Đạo Luật chống phỉ báng (Defamation law) Nguồn: Getty Images

Trong một chiến thắng lớn cho quyền tự do ngôn luận, luật phỉ báng mới đã có hiệu lực ở bốn tiểu bang (Thứ Năm ngày 1 tháng 7). Những thay đổi đã được các nhà báo hoan nghênh, vì giờ đây họ có thể cho rằng việc đưa ra một câu chuyện là vì lợi ích công, thay vì dựa trên sự bảo vệ sự thật.

Luật phỉ báng mới có hiệu lực ở New South Wales, Queensland, Victoria và Nam Úc từ ngày 1 tháng 7 và các khu vực pháp lý khác sẽ áp dụng vào cuối năm nay, nhưng luật này có ý nghĩa gì và liệu chúng ta sẽ thấy nhiều nhà báo can đảm hơn?

Luật được thiết kế để bảo vệ các nhà báo đưa tin về tham nhũng của chính phủ và các cáo buộc về hành vi sai trái của các quan chức, bộ trưởng hoặc quân đội.

"Luật phỉ báng là một bài tập khó cân bằng giữa một bên là quyền tự do ngôn luận và một bên là bảo vệ danh tiếng cá nhân."

Vừa rồi là Bộ trưởng Tư pháp New South Wales, Mark Speakman, một trong những người tham gia chỉnh sửa luật.

Ông ấy nói rằng cần phải thay đổi.

"Tôi nghĩ rằng sự câng bằng đã bị thay đổi quá nhiều so với quyền tự do ngôn luận ở New South Wales và Úc. Nó đã bóp nghẹt nền báo chí có trách nhiệm ở mức độ mà chúng ta không thấy ở bất kỳ quốc gia phương Tây nào khác."

Biện pháp bảo vệ lợi ích công mới dựa trên mô hình của Anh và có thể hữu ích nhất trong các trường hợp liên quan đến các nhân vật nổi tiếng của công chúng, chẳng hạn như các chính trị gia.

Vì vậy, trong trường hợp một chính trị gia ngoại tình, lập luận có thể hoạt động 'ở mức độ mà cuộc sống riêng tư ảnh hưởng đến nhiệm vụ của các chính trị gia', theo Greg Barnes, phát ngôn nhân quốc gia của Liên minh Luật sư Úc.

"Ví dụ: nếu một chính trị gia ngoại tình nhưng lại sử dụng tiền đóng thuế để đưa người tình đi vòng quanh nước Úc, thì có thể áp dụng biện hộ 'giao tiếp có trách nhiệm' để tố cáo. Nếu nó chỉ đơn giản là chính trị gia đang có mối quan hệ với ai đó, thì đó không phải là điều mà ảnh hưởng đến giao tiếp có trách nhiệm."

Nhưng nó không có nghĩa là các nhà báo có thể đưa bất cứ điều gì họ thích.

“Họ cũng có thể cần phải chứng minh những tuyên bố của họ không phải là vô căn cứ hoặc thiếu thận trọng, ngay cả khi sau đó chúng bị phát hiện là sai.”

Mark Speakman cho biết, đối với vấn đề này, có một tiêu chí đặt ra để giúp bồi thẩm đoàn quyết định xem câu chuyện có được công chúng quan tâm hay không.

"Phải có niềm tin hợp lý rằng vấn đề là vì lợi ích công và tòa án có thể xem xét những điều như mức độ nghiêm trọng của việc bôi nhọ; mức độ phân biệt giữa nghi ngờ, cáo buộc và thực tế; liệu có cấp bách phải đưa tin hay không và tính toàn vẹn của các nguồn, vv.."

Các luật mới khó tranh cãi hơn một chút khi đề cập đến những người có địa vị cao như những người nổi tiếng.

Khi đề cập đến các trường hợp nổi tiếng gần đây, chẳng hạn như của nam diễn viên Geoffrey Rush, Greg Barnes nói rằng những trường hợp này "sẽ được quyết định theo từng trường hợp."

"Trong trường hợp đó, bạn có thể lập luận rằng việc đó là vì lợi ích công cộng, đơn giản là vì danh tính của anh ta và vì bản chất của các cáo buộc đã được đưa ra. Mặt khác, tất nhiên, chắc chắn sẽ có những lập luận mạnh mẽ phản đối rằng, đây không phải là ý nghĩa của chức năng và hoạt động công - có nghĩa là họ là  người được công chúng chú ý và họ đã sử dụng các nguồn lực công bất hợp pháp."

Điều quan trọng cần lưu ý là, các cáo buộc về hành vi không phù hợp được đưa ra chống lại ông Rush được cho là "không đáng tin cậy hoặc đáng tin cậy" trước tòa.

Và đối với các luật mới, chúng ta cần phải chờ xem, vì một vài trường hợp đầu tiên được xét xử theo các luật này sẽ thiết lập tiền lệ cho việc tòa án sẽ giải thích các biện pháp bảo vệ lợi ích công như thế nào.

Cũng sẽ có một quy trình mới nhằm giải quyết các vấn đề bên ngoài tòa án, nhằm vào các khiếu nại nhỏ trong đó chi phí pháp lý thường cao hơn các thiệt hại có thể xảy ra.

Khi bắt đầu thủ tục tố tụng, nguyên đơn sẽ thuộc về bên nguyên đơn hoặc bên nói rằng họ đã bị bôi nhọ, để chứng minh rằng vấn đề đã gây tổn hại nghiêm trọng đến danh tiếng của người đó.

"Phần lớn các vụ phỉ báng ở Úc ở quy mô thấp, liên quan đến số tiền khá nhỏ. Tốt nhất là giải quyết mà không cần đến tòa án vì  khi mang ra toà, chi phí trở thành động lực của vụ việc hơn là tranh chấp căn bản."

Các luật mới sẽ chỉ áp dụng cho nội dung được xuất bản sau ngày 1 tháng 7 năm 2021.