Vào ngày 22 tháng 12 năm 1988, chiếc máy bay Pan Am Tech 103 phát nổ giữa không trung và đâm xuống một cánh đồng ở Lockerbie, Scotland. Nguồn: AP / AP

Chỉ vài ngày trước lễ kỷ niệm 34 năm vụ đánh bom máy bay Pan Am 103 khiến hơn 250 chết khi bay ngang thị trấn Lockerbie của Scotland, người đàn ông bị buộc tội chế tạo quả bom làm nổ chiếc máy bay đang ở sau song sắt chờ phiên tòa xét xử. Gia đình các nạn nhân nói rằng điều đó phần nào giúp khép lại một bi kịch - nhưng vẫn còn những điều không thể nguôi ngoai.

"Trước khi tiếp tục chương trình của chúng ta, chúng tôi sẽ chuyển tiếp đến phòng tin với Nicholas Witchell."

"Chào buổi tối. Tối nay đã xảy ra một vụ tai nạn hàng không lớn gần biên giới Scotland. Một chiếc máy bay phản lực Jumbo Jet của Pan American chở hơn 250 người đã bị rơi gần thị trấn Lockerbie ở Dumfries. Chuyến bay số 103 đang trên đường từ London Heathrow đến Sân bay John F. Kennedy, New York."

Đã 34 năm kể từ khi BBC đưa bản tin đột xuất này cắt ngang giữa chương trình thường lệ của họ với thông báo chấn động đó - rằng Chuyến bay Pan Am 103 đã bị nổ tung trên thị trấn Lockerbie nhỏ bé của Scotland, khiến tất cả những người trên máy bay đều thiệt mạng.

Advertisement

Công dân từ 21 quốc gia chết trong vụ tấn công này.

Vụ đánh bom đã phơi bày mối đe dọa của chủ nghĩa khủng bố quốc tế xuất hiện hơn một thập niên trước vụ tấn công 11-9.

Nó tạo ra các cuộc điều tra toàn cầu và các biện pháp trừng phạt trong khi thúc đẩy các yêu cầu phải chịu trách nhiệm về cái chết của các nạn nhân.

Giờ đây, quan chức tình báo Libya Abu Agila Mohammad Mas'ud Kheir Al-Marimi bị buộc tội chế tạo quả bom đã làm nổ tung chuyến bay 103 của Pan Am.

Việc bắt giữ và dẫn độ anh ta sang Hoa Kỳ được coi là một cột mốc quan trọng trong cuộc điều tra kéo dài hàng thập niên về vụ tấn công

Đối với Mục sư John Mosey, người có cô con gái 19 tuổi chết trong thảm họa, vụ án vẫn khiến ông băn khoăn.

"Nó thực sự lấp đầy tâm trí tôi với những câu hỏi. Trước hết, tại sao nó lại mất nhiều thời gian như vậy? Thứ hai, anh ta đang làm gì ở Mỹ? Đây là một tội ác được thực hiện trên đất Scotland - tại không phận của Scotland, và đã rợi xuống đất Scotland. Do đó, đó là trách nhiệm của hệ thống pháp luật Scotland."

Đối với những người khác, việc bắt giữ phần nào mang lại cảm giác nhẹ nhõm.

Chồng của Victoria Cummock, John B Cummock, nằm trong số các nạn nhân.

"Anh là tình yêu của đời tôi và tôi đã hứa với anh ấy rằng cho đến hơi thở cuối cùng tôi sẽ làm những gì có thể để theo đuổi công lý, cũng như nhiều thành viên của các gia đình khác, bởi vì đây không phải là nhiệm vụ của riêng tôi."

Bà Cummock hy vọng qua Mas'ud sẽ có thể xác định được những kẻ đồng phạm khác để đưa chúng ra trước công lý.

Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã thông báo vào Chủ nhật rằng Mas'ud đã bị bắt giữ ở Hoa Kỳ, hai năm sau khi tiết lộ rằng họ đã buộc tội anh ta liên quan đến vụ nổ.

Hai quan chức tình báo Libya khác đã bị buộc tội tại Hoa Kỳ vì cáo buộc họ có liên quan đến vụ tấn công, nhưng Mas'ud sẽ là bị cáo đầu tiên bị truy tố trước tòa án Mỹ.

Bà Cummock thắc mắc tại sao phải đợi đến lâu vậy mới đưa Mas'ud ra tòa.

"Chúng tôi thực sự cảm thấy rằng đã có một số loại cản trở công lý đang diễn ra vì đã bắt được hung thủ với những bằng chứng đáng tin cậy và việc tìm kiếm các cá nhân đã được trao cho Bộ Tư pháp. Và một lần nữa, nếu bạn nhìn vào bản cáo trạng thực tế và cáo buộc hình sự chống lại Mas'ud, nó nói rằng cuộc phỏng vấn của anh ấy đã được thực hiện trước đây hơn một thập niên."

FBI cho biết họ đã nhận được một bản sao cuộc phỏng vấn Mas'ud do một nhân viên thực thi pháp luật Libya thực hiện vào tháng 9 năm 2012 khi anh ta bị giam giữ ở đó.

Trong cuộc phỏng vấn, Mas'ud thừa nhận đã chế tạo quả bom dùng để làm nổ tung Chuyến bay 103 của Pan Am và hợp tác với Abdel Baset Ali al-Megrahi và một người đàn ông khác để thực hiện âm mưu này.

Mas'ud cũng nói với người phỏng vấn rằng anh ta có liên quan đến các âm mưu tương tự khác và cho biết vụ đánh bom là do lãnh đạo tình báo Libya ra lệnh.

Al-Megrahi bị kết tội đánh bom và bị bỏ tù chung thân vào năm 2001 nhưng sau đó được thả vì bị ung thư và qua đời tại nhà riêng ở Tripoli vào năm 2012.

Kara Weipz, người có anh trai 20 tuổi thiệt mạng trong vụ đánh bom, đã bày tỏ lòng biết ơn đối với chính quyền vì đã không từ bỏ việc truy tìm những kẻ chịu trách nhiệm.

“Tôi không thể làm thay đổi những gì đã xảy ra cũng như không quyết định được nó sẽ đi về đâu. Chúng tôi sẽ ủng hộ việc này không? Có, nếu có bằng chứng để làm theo - chắc chắn là có. Trong hơn ba thập niên, họ đã theo dõi các bằng chứng và họ không ngừng tìm kiếm. Sáu chính quyền đã liên tục theo sát trường hợp này và làm việc cho đến ngày nay.”

Cô con gái 16 tuổi Melina của Paul Hudson đã chết trong vụ đánh bom và ông đã dành nhiều thập niên để vận động cho sự an toàn của người sử dụng hàng không.

Ông cũng rất biết ơn vì chính quyền đã tiếp tục theo đuổi công lý.

Và ông nói ngày tưởng niệm vụ đánh bom thì diễn ra hàng năm, những ký ức về Melina luôn hiện hữu trong tâm trí gia đình.

Ông nói rằng ông muốn thấy công lý được thực thi cho hàng trăm nạn nhân và gia đình của họ như là điều cuối cùng mà con gái ông viết.

"Cháu đã mất ít nhất 3/4 cuộc đời. Và hy vọng, ước mơ của cháu là chuyện cá nhân. Tôi không muốn nói chính xác những gì cháu đã nói, nhưng chúng tôi đã nhận lại được điều gì đó từ cháu. Đồ đạc của cháu nằm rải rác khắp vùng nông thôn Lockerbie. Chúng tôi đã có được hộ chiếu của cháu và chúng tôi cũng đã có cuốn sổ tay của cháu. Cuốn sổ ghi trên bìa câu trích dẫn 'Không ai chết trừ khi họ bị lãng quên', và tôi đã cố gắng sống theo điều đó."