.png)
Chụp lại hình ảnh, Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul (bên trái) và Thủ tướng Cam Bốt, Hun Manet (ở giữa), bắt tay sau khi ký kết thỏa thuận giải quyết xung đột dưới sự chứng kiến của Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Trung tâm Hội nghị Kuala Lumpur vào ngày 26/10. Ảnh: Getty Images
Á CHÂU - Thủ tướng Thái Lan, Anutin Charnvirakul, và Thủ tướng Cam Bốt, Hun Manet, vừa ký một "thỏa thuận hòa bình" chung dưới sự chứng kiến của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong khuôn khổ Thượng đỉnh ASEAN tại Kuala Lumpur hôm 26/10.
Khi Thái Lan và Cam Bốt chấm dứt giao tranh hồi tháng Bảy, lệnh ngừng bắn đó được đưa ra không lâu sau khi ông Trump cảnh báo rằng cuộc chiến của họ có thể đe dọa các thỏa thuận thương mại và đàm phán quan thuế của hai nước với Mỹ.
Với lễ ký kết hôm 26/10, cùng với việc ông Trump công bố một thỏa thuận thương mại Mỹ - Cam Bốt và một thỏa thuận khoáng sản với Thái Lan, ông đã cho thấy rõ ràng rằng chính quyền của mình sẽ xử dụng các hiệp định thương mại như một công cụ ngoại giao chủ chốt để gây sức ép buộc các nước gìn giữ hòa bình.
Ông Trump nói, "Chúng tôi thực hiện các giao dịch – rất nhiều – với cả hai quốc gia, miễn là họ sống trong hòa bình,"
"Và tôi thực sự cảm thấy rằng khi chúng tôi ký kết các thỏa thuận, với hai quốc gia mà chúng tôi làm ăn cùng rất nhiều, chúng tôi phải tận dụng các mối quan hệ kinh tế đó để bảo đảm họ không lao vào chiến tranh."
Có gì trong thỏa thuận?
Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul và Thủ tướng Cam Bốt, Hun Manet, "cam kết giảm leo thang căng thẳng và khôi phục lòng tin" cũng như thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước.
Hai bên đồng ý khai triển các bước nhằm bảo đảm thực thi hiệu quả lệnh ngừng bắn, vốn đã được ký kết từ hồi đầu tháng Tám, trong đó có thể kể đến việc rút vũ khí hạng nặng khỏi khu vực biên giới và đưa về các căn cứ quân sự của mỗi nước dưới sự giám sát của Nhóm Quan sát viên Lâm thời và sau đó là Nhóm Quan sát viên ASEAN (AOT).
Hai bên cũng đề ra cam kết "kiềm chế việc lan truyền hoặc cổ súy thông tin sai lệch, cáo buộc hay ngôn từ kích động - dù qua kênh chánh thức hay không chánh thức".
Lời hứa này thể hiện ý định đẩy lùi cuộc khẩu chiến giữa hai quốc gia kể từ khi xung đột biên giới bùng nổ hồi tháng Bảy, khi cả hai tìm cách giành sự ủng hộ từ công chúng trong nước và sự đồng cảm từ quốc tế.
Hai bên cũng sẽ phối hợp rà phá bom mìn nhân đạo ở khu vực biên giới, theo thỏa thuận đã đạt được trước đó tại Ủy ban Biên giới Chung.
Sau khi thực hiện hiệu quả các biện pháp nói trên, Thái Lan và Cam Bốt sẽ công nhận việc chấm dứt giao tranh.
Thỏa thuận cho hay: "Như một cử chỉ thể hiện thiện chí, Thái Lan cam kết thả ngay các tù nhân chiến tranh".
Trước đó, vào hôm 29/7, Quân đội Hoàng gia Thái Lan đã chánh thức gọi 18 binh sĩ Cam Bốt họ bắt giữ là tù nhân chiến tranh.
Chụp lại hình ảnh, Thủ tướng Cam Bốt, Hun Manet, và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại lễ ký kết hôm 26/10. Ảnh: Getty Images
Bất đồng trong cách gọi thỏa thuận
Dù phía Thái Lan khẳng định trong các buổi họp báo rằng họ chỉ ký "Tuyên bố chung về quan hệ Thái Lan – Cam Bốt " chứ không gọi đó là một thỏa thuận hòa bình, nhưng rõ ràng ông Trump – và có lẽ cả Mã Lai Á – lại có cách hiểu khác.
Trong phần phát biểu mở đầu, ông Trump nói rằng họ đang ký kết "Hiệp định Hòa bình Kuala Lumpur".
Trong khi đó, tấm phông nền trên sân khấu sự kiện do phía Mã Lai Á chuẩn bị lại ghi dòng chữ: "Vì Hòa bình: Thỏa thuận Hòa bình Cam Bốt – Thái Lan".
Tại cuộc họp báo của Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan, phóng viên của BBC đã hỏi rằng Thái Lan gọi thỏa thuận vừa ký là gì, trong khi Tổng thống Trump gọi đó là "Hiệp định Hòa bình Kuala Lumpur".
Ngoại trưởng Sihasak Phuangketkeow khẳng định rằng thỏa thuận này vẫn giữ nguyên tên gọi mà phía Thái Lan đã công bố hôm 25/10 – tức là "tuyên bố chung" về kết quả của cuộc gặp song phương Thái Lan – Cam Bốt.
Khi phóng viên của chúng tôi hỏi lại liệu có thể gọi đây là một thỏa thuận hòa bình hay không, ông đáp: "Tôi sẽ gọi nó là một lộ trình hướng tới hòa bình."
Trả lời các câu hỏi trước đó về vai trò của Mỹ, Bộ trưởng Phuangketkeow nói rằng Mỹ và Malaysia chỉ "đóng vai trò hỗ trợ", còn các cuộc thảo luận thực chất chỉ diễn ra giữa Thái Lan và Cam Bốt.
Diễn biến xung đột trước đó
Cuộc tranh chấp lãnh thổ giữa hai nước láng giềng Đông Nam Á này đã kéo dài hơn một thế kỷ, kể từ khi đường biên giới của họ được vẽ ra sau thời kỳ Pháp chiếm đóng Cam Bốt.
Tình hình trở nên căng thẳng vào năm 2008, khi Cam Bốt tìm cách đăng ký ngôi đền có niên đại thế kỷ 11 nằm trong khu vực tranh chấp là Di sản Thế giới của UNESCO - động thái này đã vấp phải phản đối dữ dội từ Thái Lan.
Trong nhiều năm qua, đã xảy ra những vụ đụng độ lẻ tẻ khiến nhiều binh sĩ và dân thường ở cả hai bên thiệt mạng.
Nhiều tháng căng thẳng tại các khu vực biên giới tranh chấp giữa Cam Bốt và Thái Lan đã bùng phát thành xung đột công khai vào tháng Bảy, khiến khoảng 40 người thiệt mạng.
Từ đó đến thời điểm thoả thuận hôm 26/10 được ký kết, một lệnh ngừng bắn mong manh được duy trì, song "cuộc đấu khẩu" - được thổi bùng bởi tinh thần dân tộc chủ nghĩa trên mạng xã hội – vẫn khiến tình hình rất căng thẳng.
Hiện chưa có ai đưa ra con số chính xác về mức thiệt hại từ cuộc xung đột giữa Cam Bốt và Thái Lan, nhưng chắc chắn là rất lớn.
Hoạt động thương mại thường niên trị giá hàng tỷ đô la đã giảm xuống mức "nhỏ giọt". Hàng trăm ngàn lao động Cam Bốt đã rời Thái Lan, trong khi du khách Thái Lan cũng ngừng sang Cam Bốt.
Cuộc đối đầu đã khơi dậy mối bất hòa sâu sắc giữa những người theo chủ nghĩa dân tộc ở cả Thái Lan và Cam Bốt. Hàng trăm ngàn lao động nhập cư Cam Bốt đã rời Thái Lan, khiến cho nền kinh tế Cam Bốt vốn đã gặp nhiều trở ngại, càng trở nên khó khăn hơn.
(Dan Viet phụ đính)
