.png)
Trong năm thứ tư của cuộc xâm lược toàn diện, Nga vẫn kiếm được hàng tỷ đô-la cho cuộc chiến với Ukraine bằng cách bán nhiên liệu hóa thạch ra nước ngoài. Ảnh: Getty Images
Vitaly Shevchenko
Vai trò, Biên tập viên về Nga
Các số liệu cho thấy Nga vẫn tiếp tục kiếm được hàng tỷ đô-la từ việc xuất cảng nhiên liệu hóa thạch sang Tây phương, qua đó tài trợ cho cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine - hiện đã bước sang năm thứ tư.
Kể từ khi cuộc xâm lược đó bắt đầu vào tháng 2/2022, Nga đã kiếm được số tiền gấp ba lần từ việc xuất cảng nhiên liệu hóa thạch so với số tiền mà Ukraine nhận được từ viện trợ do các đồng minh phân bổ.
Dữ liệu do BBC phân tích cho thấy các đồng minh Tây phương của Ukraine đã trả cho Nga nhiều tiền hơn để mua nhiên liệu hóa thạch so với số tiền họ viện trợ cho Ukraine.
Những người vận động cho biết các chánh phủ ở Âu châu và Bắc Mỹ cần phải làm nhiều hơn nữa để ngăn chặn tình trạng dầu khí của Nga tiếp tay cho cuộc chiến nhằm vào Ukraine.
Nga đang kiếm được bao nhiêu?
Doanh thu từ dầu mỏ và khí đốt đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì bộ máy chiến tranh của Nga, chiếm gần một phần ba doanh thu nhà nước và hơn 60% tổng kim ngạch xuất cảng của quốc gia này.
Sau cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2/2022, các đồng minh của Ukraine đã áp đặt nhiều biện pháp trừng phạt lên ngành hydrocarbon của Nga. Mỹ và Vương quốc Anh đã ban hành lệnh cấm hoàn toàn đối với dầu khí Nga. Liên minh Âu châu (EU) cũng cấm nhập cảng dầu thô của Nga vận chuyển bằng đường biển nhưng không áp dụng lệnh cấm tương tự đối với khí đốt.
Bất chấp các lệnh trừng phạt này, tính đến ngày 29/5, Nga đã thu về hơn 883 tỷ euro từ xuất cảng nhiên liệu hóa thạch kể từ khi xung đột toàn diện bắt đầu.
Đáng chú ý, 228 tỷ euro trong số này đến từ các quốc gia đã áp đặt lệnh trừng phạt, theo báo cáo từ Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA).
Trong đó, phần lớn số tiền này – 209 tỷ euro – đến từ các quốc gia thành viên EU.
Các quốc gia EU vẫn tiếp tục nhập cảng khí đốt trực tiếp từ Nga qua đường ống cho đến khi Ukraine cắt giảm trung chuyển vào tháng 1/2025 nhưng dầu thô của Nga vẫn được vận chuyển qua đường ống đến Hungary và Slovakia.
Đáng chú ý, khí đốt của Nga vẫn đang được chuyển đến Âu châu với số lượng ngày càng tăng qua Thổ Nhĩ Kỳ.
Dữ liệu của CREA cho thấy lượng khí đốt này đã tăng 26,77% trong tháng Một và tháng Hai năm 2025 so với cùng kỳ
Hungary và Slovakia cũng đang nhận khí đốt qua đường ống của Nga qua ngả Thổ Nhĩ Kỳ.
Bất chấp những nỗ lực của Tây phương, vào năm 2024, doanh thu từ nhiên liệu hóa thạch của Nga chỉ giảm 5% so với năm 2023, cùng với mức giảm tương tự 6% về khối lượng xuất cảng, theo CREA. Năm ngoái, doanh thu từ xuất cảng dầu thô của Nga cũng tăng 6% và doanh thu từ khí đốt đường ống tăng 9% so với cùng kỳ năm trước đó.
Nga ước tính xuất cảng khí đốt sang Âu châu đã tăng tới 20% vào năm 2024, với xuất cảng khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) đạt mức kỷ lục. Hiện tại, một nửa lượng LNG xuất cảng của Nga là sang EU, CREA thông tin.
Trưởng bộ phận chánh sách đối ngoại của EU, Kaja Kallas, cho biết liên minh này không áp dụng "các lệnh trừng phạt mạnh nhất" đối với dầu khí của Nga vì một số quốc gia thành viên lo ngại xung đột leo thang và vì việc mua này "rẻ hơn trong ngắn hạn".
Nhập cảng LNG không nằm trong gói trừng phạt thứ 17 mới nhất đối với Nga do EU phê duyệt, nhưng EU đã thông qua lộ trình chấm dứt mọi hoạt động nhập cảng khí đốt của Nga vào cuối năm 2027.
Dữ liệu cho thấy số tiền Nga kiếm được từ việc bán nhiên liệu hóa thạch luôn vượt quá số tiền viện trợ mà Ukraine nhận được từ các đồng minh.
Cơn khát nhiên liệu có thể cản trở nỗ lực của Tây phương nhằm hạn chế tiềm năng tài trợ cho chiến tranh của Nga.
Mai Rosner, một nhân vật vận động cấp cao của nhóm Global Witness, cho hay nhiều cơ quan hoạch định chánh sách Tây phương lo ngại rằng việc cắt giảm nhập cảng nhiên liệu của Nga sẽ dẫn đến việc tăng giá năng lượng hơn nữa.
Bà nói với BBC, "Nhiều chánh phủ không thực sự muốn hạn chế cơ hội sản xuất và bán dầu của Nga. Có quá nhiều nỗi sợ về hậu quả của điều đó đối với thị trường năng lượng toàn cầu. Có một lằn ranh mà nếu vượt qua, thị trường năng lượng sẽ bị suy yếu hoặc mất cân bằng quá mức."
'Kẽ hở lọc dầu'
Ngoài việc bán trực tiếp, một lượng đáng kể dầu của Nga vẫn tìm đường đến Tây phương.
Điều này thường xảy ra thông qua "kẽ hở lọc dầu": dầu thô được chế biến thành nhiên liệu ở các nước thứ ba trước khi được xuất cảng. Đôi khi, dầu Nga cũng được pha trộn với dầu thô từ các quốc gia khác trước khi đến tay người tiêu dùng.
CREA cho hay đã xác định được ba nhà máy lọc dầu tại Thổ Nhĩ Kỳ và ba nhà máy tại Ấn Độ đang "tẩy rửa" dầu thô của Nga, sau đó bán nhiên liệu thành phẩm cho các nước đã áp đặt lệnh trừng phạt. Các nhà máy này được cho là đã sử dụng lượng dầu thô Nga trị giá 6,1 tỷ euro để sản xuất các sản phẩm phục vụ những quốc gia đó.
Bộ Dầu khí Ấn Độ chỉ trích báo cáo của CREA là "một nỗ lực lừa dối nhằm làm hoen ố hình ảnh của Ấn Độ".
.png)
Các quốc gia phương Tây, bao gồm cả Vương quốc Anh, đang nhập cảng nhiên liệu hóa thạch của Nga từ nhà máy "tẩy rửa". Ảnh: Getty Images
Vaibhav Raghunandan, một chuyên gia phân tích tại CREA, bình luận: "Những nước này biết rằng các quốc gia trừng phạt sẵn sàng chấp nhận điều đó. Đây là một lỗ hổng. Hoàn toàn hợp pháp. Mọi người đều biết về điều này, nhưng không ai làm nhiều để thực sự giải quyết theo cách triệt để."
Các nhân vật vận động và chuyên gia lập luận rằng các chánh phủ phương Tây có các công cụ và phương tiện để ngăn chặn dòng doanh thu dầu khí chảy vào kho bạc của Điện Kremlin.
Theo cựu Thứ trưởng Năng lượng Nga Vladimir Milov, người hiện là đối thủ cứng rắn của Vladimir Putin, các lệnh trừng phạt áp dụng đối với hoạt động buôn bán hydrocarbon của Nga nên được thực thi tốt hơn - đặc biệt là mức giá trần dầu do nhóm các quốc gia G7 áp dụng, mà ông Milov nhận xét là "không hiệu quả".
Tuy nhiên, ông lo ngại rằng cuộc cải tổ chánh phủ Mỹ do Tổng thống Donald Trump khởi xướng sẽ cản trở các cơ quan như Bộ Tài chánh Mỹ hoặc Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) - những cơ quan đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi lệnh trừng phạt.
Một cách thức khác là tiếp tục gây áp lực lên "đội tàu chở dầu bí mật" của Nga liên quan đến việc né tránh lệnh trừng phạt.
Ông Milov nói. "Đó là một quy trình phức tạp. Người ta cần phải định kỳ thả các lô tàu mới bị trừng phạt, các công ty vỏ bọc, thương nhân, công ty bảo hiểm, ... sau mỗi vài tuần".
Ông cũng nhận định rằng các chánh phủ phương Tây đã làm rất tốt ở mảng này, đặc biệt là với việc chánh quyền Joe Biden (khi sắp kết thúc nhiệm kỳ) áp dụng các biện pháp trừng phạt mới vào tháng 1/2025.
Bà Mai Rosner nhận xét lệnh cấm xuất cảng LNG của Nga sang Âu châu và đóng lỗ hổng lọc dầu tại các khu vực pháp lý của Tây phương sẽ là "những bước quan trọng để hoàn tất việc tách Tây phương khỏi hydrocarbon của Nga".
Theo ông Raghunandan từ CREA, EU sẽ tương đối dễ dàng từ bỏ việc nhập cảng LNG của Nga.
Ông trả lời BBC rằng, "Năm mươi phần trăm lượng LNG xuất cảng của họ hướng đến Liên minh Âu châu và chỉ có 5% tổng lượng khí đốt (LNG) của EU vào năm 2024 là từ Nga. Vì vậy, nếu EU quyết định cắt đứt hoàn toàn khí đốt của Nga, điều đó sẽ gây tổn hại cho Nga nhiều hơn là gây tổn hại cho người tiêu dùng ở Liên minh Âu châu ".
Kế hoạch giá dầu của Trump
Các chuyên gia được BBC phỏng vấn đã bác bỏ ý tưởng của Tổng thống Donald Trump rằng cuộc chiến với Ukraine sẽ kết thúc nếu OPEC hạ giá dầu xuống.
Ông Milov nói với BBC, "Những người ở Moscow đang cười nhạo ý tưởng này, bởi vì bên sẽ phải chịu thiệt hại nhiều nhất… là ngành công nghiệp dầu đá phiến của Mỹ - ngành công nghiệp dầu mỏ có chi phí cạnh tranh thấp nhất thế giới".
Ông Raghunandan cho hay chi phí sản xuất dầu thô của Nga cũng thấp hơn so với các nước OPEC như Ả Rập Xê Út, vì vậy họ sẽ bị tổn hại do giá dầu hạ giá trước cả Nga.
Ông nói, "Không đời nào Ả Rập Xê Út đồng tình với điều đó. Trước đây người ta từng thử làm điều đó và đã dẫn đến mâu thuẫn giữa Ả Rập Xê Út và Mỹ."
Bà Rosner nhận định có cả vấn đề về đạo đức và thực tế khi phương Tây mua hydrocarbon của Nga trong khi hỗ trợ Ukraine.
"Hiện chúng ta đang ở trong một hoàn cảnh vừa tài trợ cho kẻ xâm lược trong một cuộc chiến mà chúng ta đang lên án, đồng thời lại tài trợ cho lực lượng kháng chiến chống lại kẻ xâm lược đó," bà nói. "Sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch khiến chúng ta thực sự bị chi phối bởi thị trường năng lượng, các công ty sản xuất năng lượng toàn cầu và các lãnh tụ độc tài thù địch."
(Theo BBC)
