Ramingining, Arnhem Land, Lãnh thổ phía Bắc, Úc, 2005. Người cấp hình ảnh: Penny Tweedie/Getty Images

AUSTRALIA - Một trong những ví dụ phức tạp và tinh tế nhất về công nghệ và văn hóa của các Nhóm Người Bản địa (Frist Nations) được thể hiện thông qua nghệ thuật đan lát thủ công. Việc đan lát như một cách để chia sẻ kiến thức, kết nối với con người và đất nước, mời gọi chánh niệm cùng nhiều ý nghĩa sâu sắc khác.

Các đồ vật đan lát thủ công cũng đa dạng như những người thợ dệt Thổ dân đã tạo ra chúng. Mỗi tác phẩm là một vật thể có ý nghĩa, tạo nên mối ràng buộc hữu hình giữa người thợ dệt, đất nước và tổ tiên của họ.

Quá trình đan lát và dệt thủ công bắt đầu bằng việc thu thập và chuẩn bị các nguồn tài nguyên địa phương như sậy, vỏ cây và thực vật. Chúng được bện thành hoa văn để tạo ra những đồ vật phức tạp như giỏ, chén, dây thừng và lưới.

Nghệ sĩ và nhà giáo dục Cherie Johnson là một phụ nữ Gomeroi từ phía Bắc NSW và đã làm việc đan lát từ năm 16 tuổi.

“Đan lát chỉ là một từ trong tiếng Anh. Trong ngôn ngữ mẹ đẻ, có rất nhiều từ khác nhau dành cho nó vì thực ra bạn đang nói về quy trình và sản phẩm.”
“Đây là kiến thức văn hóa được lưu giữ trong các đồ vật – sự hiểu biết nên hái cây gì, thời điểm nào trong năm và cả những loại có sẵn để thu hoạch một cách thực sự bền vững.”

Đan lát là một quá trình xã hội

Bà Johnson cho biết các thế hệ khác nhau ngồi lại với nhau để trò chuyện, chia sẻ và tìm hiểu kiến thức văn hóa đằng sau lý do con người dệt vải hay đan lát, để các thế hệ tương lai tiếp tục câu chuyện.

“Tầm quan trọng của việc đan lát không nhất thiết chỉ là học các mũi khâu và quy trình. Điều quan trọng là thực sự hiểu bạn dệt bằng gì, tại sao những món đồ đó lại quan trọng, đồ vật bạn đang làm được dùng để làm gì, sử dụng nó như thế nào một cách chính xác.”

ADELAIDE, ÚC: Một buổi dạy đan của Người Bản diễn ra tại The Precinct Village trong trung tâm thi đấu AFLW. Ảnh: Kelly Barnes / Ảnh AFL / qua Getty Images

Đàn ông cũng học đan lát

Dệt có ý nghĩa khác nhau với mọi người. Luke Russell là chủ nhân truyền thống của Worimi ở khu vực Newcastle của NSW.

Công việc của ông bao gồm việc học hỏi và truyền lại kiến thức chế tạo công cụ cho các bậc tiền bối, thông qua việc chế tạo thuyền từ vỏ cây truyền thống, giáo đánh cá và các công cụ khác.

Nó cũng quan trọng để cố định các vật liệu khác nhau mà chúng ta dùng để tạo thành những chiếc giáo đánh cá. Nếu chúng ta buộc đá để dùng làm mũi giáo, lưỡi dao, tất cả đều được buộc chặt bằng dây thừng.”

Vì vậy, trái ngược với một số định kiến, nam giới cũng tham gia đan lát.

Theo ông Russell, theo truyền thống, các bé trai học kỹ năng đan lát cùng với các bé gái, bắt đầu từ thời thơ ấu và tiếp tục cho đến tuổi thiếu niên, dưới sự hướng dẫn của hệ thống phân cấp mẫu hệ.

"Chúng tôi có những vai trò riêng biệt, nhưng điều đó không có nghĩa là mọi thứ chỉ dành riêng cho nam hay nữ.”

“Với một chàng trai trẻ, đặc biệt là người đang học để trưởng thành từ một cậu bé thành một người đàn ông, là khi anh ấy phải sử dụng tất cả những kỹ năng. Tất cả những kỹ năng mà anh ấy đã học được cho đến thời điểm đó đều do phụ nữ dạy.”

Ảnh: Richard I'Anson/Getty Images

Đan lát là hoạt động thiền định và chánh niệm

Nghệ sĩ Nephi Denham là Chủ sở hữu truyền thống của Girramay đến từ khu vực Cardwell ở Bắc Queensland.

Anh hoạt động nghệ thuật và đan lát ở nhà vì niềm vui đơn giản là ngồi yên lặng và tập trung vào các tác phẩm của mình.

“Tôi học được kỹ năng dệt, đan lát từ chú tôi. Ông đã dành thời gian chỉ cho tôi cách làm những chiếc giỏ 'mía’ truyền thống mà chúng tôi sử dụng ở Bắc Queensland.”

“Chính từ đó tôi đã học được cách thu thập, làm thế nào để tước nó thành những mảnh mịn hơn và đặt chúng thành bốn kích cỡ khác nhau để bắt đầu xây dựng nghề đan rổ.”

Đan lát là một kiểu thiền chuyển động. Đó là một cách để ghi lại suy nghĩ của bạn trực quan.

Cherie Johnson nói: Chánh niệm thực sự đến từ việc làm điều gì đó có mục đích và dồn hết tâm trí vào đó.

“Đó là cách cộng đồng của chúng tôi làm mọi thứ. Chúng tôi sẽ làm chúng cùng nhau, cộng tác trong tình yêu thương và tôn trọng như một gia đình, đó chính là công việc đan bện.”

“Nó gắn kết mọi người lại với nhau, cùng ngồi, cùng dệt sợi. Đôi khi trong những người trong giới dệt của chúng tôi chỉ đến uống trà, để ở cạnh các chị em khác.”

Các nguồn thực vật như cỏ và vỏ cây khác nhau trên khắp đất nước, do đó phong cách dệt cũng khác nhau.

Ảnh: Richard I'Anson/Getty Images

Ai cũng có thể tham gia

Cassie Leatham là một nghệ sĩ đa ngành và là thợ dệt bậc thầy đến từ người Taungurung của Tộc Bản địa Kulin ở Victoria.

Cô tổ chức hội thảo, nơi những người không phải Thổ dân được khuyến khích tham gia và lắng nghe sâu sắc.

“Việc để những người phi Thổ dân tham gia giúp họ hiểu rõ hơn về nguồn gốc của chúng tôi với tư cách là những người thợ dệt của các Nhóm Người Bản địa.”

“Điều thực sự quan trọng là họ biết những hội thảo này phải do các Nhóm người Bản địa tổ chức, giữ lại tài sản trí tuệ và văn hóa trong kiến thức của chúng ta ở Úc.”

Tôn trọng giao thức là rất quan trọng. Mặc dù chúng ta có thể tự do chia sẻ kiến thức của mình nhưng điều quan trọng là không khai thác nó vì lợi ích cá nhân. Ngoài ra, chúng ta phải nhất quán ghi nhận những lời dạy của các cố vấn của các Nhóm Người Bản địa.

Các hội thảo thường được xúc tiến thông qua các hội đồng địa phương. Cassie Leatham cho biết, bạn có thể tìm kiếm các cộng đồng dệt và lễ hội dệt do các Quốc gia thứ nhất lãnh đạo dành cho tất cả mọi người.

Có các cuộc triển lãm và bán hàng xuất hiện ở cả các phòng trưng bày lớn và nhỏ trên khắp nước Úc. Các sản phẩm được sử dụng cho không gian riêng tư và công cộng, thậm chí còn được trình diễn trên sàn diễn thời trang.

Cô Laetham nhấn mạnh, điều quan trọng là các phòng trưng bày phải thể hiện được sự đa dạng của nền văn hóa và môi trường của các Quốc gia Bản địa.