Bộ trưởng Văn hóa Pháp, Rima Abdul-Malak (phải), chụp ảnh cạnh Felix de Marez Oyens (C), và vợ Theodora de Marez Oyens, đại diện cho những người thừa kế của Ernst và Agathe Saulmann và đàn em Harry Fuld, trong buổi lễ phục hồi ba tác phẩm về tác phẩm nghệ thuật bị Đức Quốc xã cướp phá từ những người Do Thái ở Đức từ năm 1933 đến năm 1945. Ảnh chụp tại Paris, vào ngày 18 tháng 4 năm 2023. (Ảnh của ALAIN JOCARD/AFP qua Getty Images). Nguồn: AFP / ALAIN JOCARD/AFP qua Getty Images

QUỐC TẾ - Hãy tưởng tượng bạn là giám đốc của một viện bảo tàng. Và đó là nơi cất giữ những đồ vật đã từng bị đánh cắp. Bạn phải làm sao đây? Một viện bảo tàng ở Hà Lan có triển lãm mới thông qua thực tế ảo kể câu chuyện của những tác phẩm bị hôi của.

Marine Grosselink điều hành viện bảo tàng Mauritshuis, nằm ở thành phố The Hague của Hà Lan.

Cô nói rằng viện bảo tàng nhận thức rõ sự phức tạp xung quanh các tác phẩm nghệ thuật và kỉ vật bị hôi của.

"Tôi nghĩ thật đau đớn khi nhìn thấy tất cả những đồ vật văn hóa đó trong kho của các viện bảo tàng ở châu Âu của chúng ta bởi vì chúng tôi biết rằng những người sở hữu chúng đang bị tước đoạt nền văn hóa của họ. Vì vậy, vâng, tôi nghĩ điều đó thực sự đau đớn. Nhưng tôi tôi cũng rất biết ơn vì hiện nay các viện bảo tàng của chúng ta đã làm việc khá chăm chỉ để hoàn trả lại những đồ vật đó."

Bồi thường và hoàn trả là trọng tâm của các chính sách về nghệ thuật và cổ vật trên toàn thế giới.

Hoa Kỳ đã trả lại khoảng 17.000 cổ vật bị cướp bóc cho Iraq, nơi từng là trung tâm của hoạt động buôn bán bất hợp pháp các cổ vật bị đánh cắp trong nhiều thập kỷ - nhưng nhiều món đồ vẫn chưa được tìm thấy.

Tại buổi lễ vào năm 2021 đánh dấu sự trở lại của tấm bia có chứa một số Sử thi Gilgamesh, Steve Francis từ Cơ quan Điều tra An ninh Nội địa cho biết quá trình hồi hương vẫn đang diễn ra.

"Mặc dù chúng tôi nhận thấy rằng tài sản văn hóa, nghệ thuật và đồ cổ thường được định giá bằng đồng đô la trên thị trường, nhưng giá trị văn hóa, lịch sử và biểu tượng của những báu vật Iraq này vượt qua bất kỳ giá trị tiền tệ nào. Những thứ này này thuộc về người dân Iraq và chúng tôi tự hào được giúp họ tìm lại và hồi hương chúng."

Trở lại Hà Lan, một loạt hiện vật - từ đồ trang sức có giá trị đến đồ chạm khắc trong các đền thờ từ thế kỷ 13 - vừa chính thức được trao trả lại cho Indonesia.

Hilmar Farid là Tổng Giám đốc Di sản Văn hóa của Bộ Văn hóa Indonesia.

"Chúng tôi coi những đồ vật này là những đồ vật còn thiếu trong câu chuyện lịch sử của chúng tôi, và tất nhiên chúng đóng những vai trò khác nhau về mặt biểu tượng, văn hóa. Ví dụ, những bức tượng đứng đằng sau tôi, chúng có một vai trò đặc biệt trong các nghi lễ. Vì vậy, hồi hương chúng có nghĩa là chúng tôi sẽ tái hòa nhập chúng vào nền văn hóa Indonesia - và điều đó tất nhiên có tầm quan trọng mang tính biểu tượng đối với chúng tôi.”

Chính loại lịch sử này mà viện bảo tàng Mauritshuis đang phải vất vả thực hiện một cuộc triển lãm mới lấy tác phẩm nghệ thuật bị hôi của làm trung tâm.

Với tên gọi Looted, 10 Stories, triển lãm tập trung vào ba giai đoạn: tác phẩm nghệ thuật bị hôi của trong thời kỳ thuộc địa, những vụ trộm do các nhà cách mạng Pháp thực hiện năm 1795 và tác phẩm nghệ thuật bị Đức Quốc xã đánh cắp từ những người chủ Do Thái.

Marine Grosselink cho biết thực tế ảo được sử dụng để kể câu chuyện về những đồ vật bị đánh cắp.

"Một viện bảo tàng làm cho những đồ vật trưng bày trông đẹp hơn, nhưng chúng tôi không làm cho chúng đẹp hơn. Với việc cài đặt thực tế ảo VR, bạn đeo kính đặc biệt vào và bạn có thể biết những đã xảy ra cho những món đồ này. Đó là tiểu sử của các món đồ do chúng chính chúng kể lại cho bạn nghe."

Bức chân dung tự họa của Rembrandt từ năm 1669 là một trong những tác phẩm nghệ thuật có thể được nhìn thấy trong thực tế ảo.

Bức tranh thuộc sở hữu của gia đình Rathenau Do Thái nhưng đã bị Đức Quốc xã tịch thu trong Thế chiến thứ hai.

Quadriga trên Cổng Brandenburg ở Berlin, bị Napoléon cướp phá năm 1806, là một món đồ nổi bật khác.

Người đồng phụ trách Kel O'Neill cho biết thực tế ảo mang đến cho du khách trải nghiệm khác biệt về những kho báu vô giá này, giải thích những đồ vật bị hôi của đến từ đâu, tại sao chúng bị đánh cắp và hỏi tương lai của các viện bảo tàng sẽ như thế nào sau khi một phần của bộ sưu tập được hoàn trả lại về nguyên quán.

"Có câu hỏi về kỹ thuật, và cũng có câu hỏi về cách kể chuyện và thực ra, bạn muốn kể câu chuyện bằng những video mới này theo một cách khác lạ như thế nào đây. Với thực tế ảo VR, bạn thậm chí có thể thực sự kể câu chuyện bằng VR không? Đó là lý do tại sao chúng tôi đã đưa ra lựa chọn rất có chủ ý với những trải nghiệm này về căn bản là thu hút mọi người vào lịch sử. Nó không phải là cách kể chuyện thông thường. Căn bản là bạn đang quay trở lại vào thời điểm mà bạn không biết. Giống như bạn bước vào một cỗ máy thời gian vậy."