.jpg)
(Ảnh tư liệu ) - Cảnh đổ nát tại Ternopil, Ukraina, sau vụ oanh kích của Nga, ngày 19/11/2025. AP - Vlad Kravchukc
Hôm 20/11/2025, một phái đoàn của Mỹ đến Kiev để thảo luận về kế hoạch của chính quyền Donald Trump nhằm chấm dứt chiến tranh Ukraina. Kế hoạch vãn hồi hòa bình gọi là « mới » của Mỹ gồm 28 điểm, từ lực lượng vũ trang, lãnh thổ, đến tôn giáo, ngôn ngữ …
Trong 28 điểm đó, có yêu sách Kiev nhượng bộ lãnh thổ cho Nga, Ukraina phải cắt giảm 50% quân số, binh sĩ nước ngoài không được triển khai tại Ukraina, Kiev từng bước bị Mỹ cắt giảm viện trợ - bắt đầu từ vũ khí tầm xa có khả năng tấn công sang lãnh thổ Nga ; tiếng Nga thành ngôn ngữ chính thức của Ukraina, giáo hội Chính thống giáo Nga được công nhận hợp pháp tại Ukraina … Dù Mỹ gọi là kế hoạch để vãn hồi hòa bình cho Ukraina, nhưng nhìn từ Kiev, đây chẳng khác nào yêu sách đòi Ukraina đầu hàng kẻ xâm lược trên nhiều phương diện, sau gần 4 năm chịu nhiều tổn thất lớn về nhân mạng, cơ sở hạ tầng.
Kế hoạch mà Mỹ đề xuất liệu có thể khả thi ? Trên đài RFI ngày 20/11, Peer de Jong, cựu đại tá thủy quân lục chiến - phó chủ tịch Viện đào tạo Themiis về an ninh - quốc phòng, nhận định kế hoạch mới này không có bất kỳ cải tiến lớn nào và với tình hình hiện nay thì có rất ít khả năng thành công :
« Tổng thống Mỹ Donald Trump mở rộng các đề xuất mà ông ấy đã từng đưa ra ngay từ đầu, bao gồm : thứ nhất là đóng băng mặt trận, thứ hai là khả năng chấp nhận việc Ukraina mất Donbas và Crimée, điều mà Nga xem là điều kiện tối thiểu. Và còn một khía cạnh thứ ba, rất quan trọng, đó là một kiểu trung lập hóa Ukraina, có nghĩa là Ukraina sẽ không thể trở thành thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO, và dĩ nhiên là Ukraina sẽ phải chấp nhận những điều kiện gắt gao.
Thế nên, hiện giờ quả bóng đang ở trên sân của tổng thống Ukraina Zelensky, nhưng tôi không nghĩ là Ukraina sẽ chấp nhận đề xuất này của Mỹ, điều mà họ đã bác bỏ ngay từ đầu. Và cũng phải nhắc lại là Mỹ vẫn còn đang tham gia cuộc chơi bởi vì kế hoạch của họ dĩ nhiên là bán vũ khí cho Liên Hiệp Châu Âu, và sau đó để Liên Âu cấp cho Ukraina ».
Về phía Ukraina, trên đài RFI ngày 19/11, giáo sư Tetyana Ogarkova, trưởng bộ phận Quốc tế của tổ chức phi chính phủ Ukraine Crisis Media Center, nhấn mạnh cho dù đây là thời điểm rất khó khăn của Kiev, nhưng Ukraina sẽ không dễ dàng chấp nhập thất bại như vậy :
« Hiện giờ, đây là thời điểm tồi tệ nhất đối với Ukraina, bởi họ đang phải hứng chịu vụ bê bối tham nhũng nghiêm trọng. Ngay từ đầu, tổng thống Mỹ Donald Trump đã tìm cách chấm dứt cuộc chiến này nhưng theo cách đứng trên lưng Ukraina, có phải vậy không nhỉ ? Thế nên, đây không phải điều khiến chúng ta ngạc nhiên.
Ukraina đã không nhượng bộ hồi tháng 02/2025. Đã từng có một cảnh tượng diễn ra tại Phòng Bầu Dục và trở nên nổi tiếng. Cũng đã có những thời điểm khó khăn khác. Có lúc, Ukraina đã nhượng bộ trước những yêu sách của Nga, mà thực ra lại là những yêu cầu của Mỹ. Vì vậy, giờ đây, họ lại tìm cách thử lại vào thời điểm khó khăn hơn một chút cho Ukraina, nhưng đây sẽ có thể là một thất bại ».
Khủng hoảng ngoại giao Tokyo - Bắc Kinh xen vào đời sống người dân Trung Quốc
Quan hệ Trung - Nhật trong tuần qua vẫn chưa được cải thiện. Căng thẳng dấy lên trở lại sau phát biểu của thủ tướng Nhật Sanae Takaichi trước Quốc Hội hôm 07/11, rằng nếu Bắc Kinh thôn tính Đài Loan bằng sức mạnh quân sự, thì đây có thể được xem là một yếu tố đe dọa đến « sự tồn vong » của Nhật Bản, nên Tokyo có thể sẽ tính đến một giải pháp quân sự để phòng vệ.
Không chỉ muốn thủ tướng Nhật Sanae Takaichi rút lại tuyên bố, qua các đòn đáp trả Tokyo, Bắc Kinh còn muốn đe nẹt, ngăn cản các nước khác bày tỏ sự ủng hộ đối với Đài Loan mà Bắc Kinh luôn xem là một phần lãnh thổ của Trung Quốc.
Những ngày qua Trung Quốc liên tục gây sức ép đối với Tokyo : từ khuyến cáo người dân Trung Quốc tránh đến du lịch ở Nhật Bản, hoãn cho trình chiếu tại Trung Quốc 2 bộ phim của Nhật, tạm đình chỉ nhập khẩu hải sản của Nhật, ngừng thương lượng về việc nhập khẩu trở lại thịt bò của Nhật.
Nhìn từ Trung Quốc, người dân nhìn nhận thế nào về những quyết định nói trên của chính quyền. Từ Bắc Kinh, thông tín viên Cléa Broadhurst gửi về bài phóng sự :
« Các chuyến bay bị hủy, những bộ phim bị tẩy chay, căng thẳng giữa Bắc Kinh và Tokyo đã leo thang trong những ngày gần đây. Đối với người đàn ông tên là Đường này, việc đến Nhật Bản bây giờ là điều không thể. Ông nói : « Tôi sẽ không đi. Không phải là vào lúc này. Nếu chính sách của họ là thù địch với Trung Quốc, thì làm sao mà tôi có thể đến đó mà tiêu tiền được cơ chứ ? Đi mua sắm, chi tiền cho một quốc gia không tôn trọng đất nước chúng tôi thì cũng giống như chấp nhận một sự xúc phạm vậy ».
Quan điểm này lan truyền trên mạng xã hội, trong bối cảnh căng thẳng ngoại giao leo thang. Nhưng cũng có những người tỏ ra chừng mực hơn, ví dụ cô Lý, một người thường xuyên đi du lịch. Cô chia sẻ : « Tôi sẽ không thay đổi kế hoạch ngay lập tức chỉ vì diễn biến thời sự. Nhưng nếu đi du lịch, tôi sẽ chờ đợi thêm chút thời gian rồi mới đi. Tôi sẽ tìm hiểu các khuyến cáo chính thức, diễn biến dư luận ra sao để xem liệu có tác động thực sự nào không ».
Cuối cùng, một số người từ chối để chính trị chi phối đời sống văn hóa của họ, như trường hợp của Nhạc, một người khoảng 40 tuổi, mê phim ảnh. Anh nói : « Nếu chúng tôi phải điều chỉnh lựa chọn văn hóa của mình cho phù hợp với từng phát ngôn chính trị, thì chúng tôi sẽ chẳng còn có thể xem bất cứ bộ phim nào nữa. Điều quan trọng nhất là duy trì sự độc lập trong tâm trí. Chính trị là chính trị, và cuộc sống là cuộc sống ».
Tẩy chay, thận trọng hay xa lánh : cuộc khủng hoảng Trung - Nhật đang xen vào cuộc sống thường nhật của người dân Trung Quốc, nhưng mỗi người tự quyết định để cuộc khủng hoảng tác động vào đời sống của mình ở mức nào ».
Thông qua luật mới về tỵ nạn, chính phủ Anh vấp phải nhiều phản đối
Chính phủ Anh, qua lời bộ trưởng Nội Vụ, bà Shabana Mahmood, hồi đầu tuần đã công bố những thay đổi lớn nhất từ 40 năm qua với luật tỵ nạn, áp đặt nhiều điều khoản gắt gao hơn trước, gây ra phản đối của không ít nghị sĩ của đảng cầm quyền và đối lập, trừ đảng cánh hữu dân túy Reform.
Từ Luân Đôn, thông tín viên Nguyễn Giang tường thuật :
« Kế hoạch có tên “Phục hồi Trật tự và Kiểm soát” (Restoring Order and Control) được công bố hôm đầu tuần qua, trước khi bà Mahmood giới thiệu nội dung tại nghị trường hôm thứ Ba 18/11, làm bùng lên nhiều chỉ trích.
Về định hướng mới cho chính sách nhận tỵ nạn, bộ trưởng Mahmood nói rõ lý do kinh tế là quan trọng. Theo bà, hiện Anh quốc đang phải “dùng tiền của người đóng thuế để nuôi trên 100.000 người xin tỵ nạn, và nhiều người đã và sẽ trở thành thất nghiệp một số năm sau khi nhận quy chế tỵ nạn”. Họ sẽ tiếp tục dựa vào các khoản trợ cấp an sinh xã hội (benefits) mà nước Anh phải chi ra. Đây là điều “bất công cho người dân” và cần được chấm dứt.
Một trong những điểm chính của kế hoạch là bỏ quy chế cấp quyền ở lại Anh vĩnh viễn cho người được công nhận tỵ nạn. Thay vào đó, chính phủ chỉ cấp giấy phép tạm cư cho họ có hạn 2 năm rưỡi và sẽ đánh giá lại sau 30 tháng. Những người vào Anh dạng di cư bất hợp pháp thì phải đợi 20 năm mới có quyền xin định cư, và phải đạt các tiêu chuẩn như thu nhập và đạt trình độ tiếng Anh cao hơn trước ».
Việc cấp nhà ở miễn phí cho người tỵ nạn sẽ được siết chặt để đi tới chỗ chấm dứt. Chuyện dùng khách sạn làm chỗ tạm cư cho người xin tỵ nạn tiếp tục gây bức xúc trong nhiều cộng đồng dân cư bản địa. Thông tín viên Nguyễn Giang cho biết thêm :
« Bà Mahmood lý giải những thay đổi này nhằm cải tổ hệ thống nhập cư và tỵ nạn vượt khỏi tầm kiểm soát và trở nên bất công (out of control and unfair) đối với người dân Anh. Bà nêu ví dụ có người tỵ nạn đi xe Audi, mà vẫn được cấp 800 bảng Anh một tháng và chẳng làm gì.
Anh cũng sẽ dùng công nghệ AI (trí năng nhân tạo) để xác định tuổi thật của người xin tỵ nạn xưng là trẻ em, vốn là nhóm được bảo vệ ngay lập tức. Gần đây, các báo cánh hữu ở Anh thường đăng các bài họ nói là về những trường hợp đàn ông có râu ria đầy đủ, đầu đã hói nhưng vẫn được toà án công nhận là thiếu niên, để nhận quyền tỵ nạn. Tòa án được bộ Nội Vụ yêu cần đánh giá lại cách diễn giải luật tỵ nạn, sao cho chặt hơn.
Một điểm nữa theo đề xuất mới : quốc gia xuất xứ nào được cho là đã an toàn, thì Anh sẽ cho người tỵ nạn đến từ nước đó hồi hương. Họ được khuyến khích nhận tiền trợ cấp để về quê hương cũ, nhưng nếu không đồng ý với “phương án mềm” thì sẽ bị trục xuất cưỡng bức. Biện pháp này sẽ được áp dụng cả với các gia đình bị bác đơn tỵ nạn có trẻ em dưới 18 tuổi. Hiện nay, gần như đa số các trường hợp, gồm cả người Việt Nam, được chấp nhận tỵ nạn hoặc tạm cư nếu người mẹ đang xin tỵ nạn sinh con ở Anh, hoặc tới Anh cùng con nhỏ ».
Anh cũng dọa sẽ cấm visa với công dân, doanh nhân Namibia, Angola và CH Dân chủ Congo nếu họ không nhận lại người tỵ nạn đến từ các nước này. Điều này ngay lập tức bị các báo cánh hữu ở Anh hỏi vì sao không có tên các nước như Pakistan và Nigeria, vốn đang có đông nhất số công dân xin tỵ nạn hoặc vượt biên vào Anh ».
Các đảng phái trong Nghị viện phản ứng ra sao ? Thông tín viên Nguyên Giang tường trình :
« Dù đây là đề xuất của chính phủ, đã có hơn 20 nghị sĩ, cùng đảng Lao Động đang cầm quyền với bà Mahmood, đã lên tiếng phản đối kế hoạch cải tổ, gọi đó là “đánh vào quyền con người” của những người trải qua đau khổ nên mới phải tới Anh.
Đảng Dân chủ - Tự do (LibDem) thì phê phán bài phát biểu của bà Mahmood là “dùng ngôn từ tích tụ căng thẳng, không giúp gì cho quốc gia”.
Đảng Xanh thì lên tiếng gọi những đề xuất của bà “còn nặng tay” hơn cả diễn ngôn của đảng thiên hữu dân túy Reform, và rằng bộ trưởng Nội Vụ đang dùng “lời lẽ phân biệt chủng tộc, đổ lỗi hết cho người tỵ nạn”.
Điều oái oăm nhất là đảng Reform coi rằng bà Mahmood nay đã “đủ tiêu chuẩn gia nhập hàng ngũ” của họ và nhận định đảng Lao Động nay đã “nói giống như Reform”.
Dường như chính phủ Anh đã tiếp thu “bài học Đan Mạch”. Thông tín viên Nguyễn Giang cho biết thêm :
« Về mặt pháp lý, có vẻ như chính phủ Anh muốn tìm ra cách diễn giải riêng, khắt khe hơn khi vẫn áp dụng (về mặt hình thức) Điều 8 là điều khoản bảo vệ người tỵ nạn trong Công ước Nhân quyền châu Âu (European Convention on Human Rights - (ECHR) mà Anh là thành viên từ 1950. Trên thực tế, năm 1998, Anh đã ra Luật Nhân quyền (Human Rights Act-HRA) cho phép người xin tỵ nạn kiện lên các toà án Anh để đòi bảo vệ quyền của họ.
Nhưng bộ Nội Vụ nay gợi ý là các thẩm phán Anh cần hiểu rằng tình hình mới yêu cầu việc diễn giải và áp dụng luật này phải khác trước. Hiện chưa rõ các thẩm phán, vốn độc lập với chính phủ, có làm như vậy hay không. Các đảng cánh hữu như đảng Bảo thủ, và cực hữu đều vận động để Anh ra khỏi Công ước thì mới có thể tự tay “xử lý vấn nạn di cư”.
Gần đây, Anh có vẻ đã học cách mà Đan Mạch làm là không cấp quyền cư trú lâu dài cho người được công nhận tỵ nạn, và buộc họ hồi hương nếu nước xuất xứ đã được cho là an toàn, như Syria sau nội chiến. Được biết giới chức Anh đã trao đổi với Đan Mạch để học kinh nghiệm cắt giảm mạnh số người di cư và xin tỵ nạn của đất nước Bắc Âu này.
Theo các báo, Đan Mạch, dưới quyền của một chính phủ trung-tả, đề cao bản sắc gốc của đa số người dân, và sẵn sàng siết chặt visa du học để ngăn tình trạng sinh viên từ châu Á, châu Phi tới học rồi xin tị nạn sau đó.
Tuy thế, các báo Anh - như điều tra của SkyNews - cho hay đại đa số người nhập cư vào Đan Mạch gần đây thuộc nhóm ở quá hạn visa, tức là ban đầu họ tới hợp pháp, còn ở Anh đa số là thuyền nhân đến từ châu Âu và xin tỵ nạn ngay khi đặt chân lên bờ biển Anh.
Chỉ riêng việc xác định danh tính, cứu xét hồ sơ của nhóm người này, lên tới hơn 100.000 trong 1 năm qua, khó khăn hơn nhiều việc đánh giá người đã nhập cảnh bằng visa và nay lấy lý do chính trị - tôn giáo - chiến tranh ở quê nhà để xin tỵ nạn ».
COP30 : Giảm thải khí methane, đòn bẩy chống biến đổi khí hậu nhanh nhất trong ngắn hạn
Theo báo cáo của Liên Hiệp Quốc được công bố hôm thứ Hai, 17/11/2025 khi thượng đỉnh khí hậu COP30 bước sang tuần làm việc thứ 2 ở Belem, Brazil, lượng khí thải methane vẫn đang gia tăng trên toàn cầu. Trong khi đó, ngày càng nhiều quốc gia đồng ý rằng việc giảm phát thải methane, loại khí nhà kính mạnh thứ hai, vừa khả thi về chống biến đổi khí hậu, vừa không quá tốn kém về kinh tế.
Nhiều chuyên gia môi trường, khí hậu muốn hướng đến một thỏa thuận mang tính bắt buộc, một liên minh các nước cũng sẵn sàng tham gia sáng kiến được lấy cảm hứng từ Nghị định thư Montreal năm 1987, cấm các chất làm suy giảm tầng ozone, dự án thường được ca ngợi là một thành công trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Từ Belem, thông tín viên Jeanne Richard ngày 18/11 cho biết thêm :
« Khí methane có khả năng làm nóng gấp 80 lần so với khí carbon. Trong khi thế giới đang bị hâm nóng, việc giảm phát thải khí methane sẽ cho phép chúng ta làm mát Trái Đất đi 0,2 độ C sau 25 năm nữa.
Bà Martina Otto, người đứng đầu Liên minh Khí hậu và Không khí Sạch (Climate and Clean air coalition) giải thích : “30% tình trạng Trái đất nóng lên hiện nay là do khí methane gây ra. Giảm phát thải loại khí này là một trong những cách nhanh chóng nhất và tiết kiệm chi phí nhất để làm chậm quá trình biến đổi khí hậu. Đó là cách phanh khẩn cấp của chúng ta. Trong số các giải pháp, đơn giản là chúng ta chỉ cần sửa chữa rò rỉ đường ống dẫn khí methane hoặc hạn chế đốt khí từ các giếng dầu và mỏ than đá ».
Nhà nghiên cứu Renata Potenza thì giải thích là cải thiện điều kiện chăn nuôi bò cũng rất quan trọng bởi vì « bò ợ hơi và xì hơi ra là khí méthane ». Bà nói : « Chúng ta cần quản lý vật nuôi tốt hơn. Càng già thì chúng càng thải ra nhiều khí mê-tan, và càng được nuôi và chăn thả trên đồng cỏ lâu thì chúng cũng càng thải ra nhiều khí methane. Thế nên, ví dụ chúng ta đừng nuôi gia súc quá lâu mới giết mổ, cho chúng ăn thức ăn dễ tiêu hóa hơn, cải thiện gen của gia súc và quản lý chất thải của chúng ».
Thứ Ba (18/11) vừa rồi, một số nước đã kêu gọi đẩy nhanh những nỗ lực này. Trong khi chờ đợi, lượng khí thải methane vẫn tiếp tục tăng ».
(Theo RFI)
