Hình ảnh tổng quan về nhà ở tại Perth, thứ Năm, ngày 9 tháng 5 năm 2024. (Ảnh AAP/Richard Wainwright) Source: AAP / RICHARD WAINWRIGHT/AAPIMAGE

Nhân viên lao động thiết yếu toàn thời gian đang bị đẩy khỏi thị trường thuê nhà trên khắp nước Úc. Một báo cáo mới từ tổ chức Anglicare Australia kêu gọi chính phủ đầu tư vào nhà ở xã hội nhiều hơn, sau khi tiết lộ rằng chưa đến một phần trăm các bất động sản trên toàn quốc là phù hợp túi tiền đối với một số lượng lớn lao động thiết yếu.

Cathy Thompson chưa bao giờ nghĩ rằng ở tuổi 58, bà sẽ phải chật vật để trang trải cuộc sống.

Là một giáo viên mầm non ở Queensland, Cathy chia sẻ rằng việc trả tiền thuê nhà hàng tuần là một gánh nặng lớn đối với bà.

“Thật sự rất khó khăn. Tôi muốn khóc mỗi khi nghĩ đến hoặc nói về điều này, vì tôi từng mong đợi nhiều hơn cho bản thân và các con mình. Cuộc sống thật gian nan. Tôi nhìn thấy những người sống lang thang trên đường phố. Tôi đã làm việc trong ngành này 24 năm, nhưng khi nhìn họ, tôi chỉ nghĩ rằng nếu không nhờ ơn Chúa, đó có thể là tôi. Chỉ cần một điều gì đó bất trắc xảy ra trong cuộc sống, như bị gãy chân hay không thể tiếp tục làm việc, thế là xong, tôi sẽ phải ra đường. Cảm giác này thật sự rất bất an.”

Trong vòng 18 tháng, tiền thuê nhà của Cathy và bạn đời đã tăng thêm 185 đô la, và không có khoản tiết kiệm nào, Cathy chia sẻ rằng tất cả những gì họ kiếm được đều phải dành để chi trả cho các nhu cầu thiết yếu.

Cathy cho biết, bà đã phải hy sinh rất nhiều cho bản thân và gia đình mình.

“Tôi không thể lấy từ khoản tiết kiệm ra được vì tôi chẳng có khoản tiết kiệm nào. Tất cả đều dành cho cuộc sống hàng ngày. Con gái tôi năm nay 19 tuổi. Nó chưa bao giờ được đi nghỉ mát, chưa một lần nào. Chỉ có những kỳ nghỉ ở trường và những dịp như vậy, nhưng chúng tôi chưa bao giờ có đủ khả năng để đi đâu đó, hoặc tôi có thể xin nghỉ phép để ở bên con, nhưng chúng tôi cũng chưa bao giờ đi đâu cả. Bạn không thể làm được điều đó vì lúc nào cũng phải lo lắng về chỗ ở của mình.”

Cathy không phải là giáo viên mầm non duy nhất đang chật vật để xoay xở cho đủ sống.

Theo một báo cáo mới về khả năng chi trả tiền thuê nhà từ tổ chức Anglicare Australia, chưa đến 1% bất động sản ở Úc có giá thuê phù hợp cho giáo viên mầm non, và tình trạng tương tự cũng xảy ra với các tài xế giao hàng, công nhân xây dựng và nhân viên vệ sinh.

Thực tế, căng thẳng về nhà ở đang đè nặng lên rất nhiều lao động thiết yếu làm việc toàn thời gian.

Báo cáo đã khảo sát hơn 45,000 [[45,115]] danh sách cho thuê trên khắp nước Úc trong một cuối tuần tháng Ba năm nay, đánh giá mức độ phù hợp với khả năng chi trả của những người làm việc trong 15 ngành nghề thiết yếu.

Giám đốc Điều hành Anglicare, bà Kasy Chambers, cho biết tình hình đang rất nghiêm trọng.

“Những gì chúng tôi phát hiện thực sự đáng báo động. Gần như không có sự khả thi nào về mặt chi trả. Nếu bạn là công nhân xây dựng, nhân viên vệ sinh, hay tài xế vận tải, bạn sẽ thấy rằng chưa đến 1% các bất động sản là phù hợp với túi tiền của bạn vào cuối tuần khảo sát này. Và những ngày cuối tuần khác cũng không khác gì.”

Trong 12 tháng qua, giá thuê nhà đã tăng gần gấp đôi so với mức tăng của lương.

Bà Chambers cho biết, ngay cả đối với những lao động thiết yếu được trả lương cao nhất - bao gồm giáo viên và lính cứu hỏa - cũng chỉ có chưa đến 4% trong số 45,000 bất động sản có giá thuê phù hợp.

Đáng tiếc, hầu hết các khu vực vùng lớn cũng chỉ có giá thuê dễ chịu hơn đôi chút so với các trung tâm đô thị lớn.

Bà Chambers chia sẻ thêm rằng nhiều lao động thiết yếu đang buộc phải làm thêm công việc phụ, hoặc phải sống ở những nơi cách xa nơi làm việc của họ.

“Chúng tôi nghe rất nhiều về những y tá sau khi đã làm việc liên tục tám đến mười tiếng trên đôi chân, về nhà rồi lại tiếp tục một ca làm việc cho Uber Eats, và hôm sau lại quay lại ca trực của mình. Chúng tôi biết về các giáo viên chấm bài và chuẩn bị bài giảng cho ngày hôm sau trong những căn nhà thuê chung, và chúng tôi cũng liên tục nghe về các tài xế xe cứu thương và công nhân xây dựng phải bắt đầu ca trực từ rất sớm, sau khi đã lái xe cả giờ đồng hồ từ những nơi thuê nhà được cho là rẻ hơn.”

Cuộc khủng hoảng về khả năng chi trả nhà ở không chỉ giới hạn trong việc thuê nhà; chi phí mua nhà cũng đã tăng vọt qua thời gian.

Brett Simpson cho rằng anh là một trong những người may mắn.

Chàng nhân viên y tế 36 tuổi, đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội Nhân viên Y tế New South Wales, hiện đang trả góp cho một ngôi nhà ở trung tâm Sydney, gần nơi anh làm việc.

Dù Brett thừa nhận việc chi trả các khoản vay có thể là một thách thức, anh cho biết tình hình có thể còn tệ hơn nhiều đối với các đồng nghiệp của mình.

Anh mô tả áp lực của việc phải di chuyển xa sau các ca làm việc kéo dài 12 đến 14 tiếng, cũng như sự đình trệ trong tiến trình nghề nghiệp do không đủ khả năng chi trả cho các cơ hội học tập nâng cao.

“Thực sự rất khó khăn, đặc biệt là đối với các nhân viên y tế làm việc tại các trạm bận rộn ở cả khu vực đô thị lẫn vùng xa. Họ không có thời gian nghỉ ngơi. Hầu hết các ca làm việc là 12 tiếng, và đó là mức tối thiểu đối với đa số nhân viên của chúng tôi, thường xuyên kéo dài đến 13, 14, thậm chí 15 tiếng, và những nhân viên này không có thời gian nghỉ trong suốt ca làm việc. Vì vậy, khi phải thêm vào việc di chuyển dài đến những khu vực có chi phí thuê nhà thấp hơn ở New South Wales, điều đó tạo thêm rất nhiều căng thẳng cho các nhân viên y tế và các thành viên của chúng tôi.”

Những hy sinh này chắc chắn gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tinh thần và thể chất của mỗi người.

Theo báo cáo, căng thẳng tâm lý hoặc sức khỏe yếu kém được xem là một trong những tác động lớn nhất của vấn đề khả năng chi trả nhà ở, với chín trên mười tổ chức dịch vụ cộng đồng đề cập đến điều này trong một báo cáo về khủng hoảng nhà ở của Everybody's Home.

Cathy chia sẻ rằng tình trạng mà cô và nhiều đồng nghiệp của mình đang đối mặt là vô cùng đau lòng.

“Bạn luôn ở trên bờ vực thẳm. Chỉ cần một bước đi sai hướng là bạn sẽ ngã xuống. Nếu có sự cố với xe cộ hoặc bất kỳ vấn đề tài chính lớn nào xảy ra, bạn sẽ rơi xuống vực. Tình cảnh này vô cùng bấp bênh. Tôi đã từng phải tìm đến những nơi cho vay lãi suất cắt cổ chỉ để có thể tồn tại.”

Bà Kasy Chambers từ Anglicare Australia cho biết, dù các giải pháp có thể không dễ thực hiện, nhưng chúng rõ ràng và cần được ưu tiên cấp bách - xây dựng thêm nhà ở xã hội là một trong số đó.

“Chính sách ‘lan tỏa từ trên xuống’ trong lĩnh vực nhà ở không hiệu quả. Kinh tế ‘lan tỏa từ trên xuống’ không hiệu quả và nhà ở kiểu này cũng vậy. Chúng ta đã xây dựng đủ số lượng nhà ở. Đây không phải là vấn đề về nguồn cung. Hiện tại, mỗi năm ở Úc chúng ta xây dựng khoảng 180,000 bất động sản, con số này hoàn toàn đáp ứng được tốc độ tăng trưởng dân số. Điều chúng ta cần làm là chuyển một phần lớn trong số đó thành nhà ở giá rẻ, nhà ở xã hội. Chúng ta cần thêm 25,000 căn nhà ở xã hội mỗi năm trong vòng 5 đến 10 năm tới.”

Quỹ Housing Australia Future của chính phủ liên bang đặt mục tiêu xây dựng 30,000 căn nhà ở xã hội và nhà ở giá rẻ trong 5 năm tới.

Một báo cáo từ People's Commission về Khủng hoảng Nhà ở tại Úc vào tháng 8 cho biết cần phải xây dựng 750,000 căn nhà ở xã hội trong vòng hai thập kỷ để giải quyết tình trạng thiếu hụt.

Báo cáo của Anglicare cũng chỉ ra rằng các chính sách thuế tốn kém, bao gồm ưu đãi thuế lãi vốn, cơ chế đầu tư âm (negative gearing) và trợ cấp thuê nhà của chính phủ, đang làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo.

Báo cáo chỉ ra rằng cơ chế đầu tư âm và ưu đãi thuế lãi vốn đang đem lại hàng tỷ đô la cho các nhà đầu tư tư nhân, theo báo cáo "A Costly Choice" của Anglicare.

Báo cáo này cho thấy 55% các ưu đãi đầu tư âm rơi vào tay những người có thu nhập cao nhất, trong khi chỉ 2% được dành cho nhóm người có thu nhập thấp nhất.

Bà Chambers đã kêu gọi chính phủ đầu tư nhiều hơn vào nhà ở xã hội, nhấn mạnh sự khác biệt khi chi tiêu 175 đô la mỗi người cho đầu tư âm trong năm tài chính 2021-2022, so với chỉ 65 đô la mỗi người cho Hiệp định Quốc gia về Nhà ở và Vô gia cư cùng năm đó.

“Đã đến lúc chúng ta quay ngược thời gian một chút, trở lại cách mà chúng ta từng là, quay về quá khứ để xây dựng một tương lai, và thực sự bắt đầu là một xã hội coi nhà ở là một nhu cầu thiết yếu. Những người đang làm việc và có thu nhập ổn định cần phải có cơ hội kết hợp thu nhập đó với một ngôi nhà có giá phải chăng để làm nền tảng cho cuộc sống.”

Cathy cho rằng giải pháp có lẽ cần một cách tiếp cận đa chiều, nhưng đồng tình rằng cần phải đầu tư nhiều hơn vào nhà ở xã hội.

“Tôi nghĩ rằng họ đã lơ là vấn đề nhà ở xã hội, chắc chắn là vậy. Nhưng tôi không biết nữa. Thực lòng mà nói, tôi cảm thấy lo sợ khi Thế vận hội sắp tới, bởi vì tôi nghĩ họ sẽ lấy mất nhà của tôi. Tôi có thể cho khách du lịch thuê nhà với giá 2,000 đô la một tuần trong thời gian diễn ra Thế vận hội. Bạn cảm thấy mình thật sự dễ bị tổn thương, dễ bị đẩy ra ngoài. Nhà tôi cần được sửa chữa một số chỗ, nhưng tôi không dám cứ phàn nàn mãi với bên bất động sản, vì nếu họ thấy bạn quá phiền phức, họ sẽ đuổi bạn đi và thay bằng người khác.”