​Mô hình mẫu của phi cơ ZEROe bay bằng hydrogen của Airbus, được trưng bày tại Triển lãm Le Bourget 2025, Paris, Pháp. © Thanh Phương/RFI

Triển lãm hàng không và không gian Le Bourget, Paris (16 -22/06/205) một lần nữa là dịp để các công ty chế tạo phi cơ giới thiệu những dự án phi cơ “sạch”, tức là phát ra ít khí thải carbon gây hiệu ứng lồng kính, trong bối cảnh ngành hàng không toàn thế giới đang nỗ lực giảm thiểu tác hại đến khí hậu trên hành tinh của chúng ta. 

Dragonfly: " Sạch, êm, bền"

Trong số các dự án đầy tham vọng đó, có phi cơ vận hành bằng hydrogen như chiếc Dragonfly của Blue Spirit Aero, một công ty khởi nghiệp của Pháp, được thành lập vào năm 2020, đặt cơ sở tại khu vực Paris và Toulouse. Dragonfly là loại phi cơ bốn chỗ ngồi, ban đầu dành cho các trường dạy lái phi cơ, có 12 động cơ điện, mỗi động cơ vận hành bằng pin nhiên liệu hydro.

Thật ra trước khi đến Le Bourget, Dragonfly, được quảng cáo là "sạch, êm, bền", đã chính thức " ra mắt thế giới" ngày 10/06/2025, tại sân bay Le Mans. Olivier Savin, người sáng lập Blue Spirit Aero, nhấn mạnh "đây là chiếc phi cơ bay bằng hydrogen đầu tiên được thiết kế từ đầu", không giống như hàng chục dự án tương tự khác đang được tiến hành trên khắp thế giới. Ông nói: "Tất cả các đối thủ cạnh tranh của tôi, vì sự tiện lợi, đều lấy một chiếc phi cơ hiện có và loại bỏ động cơ thông thường để chuyển sang động cơ điện và nhiên liệu hydrogen. Tôi tin rằng điều đó không hiệu quả". 

Chuyến bay thử nghiệm đầu tiên của Dragonfly được lên kế hoạch "trong những tháng tới" và ông Savin hy vọng phi cơ có thể sẽ được cấp chứng nhận trong những 2027-2028, và ngay sau đó sẽ được thương mại hóa. Người sáng lập Blue Spirit Aero cho biết: "Chúng tôi vẫn đang tìm kiếm các nhà đầu tư".

Chiếc phi cơ nhỏ này sẽ có thể bay 700 km với tốc độ 230km/giờ. Nó có tính năng bay cho dù có đến 8 động cơ không hoạt động. Blue Spirit Aero ban đầu nhắm đến thị trường các trường đào tạo phi công chuyên nghiệp. Theo ông Savin, "600.000 phi công sẽ phải được đào tạo trong 20 năm tới. Vì vậy, cần phải tăng số lượng phi cơ có sẵn cho các trường đào tạo và những chiếc phi cơ mới này phải thân thiện với môi trường". Về lâu dài, Blue Spirit Aero có kế hoạch giải quyết vấn đề vận tải khu vực bằng phi cơ 6 chỗ ngồi có tầm bay 1.000 cây số (km), hoặc thậm chí là phi cơ 14 chỗ ngồi.

Cũng tại Triển lãm Le Bourget 2025, LoganAir, hãng hàng không khu vực lớn nhất của Scotland, đã thông báo thiết lập quan hệ đối tác đầy tham vọng với ZeroAvia, một công ty chuyên về động cơ đẩy hydrogen-điện, đưa công nghệ này vào đội phi cơ của LoganAir, đánh dấu một bước tiến đáng kể hướng tới các chuyến bay thương mại không phát thải khí carbon. Dự án chủ lực bao gồm việc xử dụng kiểu phi cơ Cessna Caravan làm nền tảng thử nghiệm cho hệ thống đẩy ZA600 của ZeroAvia, một động cơ 600 kilowatt được thiết kế cho phi cơ chở từ 10 đến 20 hành khách.

Tham vọng của Airbus: ZEROe

Những doanh nghiệp lớn hơn nhiều, như tập đoàn chế tạo phi cơ Âu châu Airbus, từ lâu cũng đã theo đuổi dự án phi cơ hydrogen mang tên ZEROe. Trả lời RFI Việt ngữ từ Triển lãm Le Bourget, ông Karim Mokaddem, trưởng bộ phận Nghiên cứu và Phát triển về phi cơ tương lai của Airbus, cho biết:

“Động cơ điện được cung cấp năng lượng từ các electron. Các electron này tạo ra điện cho động cơ điện, tạo ra lực đẩy điện không phát thải, giống như trong một chiếc ô tô điện. Với hydrogen, điểm khác biệt là các electron này không được tạo ra từ  pin như trong ô tô điện, mà được tạo ra bởi cái được gọi là pin nhiên liệu. Pin nhiên liệu này được cung cấp năng lượng bởi hydrogen, và từ hydrogen này, nó tạo ra điện, đi trực tiếp vào động cơ điện và tạo ra hệ thống đẩy điện. 

Nguyên tắc là như thế. Tại sao chúng ta không xử dụng pin? Bởi vì mật độ năng lượng trên một đơn vị khối lượng của pin hiện nay có không cho phép vận chuyển một số lượng lớn hành khách trên một quãng đường rất xa. Nếu muốn làm điều này cho ngành hàng không, chúng ta buộc phải xử dụng các hệ thống dựa trên hydrogen và pin nhiên liệu. 

Hydrogen là một loại nhiên liệu trong số những nhiên liệu tổng hợp. Chúng ta có thể sản xuất nó từ nước hay từ ​​nhiên liệu hóa thạch. Nhưng ý định của chúng tôi là tạo ra một loại hydrogen sạch nhất có thể, một dây chuyền sản xuất hydrogen lành mạnh. Điều đặc biệt duy nhất là nó không chứa carbon. Đó là hydrogen xanh. Tôi thường nói là nhiên liệu tiệm cận, nghĩa là khi không còn gì nữa, chúng ta vẫn có thể sản xuất nhiên liệu này từ Mặt trời và nước. 

Ngày nay, lý tưởng nhất để được khả thi về mặt thương mại là phi cơ có kích thước bằng một chiếc A320. Tham vọng cuối cùng của chúng tôi là như thế. Lúc đầu, chúng tôi đặt mục tiêu chế tạo một chiếc phi cơ 100 chỗ ngồi và tầm bay chỉ dưới 1.800 km.” 

Ban đầu Airbus dự kiến là phi cơ ZEROe sẽ ra đời vào năm 2035, nhưng cuối cùng họ đã phải lùi lại thời hạn thêm 5 hoặc 10 năm nữa. Ông Karim Mokaddem giải thích lý do:

“Chúng tôi đã làm việc rất nhiều về loại phi cơ không phát thải này dựa trên việc xử dụng hydrogen, nhưng nay chúng tôi nhận ra rằng hệ sinh thái kinh doanh để khai triển việc xử dụng hydrogen cho phi cơ mất nhiều thời gian hơn dự kiến, vì vậy chúng tôi tạm hoãn dự án này. 

Thực ra, vấn đề chính là thời gian cần thiết để thiết lập hệ sinh thái. Cách đây 15 hoặc 20 năm, thị trường xe hơi cũng đã trải qua tình huống tương tự với pin. Không có đủ pin, không có trạm sạc. Mọi người đều trông cậy nhiều vào nhiên liệu hóa thạch hơn là khử ô nhiễm cho cho xe hơi.

Và rồi đến một thời điểm nhất định, đã có một bước ngoặt như chúng ta đang trải qua ngày hôm nay, có nghĩa là có thêm nhiều động điện cho xe hơi và các trạm sạc pin ngày càng nhiều, và hệ sinh thái của thế giới pin điện đã phát triển. Điều tương tự sẽ xảy ra với hydrogen, nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn một chút để cỗ máy kinh tế này khởi động. 

Chúng tôi sẽ tranh thủ thời gian này để phát triển một loại phi cơ khả thi hơn về mặt thương mại, có thể chở nhiều hành khách hơn trên những quãng đường dài hơn và dựa trên pin nhiên liệu xử dụng hydrogen. Một loại phi cơ khác biệt và có thể cho phép chúng tôi có vị thế tốt hơn trên thị trường so với vị thế mà ban đầu chúng tôi cho là sẽ có vào năm 2035”

Những phi cơ ít tiêu tốn nhiên liệu

Tuy dự án ZEROe phải cần thêm từ 10 đến 10 năm, Airbrus vẫn nuôi tham vọng đứng đầu thế giới về phi carbon hóa ngành hàng không. Ngoài phi cơ hydronen, tập đoàn Âu châu còn có những dự án phi cơ tiêu tốn nhiên liệu ít hơn, theo lời ông Kasim Mokaddem: 

« Airbus có cam kết rất mạnh mẽ về việc trung hòa carbon vào năm 2050. Và để đạt được điều đó, hydrogen sẽ không phải là yếu tố chính, vì hydrogen sẽ có rất ít tác động đến lượng khí thải CO2 vào năm 2050. Sẽ có tác động lớn chính là sản phẩm mà chúng tôi gọi là thế hệ phi cơ một lối đi mới, tức là dòng phi cơ sẽ thay thế dòng phi cơ A320 hiện nay, mà chúng tôi muốn giảm mức tiêu thụ nhiên liệu từ 25 đến 30% và chúng tôi muốn xử dụng càng nhiều càng tốt nhiên liệu tổng hợp không phải là hydrogen, mà là nhiên liệu tổng hợp trong đó carbon bên trong là carbon được tái chế, do đó có lợi hơn. Và vì vậy, ngày nay chúng tôi làm việc rất nhiều về loại phi cơ này.

Chúng tôi đang hướng tới mục tiêu đưa nó vào xử dụng trong khoảng thời gian từ năm 2035 đến năm 2040. Chiếc phi cơ này sẽ có tác động rất lớn đến cam kết của chúng tôi đạt được trung hòa carbon vào năm 2050. Nó sẽ dựa trên các vật liệu nhẹ hơn nhiều, hệ thống động cơ hiệu quả hơn nhiều và với đôi cánh hoàn toàn khác so với những gì hiện có. Loại phi cơ mới này, cùng với việc đổi mới đội phi cơ hiện nay bằng những chiếc phi cơ hiện đại hơn, sẽ cho phép chúng tôi tiến tới mức trung hòa carbon vào năm 2050, trước khi tiến tới bước tiếp theo là mức phát thải bằng không. 

Airbus có một kế hoạch phi cacbon hóa rất rõ ràng, mà chúng tôi đang khai triển. Kế hoạch này có hai thời hạn: đầu tiên là năm 2050, đạt mức trung hòa carbon, và sau năm 2050 là hướng tới phi cơ không phát thải. 

Chúng tôi sẽ xử dụng vật liệu composite nhiều nhất có thể. Chúng tôi đã xử dụng vật liệu composite trên chiếc A350 và đang hướng đến thế hệ tiếp theo có nhiều vật liệu composite hơn trên cánh phi cơ và, tại sao không, trên các bộ phận khác của thân phi cơ, như vậy sẽ làm giảm đáng kể trọng lượng và sẽ có tác động đáng kể đến hiệu suất của phi cơ.

(Theo RFI)