Máy bay chiến đấu đa năng F / A-18 Super Hornet của Hải quân Hoa Kỳ chuẩn bị cất cánh từ sàn đáp của tàu sân bay USS Ronald Reagan (CVN-76) vào ngày 16/10/2019, ở khu vực Biển Đông (Nguồn ảnh: Catherine Lai / AFP / Getty Images)
Ngũ Giác Đài tuyên bố: “[Việc] tiến hành các cuộc tập trận quân sự trên vùng lãnh thổ tranh chấp ở Biển Đông là đối nghịch lại chủ trương xoa dịu căng thẳng và duy trì sự ổn định [ở khu vực này]”.
Ngũ Giác Đài cho biết Bắc Kinh đã gây căng thẳng thêm ở Biển Đông, sau khi nước này phóng thử tên lửa đạn đạo trong cuộc tập trận ở vùng biển tranh chấp.
Ngũ Giác Đài nói rằng trong khi tiến hành các cuộc tập trận, Bắc Kinh đã bắn các tên lửa này ở khu vực quần đảo Hoàng Sa đang có tranh chấp, nhưng không cho biết ngày cụ thể và số lượng tên lửa đã được bắn cũng như loại tên lửa.
Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đang tiến hành các cuộc tập trận 6 ngày ở Biển Đông, từ ngày 23/8 đến 29/8.
Ngũ Giác Đài nói: “Cuộc tập trận quân sự này là cuộc tập trận mới nhất trong một chuỗi dài các hành động của Trung Quốc, nhằm khẳng định các yêu sách hàng hải trái pháp luật và gây bất lợi cho các nước láng giềng Đông Nam Á ở Biển Đông”.
Hôm thứ Năm (27/8), Hải quân Hoa Kỳ tuyên bố trên Twitter rằng tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Mustin của họ đã tiến hành "các hoạt động thường lệ ở vùng biển" gần quần đảo Hoàng Sa để đảm bảo khu vực "Ấn Độ - Thái Bình Dương Tự do và mở cửa".
Chính quyền Trung Quốc đã gia tăng sự xâm lược ở khu vực trong khi Hoa Kỳ chống lại các mối đe dọa từ chính quyền này.
Các quốc gia, bao gồm Brunei, Trung Quốc, Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam cũng tuyên bố chủ quyền với các đảo, bãi đá ngầm và bãi đá trên tuyến đường biển chiến lược.
Bắc Kinh đã sử dụng “đường chín đoạn” để tuyên bố chủ quyền trên 90% khu vực Biển Đông, bất chấp phán quyết pháp lý của Liên Hợp Quốc năm 2016 đã bác bỏ tuyên bố này của Bắc Kinh.
Trong những năm gần đây, Bắc Kinh luôn tìm cách củng cố các tuyên bố chủ quyền của mình bằng cách xây dựng các tiền đồn quân sự trên các đảo nhân tạo và rạn san hô trong khu vực. Chính quyền này cũng đã triển khai các tàu tuần duyên và tàu đánh cá Trung Quốc để đe dọa các tàu nước ngoài, chặn đường vào các tuyến đường biển đồng thời chiếm giữ các bãi cạn và đá ngầm.
Vào ngày 13/7, Hoa Kỳ đã chính thức bác bỏ các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh ở Biển Đông, khi Ngoại trưởng Mike Pompeo nói rằng các tuyên bố đó là "hoàn toàn bất hợp pháp" và Trung Quốc đang tiến hành một "chiến dịch uy hiếp để kiểm soát" khu vực này.
Tuần này, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã đưa 24 công ty thuộc chính phủ Trung Quốc vào danh sách đen thương mại, vì những công ty này đã tham gia vào công cuộc quân sự hóa Biển Đông của Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng thông báo rằng, họ sẽ áp dụng các hạn chế về thị thực đối với các công dân Trung Quốc chịu trách nhiệm về hoạt động quân sự hoá ở Biển Đông.
Một số chuyên gia về Trung Quốc cho rằng, dù Bắc Kinh tỏ ra cứng rắn nhưng có thể họ sẽ không muốn tham gia vào một cuộc xung đột thực sự với Hoa Kỳ.
Trung Quốc bắn các tên lửa
Ngày 27/8, kênh truyền thông Nhật Bản NHK đưa tin rằng Trung Quốc đã bắn 4 tên lửa đạn đạo về phía Biển Đông vào ngày trước đó, trích dẫn các nguồn tin quân sự giấu tên của Mỹ. NHK cho biết tên lửa rơi xuống khu vực giữa đảo Hải Nam và quần đảo Hoàng Sa của Trung Quốc.
Trong khi đó, tờ South China Morning Post dẫn nguồn tin giấu tên thân cận với quân đội Trung Quốc đã đưa tin rằng, Bắc Kinh đã bắn 2 tên lửa vào ngày 26/7, một là DF-26B và một là DF-21D.
Theo báo cáo thường niên của Ngũ Giác Đài năm 2019 trước Quốc hội, DF-26 là tên lửa có đầu đạn hạt nhân có thể bắn xa 4.000 km, và DF-21D là loại tên lửa đạn đạo chống hạm, có thể bắn xa tới 1.500 km.
Vào tháng 3/2019, quan chức của Ngũ Giác Đài Alan R. Shaffer cho biết tại một hội nghị quân sự rằng DF-26 có thể bắn đến đảo Guam - một lãnh thổ của Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương và là một trạm tiếp tế chính cho lực lượng Hoa Kỳ.
Các quan chức Trung Quốc đã giữ bí mật về các vụ phóng tên lửa. Trong cuộc họp giao ban hàng ngày vào chiều ngày 28/8, khi được hỏi về tuyên bố của Ngũ Giác Đài, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên không trả lời về các vụ phóng tên lửa này; thay vào đó, ông Triệu cáo buộc Hoa Kỳ là "kẻ hủy diệt và gây rối" cho sự ổn định ở Biển Đông.
Một ngày trước đó, trong một cuộc họp báo, phát ngôn viên của Bộ Quốc phòng Trung Quốc Wu Qian cho biết, các cuộc tập trận “không nhằm vào bất kỳ quốc gia nào” nhưng không đề cập đến các vụ phóng tên lửa.
Trung Quốc tiến hành các cuộc tập trận
Bắc Kinh đang tiến hành các cuộc tập trận quân sự ở 3 tuyến đường biển khác gần Trung Quốc: Biển Bột Hải, Hoàng Hải và Biển Hoa Đông.
Ông Wu Qian cũng đã phát biểu tại cuộc họp báo hôm 28/8 về cuộc tập trận quân sự của PLA ở gần khu vực quốc đảo Đài Loan vào đầu tháng này, và tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Mustin đi qua eo biển Đài Loan vào tuần trước.
Ông Wu tuyên bố: “Chúng tôi liên tục tổ chức các cuộc diễn tập chiến đấu ở eo biển Đài Loan nhằm vào các lực lượng nước ngoài, nhằm vào các lực lượng ly khai đòi độc lập Đài Loan”.
Bắc Kinh luôn tự tuyên bố Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình, trong khi Đài Loan là một quốc đảo tự trị có chính phủ, quân đội cùng hệ thống tiền tệ riêng và thực hiện bầu cử dân chủ. Hoa Kỳ đã liên tục điều tàu quân sự của mình đến gần Đài Loan, ngoài việc bán vũ khí, để hỗ trợ đảo quốc này phòng thủ trước các hành động khiêu khích quân sự của Bắc Kinh.
Trước đây, chính quyền Trung Quốc cũng sử dụng luận điệu tương tự để cáo buộc Hoa Kỳ hỗ trợ cho sự chia rẽ giữa Trung Quốc đại lục và Đài Loan. Vào ngày 10/8, tờ Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc đã đăng một bài xã luận nói rằng, Hoa Kỳ đang sử dụng Đài Loan “như một con tốt của mình để kiềm chế Trung Quốc đại lục”.
Vào ngày 13/8, Thời báo Hoàn cầu đăng một bài báo viết rằng các cuộc tập trận quân sự của Trung Quốc ở eo biển Đài Loan nhằm mục đích ngăn chặn “mối liên hệ khiêu khích và nguy hiểm giữa đảo [Đài Loan] và Hoa Kỳ”.
Bài báo dẫn lời một nhà phân tích Trung Quốc: "Nếu Mỹ và Đài Loan ly khai, PLA có thể thực hiện nhiều biện pháp đối phó hơn, bao gồm các cuộc tập trận tên lửa đạn thật ở phía đông đảo Đài Loan và gần đảo Guam".
Máy bay Hoa Kỳ
Tuần này, Bắc Kinh cũng cáo buộc Hoa Kỳ đã “xâm phạm” vùng cấm bay của Trung Quốc khi một máy bay trinh sát U-2 của Hoa Kỳ bay qua vùng Biển Bột Hải trong khi các cuộc tập trận của Trung Quốc đang diễn ra tại đó.
Trong cuộc họp báo ngày 25/8, ông Wu nói việc máy bay U-2 bay qua cuộc tập trận của Trung Quốc là một hành động "khiêu khích".
Trong một tuyên bố trên hãng tin CNN, Lực lượng Hàng không Thái Bình Dương của Hoa Kỳ cho biết, chuyến bay U-2 "được thực hiện trong khu vực hoạt động của Ấn Độ - Thái Bình Dương và tuân theo các quy tắc cũng như quy định quốc tế được chấp nhận về các chuyến bay".
Trong một video đăng trên trang Facebook cá nhân hôm 28/8, Nhà lập pháp Đài Loan Wang Ting-yu cho rằng quyết định bắn tên lửa đạn đạo của Trung Quốc là để "đáp trả" việc Hoa Kỳ điều máy bay do thám bay qua các cuộc tập trận của Trung Quốc.
Tờ Nhật báo Nhân dân của nhà nước Trung Quốc cũng đưa tin rằng, một máy bay tuần tra hàng hải P-8A Poseidon của Hoa Kỳ đã bay vào khu vực Biển Đông qua Kênh Bashi - một tuyến đường biển giữa Philippines và Đài Loan - hôm 27/8.
Một ngày trước đó, một máy bay trinh sát RC-135 của Hoa Kỳ bay vào khu vực Biển Đông cũng qua kênh này. Ngày 25/8, một máy bay trinh sát Challenger 650 của Hoa Kỳ cũng bay qua khu vực Biển Đông, theo các quan chức Trung Quốc.
Nhà bình luận về các vấn đề Trung Quốc có trụ sở tại Hoa Kỳ Tang Jingyuan cho biết, tuy Bắc Kinh gần đây tỏ ra hung hăng, nhưng chính quyền Trung Quốc vẫn chưa chuẩn bị cho chiến tranh.
Trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại, ông Tang phân tích rằng Bắc Kinh đã chọn không điều máy bay chiến đấu để đánh chặn các máy bay do thám của Mỹ bay qua khu vực Biển Bột Hải và Biển Đông. Ngoài ra, các kênh truyền thông nhà nước Trung Quốc cũng không đăng tải nhiều về những vụ việc này, cho thấy Bắc Kinh không dám gây hấn về các hành động này.
Phản ứng của các nước
Một số quốc gia bày tỏ quan ngại về các động thái của Trung Quốc. Theo báo Nhật Bản Mainichi, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga, khi trả lời câu hỏi về các vụ phóng tên lửa của Trung Quốc trong cuộc họp báo hôm 27/8, đã tuyên bố: “Đất nước chúng ta phản đối mạnh mẽ bất kỳ hành động nào làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông”.
Đài Loan, vốn coi Trung Quốc là nước láng giềng thù địch đe dọa chủ quyền của quốc đảo, trong nhiều năm đã bày tỏ quan ngại về các hoạt động quân sự của Trung Quốc trong khu vực. Hôm 27/8, Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn phát biểu tại một diễn đàn trực tuyến do Viện Chính sách Chiến lược Úc tổ chức, đã bày tỏ quan ngại về những xung đột “ngẫu nhiên” trong khu vực.
Bà Thái nói: “Chúng tôi mong đợi và hy vọng rằng Bắc Kinh sẽ tiếp tục kiềm chế, phù hợp với nghĩa vụ của họ với tư cách là một cường quốc trong khu vực”.
Thượng nghị sĩ Mỹ Marsha Blackburn viết trên tài khoản Twitter cá nhân để kêu gọi có thêm các hành động chống lại Bắc Kinh.
Bà Blackburn đăng: “Chúng ta sẽ tiếp tục tiến hành các cuộc tập trận đa phương và các hoạt động tự do hàng hải trong vùng biển Ấn Độ - Thái Bình Dương và sẽ không run sợ trước sự hung hăng ngày càng tăng của Trung Quốc”.
Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Jim Risch đã ra một tuyên bố hoan nghênh động thái của chính quyền Tổng thống Trump trong việc trừng phạt các công ty và cá nhân hỗ trợ ĐCSTQ xâm lược Biển Đông.
Ông Risch nói: “Điều quan trọng là các nhà đầu tư và doanh nghiệp Hoa Kỳ phải biết rằng, các công ty của Trung Quốc tham gia vào quá trình quân sự hóa Biển Đông đang hiện diện trên thị trường vốn của chúng ta”.
