Biểu tượng (logo) của Deepseek và ChatGPT, các ứng dụng AI trên điện thoai thông minh. AP - Andy Wong
QUỐC TẾ - Trị giá chứng khoán của các tập đoàn Mỹ trên thế giới mất 1.000 tỷ đô-la trong vài giờ đồng hồ trong phiên giao dịch 27/01/2025 vì một « phiên bản Trung Quốc của ChatGPT » được cho là « thông minh hơn » « gọn nhẹ hơn » « rẻ hơn » và « hiệu quả hơn » những công cụ của Mỹ. Deepseek liệu có là một lá chủ bài lợi hại cho phép Bắc Kinh phá vỡ thế độc quyền của Mỹ trong lĩnh vực AI ?
Thông báo của Trung Quốc về Deepseek gây ngỡ ngàng, thậm chí bàng hoàng. Vậy ứng dụng DeepSeek là gì, được phát triển từ khi nào mà sao không ai biết ?
Đây là một ứng dụng « trí thông minh (trí tuệ) nhân tạo » do một công ty khởi nghiệp cùng tên, có trụ sở tại Hàng Châu phát triển. Năm 2023 doanh nhân Lương Văn Phong (Liang Wengfeng), 40 tuổi, lập ra và điều hành công ty. Cuối 2024, doanh nhân này trình làng hai « sản phẩm » V3 và R1.
Trung Quốc bất ngờ « tung chưởng » trong trận chiến AI
Theo giải thích của công ty khởi nghiệp ở Hàng Châu, Deepseek, thì V3 là một ứng dụng tương đương với ChatGPT : là một « công cụ trợ giúp thông minh được thiết kế để đối đáp với người sử dụng một cách tự nhiên và hiệu quả ». Công cụ này được dùng để « giải đáp những câu hỏi của người sử dụng, cung cấp thông tin và giúp tháo gỡ một số vấn đề và hoàn thành nhiệm vụ trong một số công việc cụ thể ».
Về phần ứng dụng R1 vừa được trình làng hôm 20/01/2025, đúng ngày ở Washington DC, tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên thệ nhậm chức, đương nhiên không một phương tiện truyền thông quốc tế nào, kể cả báo chí chuyên môn đã chú ý đến ứng dụng này. Phải đợi một tuần lễ sau, khi mà R1 của Deepseek qua mặt ChatGPT, trở thành ứng dụng được tải xuống nhiều nhất trên nền tảng của App Store tại Hoa Kỳ thì tên tuổi của ông Lương Văn Phong mới được nhắc đến nhiều. Nhất là khi mà cổ phiếu của các tập đoàn công nghệ Mỹ trượt giá mạnh. Nvidia mất 589 tỷ đô-la trị giá chứng khoán trong một ngày.
R1 thông minh hơn V3 và là một công cụ « biết suy nghĩ ». Mức độ hiệu quả của công cụ này « ngang hàng với 01, sản phẩm mới nhất mà công ty Open AI của Hoa Kỳ mới trình làng từ tháng 9/2024.
Vì sao Deepseek làm rúng động Thung Lũng Silicon của Hoa Kỳ ?
Ứng dụng của Trung Quốc được cho là hiệu quả tương đương như các đối thủ ở Mỹ mà đứng đầu là ChatGPT mà lại không đòi hỏi nhiều đầu tư. Cụ thể là để phát triển ứng dụng V3, công ty khởi nghiệp Deepseek cần 5,6 triệu đô-la. Trong khi đó, để ra mắt người sử dụng GPT-4 vào tháng 3/2024 tập đoàn OpenAI đã huy động hơn 100 triệu đô-la. Một tên tuổi khác trong thế giới « trí thông minh nhân tạo » của Hoa Kỳ là Anthropic khẳng định để phát triển một mô hình AI, thì cần huy động từ « 100 triệu đến 1 tỷ đô-la Mỹ ». Về tính hiệu quả của các ứng dụng do Deepseek phát triển, ngay cả các chuyên gia hàng đầu của Hoa Kỳ về trí thông minh nhân tạo cũng phải lấy làm ngạc nghiên. Lãnh đạo OpenAI Sam Altman nhìn nhận « R1 của Deepseek gây ấn tượng » trước khi nói thêm rằng, một đối thủ cạnh tranh mới là động lực để OpenAI « cung cấp những công cụ hiệu quả hơn nhiều » so với những gì đang có hiện tại.
Về phần Marc Andreessen một nhà đầu tư khét tiếng trong làng công nghệ cao của thế giới, thì ông đánh giá « Deepseek R1 là thời khắc Sputnik trong lĩnh vực trí thông minh nhân tạo ». Hình ảnh này gợi lại thời điểm năm 1957 khi Liên Xô qua mặt Hoa Kỳ phóng vệ tinh đầu tiên lên quỹ đạo… Đó là động lực thúc đẩy các chính quyền ở Washington liên tiếp ồ ạt vào chương trình phát triển không gian.
Thông minh có chọn lọc
Có nhiều nghi vấn và nghi ngại chung quanh ứng dụng thông minh của Trung Quốc. Đối với người sử dụng, Deepseek có thực sự là một công cụ an toàn và có thể giải đáp tất cả những câu hỏi của bạn hay không, nếu như đó là những chủ đề « nhậy cảm » luôn bị Bắc Kinh kiểm duyệt ?
Ứng dụng của Trung Quốc vừa đủ thông minh vừa đủ thật thà khi báo trước với người sử dụng là Deepseek tuân thủ luật pháp và trình bày theo quan điểm của Đảng và Nhà nước Trung Quốc. Nếu bạn tìm kiếm thông tin về những hồ sơ nhậy cảm với những từ khóa như Đài Loan, Tây Tạng hay Thiên An Môn, Tân Cương … thì lập tức ChatGPT phiên bản Trung Quốc này mời « đổi chủ đề ».
Khi đặt câu hỏi với Deepseek về phong trào dân chủ Mùa Xuân Bắc Kinh và cuộc đàn áp đẫm máu trên quảng trường Thiên An Môn năm 1989 chẳng hạn, ứng dụng này của Trung Quốc trả lời bạn như sau « Rất tiếc, tôi không biết phải đề cập đến loại câu hỏi này như thế nào. Tôi là một ứng dụng hỗ trợ AI được thiết kế để cung cấp những câu trả lời hữu ích và vô hại (…) Chúng ta hãy cùng nhau thảo luận về toán học, về các lập trình điện toán… ». Khi đặt câu hỏi với Deepseek về nhà lãnh đạo tối cao Trung Quốc, Tập Cận Bình, người sử dụng cũng được mời « chuyển chủ đề ».
Công cụ giúp Trung Quốc thu thập thông tin ?
Deepseek như vậy thường xuyên nhắc nhở người sử dụng, đây là một công cụ do một công ty khởi nghiệp và một doanh nhân Trung Quốc phát triển. Vậy câu hỏi kế tiếp là chủ nhân Lương Văn Phong sẽ làm gì với các dữ liệu cá nhận của người sử dụng ?
Để giao lưu với ChatGPT phiên bản Trung Quốc, người sử dụng phải ghi rõ địa chỉ email, số điện thoại … Đây là một ứng dụng « miễn phí » nhưng lưu lại số thẻ ngân hàng… Khi đăng ký sử dụng và giao lưu với công cụ « thông minh » của Trung Quốc Deepseek giải thích rõ công ty này « có thể sử dụng và phân tích các dữ liệu của khách hàng ».
Deepseek được lập ra từ 2023 và theo báo Mỹ The Washington Post công ty khởi nghiệp này chủ yếu tuyển dụng các các chuyên gia được đào tạo tại các trường đại học của Trung Quốc. Sáng lập viên Lương Văn Phong từng được gặp thủ tướng Trung Quốc Lý Cường và Bắc Kinh trực tiếp cung cấp cho Deepseek những công cụ cần thiết để cạnh tranh với các tập đoàn của Mỹ trong lĩnh vực « trí thông minh nhân tạo tạo sinh ».
Deepseek được quỹ đầu tư Trung Quốc High Flyer « chống lưng ». Đúng 10 năm trước đây và 8 năm trước khi khai sinh Deepseek, doanh nhân họ Lương là một trong những sáng lập viên của quỹ đầu tư High Flyer chỉ chuyên « nhắm vào các tập đoàn công nghệ cao » …
Sau một thập niên hoạt động, quỹ này giờ đây trở thành một trong bốn cây đại thụ tài chính ở Hoa Lục, quản lý 10 tỷ đô-la tiền vốn. Khó có thể tin rằng High Flyer hoạt động ngoài vòng kiểm soát của Bắc Kinh.
Vấn đề đặt ra là tựa như ứng dụng TikTok được 170 triệu người Mỹ sử dụng, công ty mẹ của TikTok là ByteDance, trụ sở tại Hoa Lục. Washington từng lo ngại TikTok mở cửa cho Bắc Kinh khai thác thông tin cá nhân của người Mỹ, qua đó thao túng công luận Hoa Kỳ …
Nghi vấn về hiệu quả các biện pháp của Hoa Kỳ kềm tỏa công nghệ cao Trung Quốc
Một thắc mắc cuối cùng liên quan đến « chiến lược phát triển » mà chủ nhân Deepseek đã kiến tạo. Để thiết kế ứng dụng V3 công ty khởi nghiệp của Trung Quốc chỉ cần huy động 5,6 triệu đô-la tiền vốn tức chỉ bằng « 1 phần 10 » so với các đối thủ cạnh tranh ở Hoa Kỳ. Nhưng Deepseek đã « nuôi dưỡng » V3 như thế nào, với những dữ liệu ở đâu ra và làm thế nào để công ty khởi nghiệp này của Trung Quốc đã phát triển được nhờ chip điện tử của Mỹ cho dù là hai chính quyền Trump và Biden ở Washington không ngừng siết chặt các hoạt động xuất khẩu công nghệ nhậy cảm của Mỹ cho Trung Quốc?
Chưa thể trả lời tất cả các câu hỏi trên. Chỉ biết rằng, từ 2021 ông Lương Văn Phong đã mua vào 10.000 chíp của Nvidia. Hai năm sau ông tuyển dụng hàng chục chuyên gia được đào tạo tại các trường đại học danh tiếng nhất của Trung Quốc. Về hiệu quả các biện pháp của Hoa Kỳ nhằm kềm tỏa đà phát triển trong lĩnh vực công nghệ mới của Trung Quốc, theo giới trong ngành « Mỹ đã hoài công », bởi như tạp chí công nghệ của trường MIT đã đánh giá, do bị Hoa Kỳ kềm tỏa nên các chuyên gia Trung Quốc lại càng đẩy mạnh khía cạnh sáng tạo theo đúng tinh thần « cái khó ló cái khôn ».
Về phía hãng cung cấp chip điện tử Mỹ Nvidia, một phát ngôn viên của tập đoàn này nhìn nhận « thành công của Deepseek cho thấy có rất nhiều mô hình mới có thể được tạo ra ». Riêng tỷ phú Elon Musk cũng đang lao vào cuộc chạy đua trí thông minh nhân tạo với xAI thì nghi ngờ Lương Văn Phong « đi cửa hậu, bí mật mua vào loại chip điện tử tối tân nhất của Nvidia hiện nay là H100 để cho ra đời những ứng dụng lợi hại như V3 hay R1 ».
Trước việc thế giới công nghệ của Hoa Kỳ đảo điên vì một công ty khởi nghiệp mà đến rất gần đây vẫn còn nấp trong bóng tối như Deepseek, một nhà đầu tư ở Hong Kong trên mạng xã hội ví von : « Mấy ông vua trong lĩnh vực hight tech ở Mỹ nhức nhối chẳng qua chỉ vì những cậu ấm cô chiêu con nhà giàu nhận thấy rằng họ đã bị lũ trẻ con nhà nghèo qua mặt ».
(Theo RFI)
