Chính quyền Lãnh thổ Vùng Thủ đô Úc Đại Lợi (ACT) vừa thông qua luật, theo đó quyền có nhà ở sẽ được bảo vệ và tôn trọng trong luật. (ABC News: Nicholas Martyr)

AUSTRALIA - Điều này chưa từng được thực hiện ở Úc trước đây – quy định việc có nhà ở là một quyền con người.

Nhưng đây là một khái niệm sẽ sớm trở thành hiện thực tại Vùng Lãnh thổ Thủ đô Úc Đại Lợi (ACT).

Hội đồng Lập pháp của Vùng Lãnh thổ Thủ đô đã nhất trí thông qua luật trong tuần này, yêu cầu chánh quyền phải xem xét khả năng mua được nhà ở phù hợp trong tất cả các quyết định và hoạch định chánh sách của chánh quyền.

Đây là một động thái có thể mang lại hy vọng cho hơn 3.400 đương đơn đã được phê duyệt đang nằm trong danh sách chờ nhà ở công cộng của Vùng Lãnh thổ Thủ đô Úc, là những người đang chờ đợi trung bình khoảng 5 năm.

Điều này cũng có thể khơi dậy hy vọng cho những người đang chật vật tìm kiếm một căn nhà ở chúng cư cho thuê giá cả phải chăng - trong vòng năm năm qua, giá thuê nhà trung bình tại Thủ đô Canberra đã tăng 18% đối với nhà ở và 20% đối với căn nhà chúng cư.

Và đối với những người vẫn đang theo đuổi giấc mơ Úc, việc biến nhà ở thành quyền con người có thể khiến họ cảm thấy việc sở hữu nhà nằm trong tầm tay.

Giá thuê nhà tại Thủ đô Canberra đã tăng đáng kể trong 5 năm qua. (ABC News: Matt Roberts)

Nhưng liệu cư dân ở Thủ đô Canberra có thực sự cảm nhận được lợi ích hữu hình khi thay đổi này có hiệu lực không?

Câu trả lời cho đại đa số là không. Ít nhất là không phải ngay lập tức.

Đã đến lúc thay đổi

Ngay cả các tổ chức cộng đồng đã vận động cho sự thay đổi này, trong nhiều năm qua, cũng đồng thuận rằng luật mới sẽ không giải quyết được cuộc khủng hoảng nhà ở chỉ sau một đêm.

Corinne Dobson, là giám đốc điều hành của tổ chức tư vấn chính sách nhà ở ACT Shelter, cho biết: "Khi luật này có hiệu lực, điều đó không có nghĩa là mọi thứ sẽ được giải quyết ngay lập tức",

"Nhưng theo thời gian, chánh quyền sẽ cần phải chứng minh rằng họ đang hướng tới việc bảo đảm mọi người đều có quyền được hưởng nhà ở phù hợp."

Và cần nói rõ hơn: điều đó không có nghĩa là chánh quyền phải cung cấp nhà ở cho tất cả mọi người.

Shane Rattenbury hy vọng dự luật sẽ bắt đầu định hình lại cách nhìn nhận về nhà ở trong thành phố. (ABC News: Ian Cutmore)

Theo lời của Shane Rattenbury, lãnh đạo Đảng Xanh Vùng Lãnh thổ Thủ đô Úc, tác giả của dự luật, "dự luật này sẽ khởi động tiến trình định hình lại cách chúng ta suy nghĩ về nhà ở tại thành phố này".

Ông nói, "Dự luật này sẽ đặt ra một yêu cầu mới, theo luật định, đối với chánh quyền, là phải coi nhà ở không phải là tài sản tư nhân để tạo ra của cải, mà là một lợi ích xã hội nền tảng".

Tuy nhiên, không phải ai cũng tin rằng mục tiêu cao cả này có thể đạt được.

Liệu các tiểu bang khác có nên làm theo không?

Chris Martin, nghiên cứu viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Tương lai Thành phố (City Futures Research Centre)  thuộc Đại học New South Wales (UNSW), cho biết dự luật này không phải là "một sự thay đổi triệt để về tư duy".

Ông nói, "Nhưng chắc chắn đây là một bước đi đúng hướng, và, là điều mà các khu vực pháp lý khác nên xem xét, để tổ chức tốt hơn cách chúng ta nghĩ về và thực hiện chánh sách gia cư".

Tiến sĩ Martin cho biết dự luật này có một số hạn chế - ví dụ như nó không ảnh hưởng đến các quyết định của chủ nhà tư nhân.

Ông nói, "Điều đó không có nghĩa là công dân sinh sống ở Vùng Lãnh thổ Thủ đô Úc đột nhiên có rất nhiều quyền mới",

"Nhưng điều này cho thấy chánh quyền Vùng Lãnh thổ Thủ đô Úc sẽ xem xét quyền về nhà ở khi ban hành luật, và cả khi ra quyết định liên quan đến những cá nhân có tương tác với Chánh quyền."

Chris Martin cho biết luật này không ảnh hưởng đến các quyết định của chủ nhà tư nhân. (ABC News: Ian Cutmore)

Quan trọng là, luật này cũng mở ra cho chánh quyền những thách thức pháp lý tiềm ẩn, tạo cơ chế để cư dân Thủ đô Canberra yêu cầu những người ra quyết định chịu trách nhiệm.

Bộ trưởng Nhân quyền, là bà Tara Cheyne, cho biết dự luật "công nhận rằng việc có được nhà ở phù hợp phải được hiện thực hóa dần dần theo thời gian".

Nhưng bà cũng khẳng định rằng một số biện pháp bảo vệ nhất định phải được bảo đảm sớm hơn - bao gồm cả việc bảo vệ chống lại việc trục xuất bất hợp pháp và tùy tiện.

Bà noii1, "Luật mới sẽ không giải quyết được tất cả các thách thức về nhà ở của chúng ta chỉ sau một đêm, nhưng là một nền tảng vững chắc cho cơ sở pháp lý của chúng ta".

Bước đầu tiên

Luật "Người Úc trên hết" (Australian-first laws) sẽ có hiệu lực vào tháng Một năm 2027.

Nhưng việc khai triển chậm trễ, cho phép chánh quyền có thêm thời gian chuẩn bị trong giai đoạn thực hiện kéo dài hai năm.

Điều đó có nghĩa là phạm vi rộng lớn của việc đưa quyền nhà ở vào Đạo luật Nhân quyền (Human Rights Act) sẽ không bắt đầu cho đến tháng Một năm 2029.

Mặc dù nhiều người đồng ý rằng việc công nhận quyền có được nhà ở như một quyền con người là bước khởi đầu tốt, nhưng để giải quyết một số vấn đề nhà ở tại Vùng Lãnh thổ Thủ đô, điều này giống như bước đầu tiên trong một cuộc chạy đua đường dài (chạy ma-ra-thon).

Và chánh quyền sẽ cần tập trung cao độ để có thể về đích.