Bil Shorten nhấn mạnh cải cách luật NDIS là hợp lý. Nguồn: AAP / LUKAS COCH

AUSTRALIA - Nghị viện Úc đã thông qua luật mới quản lý hoạt động của Chương trình Bảo hiểm Khuyết tật Quốc gia. Bộ trưởng Bill Shorten cũng đã công bố danh sách nêu rõ những khoản nào mà NDIS có thể và không thể tài trợ bắt đầu từ lúc này. Nhưng những người ủng hộ người khuyết tật cho biết tất cả những điều này tiến triển "nhanh chóng" mà hầu như không có sự tham gia của những người trong lĩnh vực này - và thậm chí có thể không giải quyết được những vấn đề được cho là phải giải quyết. Trong tập này của Too Hard Basket, cùng xem lại những thay đổi và tại sao các nhóm khuyết tật lại quan tâm đến vậy.

Bill Shorten, Bộ trưởng Chương trình Bảo hiểm Khuyết tật Quốc gia, nói về luật mới có hiệu lực đối với chương trình này, khi chính phủ tìm cách kiểm soát quy mô ngân sách dành cho người khuyết tật.

Ông nói "Tôi rất vui khi được thông báo với các bạn rằng cuối cùng thì cũng đã có một danh sách trung tâm về những khoản mà người tham gia NDIS có thể chi tiền và những khoản tiền mà họ không thể chi."

Ông Bill Shorten cho biết luật mới và danh sách sẽ giúp cả nhà cung cấp và người tham gia, nhưng những người ủng hộ và nhóm người khuyết tật đang tỏ ra lo lắng.

El Gibbs là Phó Tổng giám đốc điều hành của Mạng lưới ủng hộ người khuyết tật Úc, Disability Advocacy Network Australia hay DANA.
 

"Sẽ cứng nhắc và hạn hẹp hơn nhiều đối với những hỗ trợ được phép và nó sẽ không đáp ứng được nhu cầu của nhiều người khuyết tật. Vì vậy, chúng tôi thực sự lo lắng về điều đó."

Tahlia-Rose Vannisum đến từ Mạng lưới người khuyết tật First Peoples cho biết có một số điểm tích cực từ luật mới.
 

"Danh sách chuyển tiếp mới bao gồm việc tham gia vào đời sống văn hóa cho người dân Bản địa và người dân đảo Torres Strait. Đây là điều mà cộng đồng của chúng tôi đã đấu tranh không mệt mỏi kể từ khi chương trình bắt đầu, vì vậy chúng tôi thực sự vui mừng khi thấy điều đó. Chúng tôi sẽ phấn khích hơn nếu thấy điều đó thực sự được ghi nhận trong luật, đó là điều mà Khuyến nghị 9.7 của Ủy ban Hoàng gia về Người khuyết tật kêu gọi."

Nhưng Tahlia-Rose cho biết nhìn chung, những thay đổi sẽ củng cố sự phân biệt đối xử mà người Bản địa vẫn đang hứng chịu.
 

"Hệ thống hiện tại được xây dựng dựa trên tiện ích đặc quyền đã có trong chương trình. Nó mặc nhiên xem những thứ như nơi trú ẩn, nhà ở phù hợp, chỗ ở, tương tác thường xuyên với các cơ sở y tế, quyền truy cập vào điện thoại, web, điện thoại có cùng số mà họ có trong hồ sơ."
 

El Gibbs cho biết DANA cũng dự kiến một loạt hậu quả đối với những người hiện đang tham gia các chương trình NDIS.
 

"Một trong những thứ không nằm trong danh sách là tiền thuê nhà. Và bạn biết là thoạt nhìn thì điều đó có vẻ khá công bằng. Bởi vì tôi trả tiền thuê nhà từ tiền lương của tôi thì tại sao người khác lại được có ai đó trả tiền thuê nhà cho? Nhưng đối với một người trẻ khuyết tật trí tuệ chẳng hạn muốn chuyển ra khỏi nhà hoặc phải chuyển đi, không có cha mẹ - không có gia đình có thể hỗ trợ họ - thì lựa chọn duy nhất là nhà tập thể... Một trong những điều mà sự đổi mới có thể làm được, đặc biệt là ở Tây Úc và các nơi khác là mọi người có thể mướn phòng ở chung nhà với một người không khuyết tật chẳng hạn, và có thể trợ cấp một chút tiền thuê nhà.. và được làm những việc mà nhiều người Úc khác có thể làm sau giờ làm việc, như sống với bạn bè, đi đến quán rượu, những thứ đại loại như vậy, nhưng nếu bạn sống trong một nhà dành cho người khuyết tật thì bạn không thể làm được và những tiện ích đó sẽ phải chấm dứt."

Tahlia-Rose cho biết các quy định mới đặt ra một thách thức nữa cho những người khuyết tật ở vùng nông thôn và vùng xa Úc, những nơi vốn không dễ dàng tiếp cận hỗ trợ.
 

"Rõ ràng nhất bưu phẩm. Sẽ phải tốn thêm mớ tiền để gởi hàng tới nếu ở đó không có cửa hàng. Điều này quá rõ ràng không cần phải suy nghĩ. Một lý do nữa là giới hạn về thời gian di chuyển để bạn có thể tiếp cận dịch vụ. Tôi nghĩ là khoảng bảy giờ, mười giờ một năm. Nếu mất hơn chín giờ để đến một cộng đồng - một chiều - thì bạn vừa sử dụng hết toàn bộ ngân sách đi lại trong năm để gặp một chuyên gia."

Danh sách mới cũng nêu rõ một loạt các mặt hàng lần đầu tiên bị loại khỏi danh sách, bao gồm việc sử dụng game như là một liệu pháp trong việc điều trị và dịch vụ hỗ trợ tình dục.

Bill Shorten khẳng định rằng những thứ này luôn là bất hợp pháp và không bao giờ được chấp nhận trong NDIS - nhưng El Gibbs nói rằng điều đó không đúng. Bà cho biết cách đây vài năm Tòa án Liên bang đã phán quyết những gì là hợp lý và cần thiết.
 

"Một phụ nữ khuyết tật chứng minh rằng các dịch vụ tình dục là hợp lý và cần thiết đối với cô ấy, và đó là những gì Tòa án Liên bang công nhận, rằng cô ấy đã phải vượt qua rất nhiều rào cản để có thể tiếp cận các dịch vụ mà cô ấy cần cho tình trạng khuyết tật của mình. Các quy định xung quanh việc những ai có thể tiếp cận các dịch vụ tình dục theo NDIS khá nghiêm ngặt, và chỉ có một số ít người thực sự được coi là điều này cần cho họ. Do đó mà dịch vụ hiện nay có thể coi như là không được phép nữa."
 

Danh sách hỗ trợ mới được chấp thuận là biện pháp tạm thời, áp dụng cho đến khi các tiểu bang và vùng lãnh thổ có thể thống nhất về các bước tiếp theo.
 

Bill Shorten lập luận rằng danh sách đã nêu rõ hướng đi mà các tiểu bang cần thực hiện.
 

"Những thứ mà chúng tôi liệt kê trong danh sách NDIS không hỗ trợ là những thứ sẽ do các hệ thống khác chi trả. NDIS sẽ không trả tiền cho việc học tại nhà. Chúng tôi sẽ không trả tiền cho những thứ mà hệ thống trường học phải làm. Chúng tôi sẽ không trả tiền cho các loại thuốc theo toa mà bạn có thể nhận được theo chương trình phúc lợi dược phẩm PBS. Chúng tôi sẽ không trả tiền cho các mặt hàng mà bạn có thể yêu cầu theo Medicare."
 

Chính xác thì sự phân chia hỗ trợ đó sẽ như thế nào vẫn chưa được giải quyết.
 

Nhân viên và người ủng hộ khuyết tật River Night cho biết điều đó rất phức tạp, vì các tiểu bang phải quay lại với những chính sách hỗ trợ trực tiếp người khuyết tật mà họ đã loại bỏ từ nhiều năm trước.
 

"Nguồn tài trợ đến từ các tiểu bang, và khoản tiền đó sẽ được tiểu bang chuyển cho chính quyền liên bang để gom lại thành một mối. Vì vậy, chúng tôi có khoản tiền lớn này tài trợ cho mọi thứ thay vì một khoản từ liên bang và một khoản của tiểu bang. Cũng từ đó mà tiểu bang không có phải chi cho các dịch vụ cơ bản tại địa phương và các dịch vụ mà họ thường cung cấp, thay vào đó NDIS trở thành cửa hàng cung cấp dịch vụ một cửa cho mọi thứ liên quan đến khuyết tật."

Đối với El Gibbs, việc tìm ra cách các sở và cơ quan tiểu bang khác nhau hợp tác với nhau như thế nào để hỗ trợ người Úc khuyết tật sẽ rất quan trọng.

Bà cho biết bà không muốn thấy bất kỳ ai rơi vào tình trạng khó khăn trong hệ thống vì họ không có thời gian để chờ đợi các ranh giới được vạch ra.
 

"Khi nói đến NDIS và việc tài trợ cho người khuyết tật, điều đó diễn ra ngay trong chính cuộc sống và ngôi nhà của những người khuyết tật. Bạn có những thứ như các chính phủ lớn nhỏ tranh cãi về việc ai nên thực hiện các việc bảo trì sửa chữa nhà ở công cộng, chẳng hạn vậy. Đó có phải là trách nhiệm của NDIS hay là trách nhiệm của chính quyền tiểu bang? Rồi cũng có quy định về việc tài trợ cho máy phát điện và pin. Nếu một người khuyết tật phải dựa vào điện để để duy trì sự sống - như máy thở chẳng hạn, thì giờ đây NDIS sẽ không còn tài trợ cho máy phát điện hoặc pin nữa. Người ta kỳ vọng rằng chính quyền tiểu bang và vùng lãnh thổ có nghĩa vụ tài trợ cho họ. Nhưng họ không làm vậy. Vậy điều gì sẽ xảy ra với những người không đủ khả năng mua máy phát điện hoặc pin?"

Những chi tiết này hiện nay đang được hoàn thiện, tuy vậy ông Night cho biết mối quan tâm lớn là sự thiếu minh bạch rõ ràng trong quá trình này.

Ông và những người ủng hộ khác cho rằng đây không hẳn là hệ thống đồng thiết kế - mà các nhóm chỉ được cung cấp thông tin và thời hạn phản hồi hạn hẹp khiến họ có rất ít thời gian để nói chuyện với những người mà họ đại diện để hiểu chính xác những gì có thể thay đổi.
 

"Vấn đề lớn của việc này là chúng tôi đã nhận được thông tin về danh sách các nhà cung cấp với thông báo trước chưa đầy hai ngày mà quy định mới này đang được khai triển lúc này... Và điều đó gây ra rất nhiều lo sợ cho những người trong lĩnh vực này. Người ta đã nói về việc đồng thiết kế và tham vấn với ngành khuyết tật trong quá trình phát triển các quy định mới này, nhưng mọi cơ quan cấp cao nhất ở Úc - đại diện cho hơn 4,4 triệu người Úc đang sống chung với khuyết tật - đều không biết gì cả."

Bộ trưởng Dịch vụ Xã hội Amanda Rishworth cho biết những người khuyết tật ĐANG được đưa vào toàn bộ quá trình lập kế hoạch.
 

"Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với các tiểu bang và vùng lãnh thổ, tất nhiên là bảo đảm rằng những người khuyết tật là trung tâm của công việc đó."
 

Nhưng một số nhóm cho biết giao tiếp vẫn là một vấn đề.
 

Họ lo lắng về cách mọi thứ sẽ diễn ra khi có một điều khoản trong luật mới sẽ ghi nợ đối với những người tham gia NDIS cho những khoản chi tiền cho các mục không được chấp thuận.

Tahlia-Rose cho biết giao tiếp đã là một vấn đề giữa các tổ chức và người Bản Địa - điều đó có nghĩa là:
 

"So với những người không phải Thổ dân thì có không mấy người Thổ dân biết về những thay đổi, và do đó có nhiều khả năng sử dụng dịch vụ đó dẫn đến việc khiến họ phải trả nợ trong tương lai. Chúng tôi cũng lo ngại rằng giới hạn hiện tại cho việc ghi nợ là 1500 đô-la trong một thời hạn quy định. Và đối với người Bản địa và tất cả người Úc - sống ở các vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa thì đó không phải là mức quy định rộng rãi vì các dịch vụ ở vùng quê đắt đỏ hơn nhiều."
 

Bộ trưởng đã hạ thấp những lo ngại đó.
 

Bill Shorten cũng không tin rằng những lời chỉ trích là công tâm về tốc độ và tính minh bạch của việc khai triển .
 

Ông cho biết đối với hầu hết mọi người, sẽ không có gì thay đổi, và một phần động lực của ông là xóa bỏ gian lận và lạm dụng.
 

"NDIS được thành lập cách đây 11 năm để chăm sóc những người khuyết tật nghiêm trọng để cung cấp cho họ một ngân sách cá nhân giúp họ có cuộc sống trọn vẹn hơn. Tôi nghĩ rằng mọi người Úc đều ủng hộ khái niệm đó. Nhưng những gì chúng ta thấy là sự gia tăng của các nhà cung cấp phi đạo đức, cơ hội, nhiều người trong số họ rất tốt, nhưng một số thì không. Và họ đang treo đầu dê bán thịt chó. Họ đang bán những thứ thẳng thắn mà nói là không hữu ích và không nên trả tiền. Và danh sách này làm được điều đó là xóa tan mọi nghi ngờ."
 

River Night cho biết đó là một mục tiêu xứng đáng.
 

Nhưng ông cho biết vấn đề cấp bách hơn là bảo đảm các khuyến nghị của Ủy ban Hoàng gia về Khuyết tật được thực hiện như một phần của toàn bộ quá trình cải cách NDIS - nếu chi phí tăng cao là một vấn đề như vậy.
 

"Hầu hết người Úc theo tôi là không đánh giá cao hoặc hiểu cách các dịch vụ khuyết tật được tài trợ, cách thức hoạt động của chúng và những điều đại loại như vậy. Người Úc bình thường thực sự khó có thể hiểu được, tại sao ai đó lại cần nguồn tài trợ đó... Chi phí cho nền kinh tế do lạm dụng và bỏ bê người khuyết tật là từ 60 đến 80 tỷ đô-la một năm. Và con số đó không bao gồm chi phí của NDIS. Vì vậy, chi phí không thực hiện điều này còn tốn kém gấp đôi chi phí hàng năm của NDIS, cho từng năm."
 

Ông cũng chỉ ra chi phí để có được các báo cáo của chuyên gia thường bị bỏ qua cũng như cái giá của việc không còn được tiếp cận trực tiếp với các cơ quan lập kế hoạch nữa.
 

"Tôi có vài người bạn nhận gói hỗ trợ NDIS trị giá hơn 400.000 đô-la mỗi năm cho riêng họ - nhưng họ đã không gặp nhân viên lập kế hoạch trong suốt ba năm qua... Tôi cũng biết một phụ nữ có đánh giá của chuyên viên trị liệu (OT) khuyến nghị cấp nhà ở theo chuẩn FDA trong ba năm liên tiếp. Mỗi năm, người lập kế hoạch của NDIA (Cơ quan Bảo hiểm Người khuyết tật Quốc gia) lại quên giải quyết đơn đăng ký đó - và sau đó họ nói 'bây giờ đơn đó đã quá sáu tháng rồi, bạn phải làm lại đánh giá khác'. Vì vậy, cô ấy phải tự bỏ ra 600 đô-la để đánh giá lại với cùng một khuyến nghị, chỉ vì NDIS đã quên giải quyết trong lần xem xét trước."
 

Bill Shorten đã liên tục nói về những thay đổi, nói rằng ông muốn khôi phục lòng tin vào NDIA và cộng đồng.
 

Đầu năm nay, Natalie Wade - Ủy viên liên kết của Ủy ban chất lượng và bảo vệ NDIS - cũng đã tìm cách giải quyết những lo ngại đó.
 

"Trước hết, tôi muốn thừa nhận sự đau khổ và lo ngại mà cộng đồng khuyết tật và những người trong lĩnh vực này đã bày tỏ khi họ đối diện với chương trình cải cách. Và tôi hy vọng rằng thông báo hôm nay sẽ mang lại sự nhẹ nhõm rằng chính phủ và Ủy ban đã cam kết rõ ràng rằng chương trình cải cách, bảo đảm chất lượng và dịch vụ an toàn cho người khuyết tật, tập trung vào quyền con người."
 

Các nhóm khuyết tật cho biết họ đánh giá cao những tình cảm đó.
 

Nhưng đối với El Gibbs, vẫn còn một lập luận đạo đức cơ bản cần phải được đề cập đến trong đó người khuyết tật vẫn bị coi là gánh nặng.
 

"Nguyên nhân gây ra tình trạng tăng chi phí và cách chúng ta khắc phục là thách thức chính. Và tất nhiên, một số người sẽ coi người khuyết tật là những người tốn kém, không quan trọng, lãng phí tiền bạc, bạn biết đấy. Có hàng thế kỷ lịch sử như vậy."