS" là tên gọi của một khối bao gồm các nền kinh tế lớn mới nổi gồm Brasil, Nga (Russia), Ấn Độ (India), Trung Quốc (China) và Nam Phi (South Africa).

"Rõ ràng là Nga sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc, đặc biệt là sau xung đột tại Ukraine. Sự phụ thuộc này sẽ dẫn đến một loạt hậu quả bất lợi cho Ấn Độ. Nước này cũng nhận thức được điểm này, do đó New Delhi đang phát triển mối quan hệ với Nga", ông nhận định và nói thêm rằng, "Phải rất thận trọng khi giao dịch với Trung Quốc".

Ông cho rằng việc Ấn Độ quyết định không tham gia phần hàng hải trong cuộc tập trận là do nước này nhận thức được những thách thức đến từ các hoạt động chung của Nga và Trung Quốc ở khu vực Thái Bình Dương.

Chỉ 48 giờ trước cuộc tập trận của quân đội Nga, Ấn Độ tuyên bố sẽ không tham gia phần hàng hải. Vị trí tập trận trên biển của Nga được bố trí gần quần đảo tranh chấp giữa Nhật Bản và Nga (cái gọi là "bốn hòn đảo phía Bắc" của Nhật Bản), điều này đã làm dấy lên sự bất mãn mạnh mẽ từ phía Tokyo. Một số nhà phân tích cho rằng động thái như vậy của Ấn Độ cũng là phản ứng trước những lo ngại của Hoa Kỳ và Nhật Bản. Quân đội Trung Quốc và Nga đã nhiều lần tiến hành các cuộc tập trận chung ở khu vực này. Vào năm 2021, các hạm đội của Trung Quốc và Nga đã đi qua eo biển Tsugaru, đi vào Biển Hoa Đông qua eo biển Osumi và vòng qua quần đảo Nhật Bản.

Ông Pant lo ngại rằng khi mối quan hệ của Nga với Mỹ và phương Tây xấu đi, thì cách tiếp cận "đúng sai" của Ấn Độ giữa Mỹ và Nga là không bền vững. Tuy nhiên, giữa Mỹ và Nga, Ấn Độ đã có dấu hiệu "nghiêng về phía Mỹ".

Ông nói: “Trong tam giác Mỹ-Ấn-Nga, Mỹ và Ấn Độ đang có chiều sâu đáng kể. Nhìn vào hai thập kỷ qua, Ấn Độ đã tiếp tục tăng đáng kể tỷ trọng nhập cảng vũ khí từ Mỹ. Nhiều thập kỷ Nga là nguồn cung cấp vũ khí chính của Ấn Độ, nhưng tỷ lệ mua vũ khí từ Nga của Ấn Độ nay đã giảm dần. Không có quá nhiều hợp tác với Nga. Vì vậy, trong khi người ta nói rằng Ấn Độ vẫn đang bị giằng co giữa thân Mỹ và thân Nga, tôi cho rằng nước này đang nghiêng về phía Mỹ một cách tinh tế".

Ấn Độ đã bỏ phiếu phản đối động thái của Nga vào ngày 24/8 nhằm ngăn Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy phát biểu tại một cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Cuối cùng, với việc Nga 1 phiếu chống và Trung Quốc 1 phiếu trắng trong số 15 thành viên Hội đồng Bảo an, ông Zelenskyy đã tham gia cuộc họp qua video.

Ấn Độ không còn do dự về vấn đề Trung Quốc

Cũng theo ông Pant, hai cuộc tập trận chung Mỹ-Ấn hồi tháng 8 gần biên giới Trung Quốc cho thấy Ấn Độ không còn do dự về vấn đề Trung Quốc. Hơn nữa, các cuộc tập trận quân sự của Ấn Độ với Mỹ và phương Tây phức tạp hơn, có mục tiêu và thường xuyên hơn, bao gồm các cuộc tập trận quân sự song phương và đa phương.

"Tôi cho rằng đó là một dấu hiệu cho thấy Ấn Độ không còn do dự khi đề cập đến Trung Quốc, và Ấn Độ ngày càng sẵn sàng làm việc với Mỹ để nâng cao năng lực của mình, cũng như tận dụng những năng lực đó làm lợi thế cho họ. Vì vậy, khi nói đến Trung Quốc, tôi không nghĩ rằng có bất kỳ sự mập mờ nào ở Ấn Độ", ông nói.

Ngoài các cuộc tập trận song phương, Ấn Độ còn tham gia cuộc tập trận không quân Pitch Black-2022 do Mỹ-Úc dẫn đầu. Cuối tháng 6 đầu tháng 8, Ấn Độ tham gia "Cuộc tập trận quân sự Vành đai Thái Bình Dương" do Hoa Kỳ dẫn đầu.

Điều khiến Bắc Kinh lo ngại nhất là vào tháng 6/2020, Ấn Độ đã tích cực xích lại gần Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ. Bộ Tứ (QUAD) gồm Hoa Kỳ, Nhật Bản, Ấn Độ và Úc đã tổ chức hai cuộc hội đàm cấp thượng đỉnh. Ấn Độ cũng đã mời Úc tham gia cuộc tập trận Malabar từ năm 2020, biến nó thành nền tảng trao đổi quân sự giữa các quốc gia thành viên của "Đối thoại An ninh Bộ Tứ" theo một phương diện nào đó.

Ấn Độ có quan hệ chặt chẽ với cả Nhật Bản và Úc. Ba quốc gia này có cơ chế Đối thoại "2 + 2" giữa các bộ trưởng quốc phòng và ngoại giao. Vào ngày 08/9, Nhật Bản và Ấn Độ cũng sẽ tổ chức Đối thoại "2 + 2" lần thứ hai tại Tokyo.

Ông Kugelman cho rằng mặc dù Ấn Độ miễn cưỡng trở thành đồng minh quân sự chính thức của Hoa Kỳ, nhưng nước này không thể được coi là 100% theo phe của Hoa Kỳ. Mặc dù Ấn Độ vẫn buôn bán với Trung Quốc và hợp tác trong một số tổ chức quốc tế song nước này vẫn đang nghiêng nhiều về Mỹ".

Quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc ở giai đoạn khó khăn

Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ S. Jaishankar đã đề cập trong bài phát biểu tại Bangkok ngày 18/8 rằng, tầm nhìn về "Thế kỷ châu Á" cần sự hợp tác của hai cường quốc châu Á để hiện thực hóa. Tuy nhiên, ông Jaishankar cũng cho rằng quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc vẫn đang ở giai đoạn "cực kỳ khó khăn".

Kể từ cuộc xung đột giữa Ấn Độ và Trung Quốc tại Thung lũng Galwan vào tháng 6/2020, hai bên đã tổ chức 16 vòng đàm phán cấp cao, nhưng cho đến nay vẫn chưa tìm được giải pháp nào được cả hai bên chấp thuận. Phía Trung Quốc cho rằng "hành động cố ý khiêu khích của Ấn Độ dẫn đến xung đột ở biên giới Trung-Ấn", khiến cho "quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ cũng rơi vào trạng thái căng thẳng", trong khi New Delhi cho rằng Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về sự Xung đột biên giới Trung-Ấn.

Ông S. Jaishankar hôm 29/8 cũng cho biết quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc luôn phụ thuộc vào "quốc gia có biên giới". Ông cũng nhấn mạnh rằng “chủ nghĩa sô vanh hẹp hòi của châu Á chỉ có thể gây tổn hại đến lợi ích của chính châu Á”.

Vào giữa tháng 8, làn sóng rạn nứt ngoại giao mới nhất giữa Ấn Độ và Trung Quốc xảy ra, khi tàu nghiên cứu Trung Quốc "Yuanwang 5" đã đến thăm và cập cảng Hambantota ở Sri Lanka. Các nhà phân tích an ninh tin rằng tàu Yuanwang-5 là một trong những tàu giám sát vũ trụ tiên tiến nhất của Trung Quốc, được sử dụng để giám sát vệ tinh, hỏa tiễn và các vụ phóng hỏa tiễn đạn đạo xuyên lục địa. Ấn Độ bày tỏ quan ngại, trong khi Bắc Kinh chỉ trích New Delhi vì "sự can thiệp vô lý". Cuối tuần qua, Cao ủy Ấn Độ tại Sri Lanka cáo buộc Bắc Kinh "quân sự hóa eo biển Đài Loan".

(ntdvn.net; Huyền Anh - Theo Visiontimes)