.jpg)
Một dàn phóng hỏa tiễn địa đối không HAWK của Mỹ tại Turin, Ý, ngày 24/02/2006. AP - GREG BAKER
Hoa Kỳ đang gặp vấn đề về kho dự trữ và Trung Quốc hiểu rõ điều đó. Bằng cách coi một số khoáng sản, đất hiếm trọng yếu như là một thứ võ khí, đồng thời tiến hành cung cấp trang thiết bị quân sự cho Ba Tư, cỗ máy « hành chánh - địa chánh trị » (géo-bureaucratie) Trung Quốc đang tấn công sâu vào tổ hợp công nghiệp – quân sự Mỹ và liên tục gây áp lực lên hoạt động sản xuất của tổ hợp này.
Chuyên viên nghiên cứu về sác lược Jean-Michel Valantin trong bài viết đề tựa : « Chiến tranh hỏa tiễn từ Ukraine đến Israel : Đòn bẩy còn giấu của Bắc Kinh đối với Ngũ Giác Đài », đăng trên trang Le Grand Continent (09/09/2025), phân tách về vai trò của hỏa tiễn trong cuộc đối đầu Mỹ - Trung. RFI Tiếng Việt xin lược dịch giới thiệu bài viết.
Ukraine – Israel – Hồng Hải : Vòng cung « khủng hoảng hỏa tiễn Mỹ »
Từ tháng 10/2023, Hoa Kỳ gởi cho Israel một lượng lớn đạn dược và nhiều hệ thống võ khí, đặc biệt là các dàn hỏa tiễn phòng không Patriot và hệ thống hỏa tiễn chống đạn đạo THAAD để bảo vệ lãnh thổ Israel chống các hỏa tiễn tầm xa của phe Houthis ở Yemen, phe Hezbollah ở Liban và nhất là trong cuộc chiến hỏa tiễn 12 ngày giữa Ba Tư và Israel.
Mạng lưới hệ thống hỏa tiễn này được Mỹ phối trí rộng khắp trên lãnh thổ Israel, tại Irak và Syria cũng như là ở Hồng Hải với hệ thống hỏa tiễn phòng không của nhóm chiến đấu thuộc Hải quân Hoa Kỳ US Navy. Cùng lúc Hoa Kỳ hậu thuẫn Ukraine trong cuộc chiến chống Nga xâm lược. Từ đầu cuộc xung đột, một luồng võ khí và đạn dược của Mỹ đã được gởi đến Ukraine.
Tuy nhiên, sự năng động này đang thay đổi. Tháng 7/2025, Ngũ Giác Đài giảm nhịp độ, thậm chí trong một số trường hợp đình chỉ cung cấp một số hệ thống hỏa tiễn có trang bị hệ thống dẫn đường cho Ukraine, đặc biệt là dàn hỏa tiễn Patriot. Bộ Chiến Tranh, tên mới của bộ Quốc Phòng Mỹ, biện minh cho quyết định này là do tình trạng nguồn dự trữ không đủ trong kho võ khí của Hoa Kỳ.
Cạn kiệt : Kho dự trữ của Mỹ đối mặt với cú sốc phản đòn chiến tranh
Theo Jean-Michel Valantin, cộng tác viên của tổ chức nghiên cứu và tư The Red Team Analysis Society, tuy khó thể có được các số liệu chánh thức về sản lượng và mức tiêu thụ, nhưng dường như nhịp độ sản xuất các hệ thống hỏa tiễn của Mỹ đã không theo kịp với mức độ sử dụng từ khi chiến tranh Ukraine và Gaza bùng nổ.
Các khảo sát và so sánh nhiều báo cáo cho thấy một bức tranh khá ảm đạm về ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ do sự ủng hộ của họ đối với Ukraine và Israel. Trong năm nay, các hãng Raytheon và Lokheed Martin dự kiến phải tăng gấp đôi sản lượng chế tạo hỏa tiễn Patriot so với hiện tại : trước năm 2023 chỉ sản xuất được 350 hỏa tiễn và trong năm 2023 cũng như 2024 là 500 quả. Và nếu tính đến năm loại biến thể Patriot được bán cho khoảng 20 quốc gia, hai hãng Boeing và Lokheed Martin buộc sẽ phải tăng tổng sản lượng sản xuất Patriot lên gấp bốn lần từ 3.000 lên 13.000 quả vào năm 2026.
Nhưng đó chưa kể đến nhiều hệ thống hỏa tiễn khác. Theo số liệu do The War Zone thiết lập, tại Hồng Hải, trong giai đoạn tháng 10/2023 và tháng 7/2024, Hoa Kỳ tiêu thụ hơn 810 các loại hỏa tiễn từ Standard, Tomahawks, không đối không và pháo địa đối không.
Những hệ thống võ khí này, trị giá nhiều triệu đô-la mỗi chiếc, chủ yếu được dùng để bắn chặn và phá hủy drone cũng như hỏa tiễn của phe nổi dậy Houthis ở Yemen phóng đi do Ba Tư cung cấp và được Trung Quốc hỗ trợ dưới hình thức cung cấp dữ liệu địa không gian. Chỉ riêng trong năm 2023, quân đội Mỹ ở Hồng Hải đã tiêu thụ gần 1/3 trong số 9.000 hỏa tiễn Tomahawk nhưng chỉ bù đắp được có 250 quả. Tính đến năm 2025, số hỏa tiễn hành trình này chỉ còn 4.000.
Mối lo ngại của Ngũ Giác Đài đối với hiện trạng kho dự trữ hỏa tiễn càng lớn hơn vào lúc 14 tiểu đoàn tác chiến Patriot được phân bổ giữa lãnh thổ Mỹ, đặc biệt là để đáp ứng nhu cầu đào tạo, và châu Âu, Trung Đông và Vịnh Ba Tư, cũng như là tại các căn cứ hải quân ở Thái Bình Dương bao gồm đảo Guam, vốn giữ vai trò chủ chốt trong trường hợp có chiến tranh công khai với Trung Quốc.
Samarium, « tường drone », Ba Tư : Đại sách lược bất cân xứng của Bắc Kinh
Trước hiện trạng này, giới chức cao cấp Mỹ đang tìm cách rút Hoa Kỳ khỏi những cuộc xung đột trên. Nhưng cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung do Donald Trump khởi xướng, đặt ngành công nghiệp quân sự Mỹ trước một thách thức mới : Lệnh cấm xuất cảng đất hiếm của Trung Quốc nhằm đáp trả cuộc chiến thuế quan của Mỹ.
Lệnh cấm này của Bắc Kinh đã nhắm thẳng vào cơ sở công nghệ quốc phòng Mỹ. Từ trung tuần tháng 6/2025, ngành sản xuất võ khí bị ảnh hưởng do nhập cảng đất hiếm Trung Quốc giảm mạnh : Các loại nam châm hợp kim samarium-cobalt rất cần thiết cho ngành công nghiệp ô tô, hàng không vũ trụ và quốc phòng do tính dẫn điện và khả năng chịu nhiệt ; những đặc tính này khiến chúng trở thành thành phần quan trọng trong hệ thống dẫn đường của các hệ thống hàng không vũ trụ, chẳng hạn như hỏa tiễn HIMARS, hệ thống hỏa tiễn phòng không Patriot hoặc tiêm kích cơ F-35.
Song song đó, các doanh nghiệp Mỹ tại Silicon Valley chuyên về các phần mềm tân tiến, các thuật toán, và máy tính tuy được thiết kế tại Mỹ, nhưng các linh kiện bán dẫn do Đài Loan sản xuất, lại bao gồm các thành phần đất hiếm được chiết xuất và tinh chế ở Trung Quốc.
Samarium và đòn phản công « địa – hành chánh » Trung Quốc
Nếu như các cuộc đàm phán thương mại có tiến triển, cho phép tái xuất cảng nhiều loại nam châm có chứa đất hiếm, thì lệnh cấm đối với samarium vẫn chưa được dỡ bỏ. Jean-Michel Valantin không ngần ngại ví hệ thống cấp phép xuất cảng đất hiếm và nam châm như là một đòn tấn công « cỗ máy hành chánh – địa chánh trị » nhắm vào lĩnh vực quốc phòng Hoa Kỳ, đặc biệt là ngành sản xuất hỏa tiễn và hệ thống hàng không – không gian. Những loại võ khí và thiết bị cần thiết cho các năng lực quân sự của quân đội Mỹ.
Nói một cách khác, Bắc Kinh đã biết cách quân sự hóa và « võ khí hóa » mối phụ thuộc chồng chéo giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ để tấn công sâu vào sức mạnh quân sự Mỹ.
Trong bối cảnh này, để giảm bớt sự lệ thuộc, chánh quyền Trump đầu tư mạnh mẽ tại Phi châu, đặc biệt là Cộng hòa Dân chủ Congo, cho phép Hoa Kỳ quyền khai thác các mỏ lithium, coltan và cobalt. Ngoài ra, để thiết lập một chuỗi cung ứng mới, Ngũ Giác Đài ký kết một thỏa thuận đối tác công – tư với hãng khoáng sản Mỹ MP Materials, với khoản đầu tư từ chánh phủ Mỹ trị giá 400 triệu đô-la. Một sự can thiệp kinh tế - gần như là quốc hữu hóa – chưa từng có với tham vọng tái khởi động ngành công nghiệp khai thác và xử lý đất hiếm tại Mỹ, nhất là các chất dysprosium, terbium và samarium.
Tại sao Trung Quốc cung cấp võ khí cho Ba Tư?
Trong sách lược làm suy yếu năng lực hỏa tiễn Mỹ, ông Jean-Michel Valantin đặc biệt quan tâm đến mối quan hệ đối tác sách lược Trung Quốc – Ba Tư. Ngoài việc hợp tác kinh tế, Bắc Kinh nỗ lực khai thác điểm căng thẳng của Mỹ được cấu thành từ việc kết hợp chiến tranh Ba Tư – Israel và giảm xuất cảng đất hiếm của Trung Quốc.
Các chiến dịch thâm nhập của Israel và tấn công bằng drone, các cuộc tấn công tin tặc và oanh kích với sự hậu thuẫn của không quân Mỹ bằng đợt dội « siêu bom » nhắm vào ba điểm nguyên tử, quả thật, là những đòn giáng mạnh mẽ nhắm vào nước Cộng hòa Hồi giáo Ba Tư. Nhưng các đợt phản công của nước này, một loạt tấn công bằng drone và hỏa tiễn đạn đạo cũng như siêu thanh, đã dẫn đến việc tiêu thụ quá mức các hệ thống võ khí do Mỹ, Israel và Mỹ - Israel cùng sản xuất, đồng thời đặt ngành sản xuất của hai nước dưới một áp lực to lớn do lệnh cấm xuất cảng của Trung Quốc.
Bắc Kinh đã thấy rõ điều đó nên ngay từ cuối tháng 6/2025, đã hậu thuẫn nỗ lực tái vũ trang của Ba Tư, bằng cách cung cấp cho nước này các hệ thống võ khí phòng không. Sự hỗ trợ của ngành công nghiệp Trung Quốc cho Ba Tư đang làm trỗi dậy một ngành công nghiệp tương tự tại nước này « giống như soi gương », giúp Ba Tư thoát khỏi sự cô lập tương đối về sách lược qua việc mở cửa cho phép Teheran tiếp cận ngành công nghiệp quân sự tiên tiến.
Với nước cờ này, Trung Quốc đang biến Vịnh Ba Tư và Trung Đông thành những khu vực giao tiếp sách lược giữa vùng ảnh hưởng của Mỹ và Trung Quốc. Nói một cách khác, việc phối trí nhiều loại võ khí ở Ba Tư có thể được xem như là một hình thức mở rộng trên quy mô khu vực, các hệ thống răn đe quy ước của Trung Quốc.
Tóm lại, vào thời điểm mà hỏa tiễn các loại đã trở thành hệ thống võ khí chủ chốt cho bất kỳ cuộc triển khai lực lượng nào, « cuộc khủng hoảng hỏa tiễn của Mỹ », theo như cách gọi của chuyên viên nghiên cứu Jean-Michel Valantin, có thể trở thành một bế tắc sách lược đối với Hoa Thịnh Đốn, và là một cơ hội cho Trung Quốc !
(RFI - Theo Le Grand Continent)
