Thủ Hiến tiểu bang Nam Úc, Peter Malinauskas, và cựu bộ trưởng ngoại giao Alexander Downer đang có mâu thuẫn về dự án AUKUS. (ABC News)

NAM ÚC -  Thủ hiến Tiểu bang Nam Úc vẫn khăng khăng rằng các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân trong tương lai của quốc gia nên được chế tạo ở Adelaide, bất chấp lời kêu gọi được mọi người quan tâm về việc các tàu ngầm này nên được chế tạo và mua từ một quốc gia khác thuộc nhóm AUKUS để tiết kiệm cho người nộp thuế "hàng nhiều tỷ đô-la".

Cựu bộ trưởng ngoại giao, Alexander Downer, đã mô tả mức giá 368 tỷ đô-la của dự án AUKUS là "đáng chú ý" và cho biết ông kỳ vọng chính phủ liên bang trong tương lai sẽ từ bỏ yếu tố chế tạo trong nước Úc trong thỏa thuận.

Hôm 29/10, ông Downer nói với ABC rằng: “Chúng ta sẽ phá hủy nước Úc nếu cứ hứa sẽ chi tiền cho bất kỳ loại dự án nào mà không biết tiền sẽ đến từ đâu”.

"Tôi không nghĩ Nghị Viện liên bang hiện tại hoặc Nghị Viện sắp tới  sẽ đưa ra quyết định về vấn đề này, nhưng tôi nghĩ trong những năm tới, cuối cùng, chính phủ liên bang sẽ quyết định rằng việc đóng tàu ngầm trong nước quá đắt đỏ, và họ sẽ mua chúng từ nước ngoài.”

“Tôi gần như chắc chắn về điều đó.”

Trả lời những bình luận tương tự mà ông Downer đưa ra trên tờ The Weekend Australian, Thủ hiến Tiểu bang Nam Úc, Peter Malinauskas, cho biết điều quan trọng là nước Úc phải phát triển khả năng đóng tàu "vì lý do an ninh quốc gia", nhưng cũng vì "cả Mỹ và Anh về lâu dài đều không có khả năng" xây dựng được toàn bộ đội tàu cho nước Úc.

Ông Malinauskas nói: “Họ đang phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu của chính họ”.

Theo các điều khoản hiện tại của hiệp ước AUKUS, nước Úc sẽ nhận được 3 tàu ngầm lớp Virginia, do Mỹ sản xuất, trong khi nước Úc sẽ tự đóng 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Ông Malinauskas cáo buộc ông Downer "hiểu sai" ý định và kết quả mong đợi của hiệp ước AUKUS.

Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Anthony Albanese, và Thủ tướng Anh Rishi Sunak tại buổi công bố  hiệp ước AUKUS năm nay. (Reuters: Leah Millis) (abc.net.au)

Ông Malinauskas  nói “Ông Downer gợi ý rằng chúng ta chỉ có thể mua tàu ngầm hạt nhân khi không có người sẵn sàng bán chúng, kể cả Mỹ,”

“Theo thỏa thuận AUKUS, không có thế giới nào mà nước Úc có thể mua tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân trong một kế hoạch đường dài đủ lâu để đáp ứng nhu cầu của chúng ta, đó là lý do tại sao chúng ta cần có năng lực sản xuất chúng trong nước.”

“Đầu tiên và quan trọng nhất, đây là vấn đề an ninh quốc gia. Ý tôi là, ông Downer ở đó nói rằng việc sở hữu tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân là vì lợi ích an ninh quốc gia của Úc – nhưng, để có được chúng, chúng ta phải có năng lực chế tạo chúng.”

"Lập trường của ông ấy vốn dĩ không nhất quán, và, đối với một người có bề dày kinh nghiệm như ông ấy - điều cần được thừa nhận và tôn trọng - thì đó là một lập trường đáng ngạc nhiên."

Đóng tàu ở nước ngoài 'rẻ hơn 30 đến 40%'

Nhưng ông Downer đã bác bỏ bình luận của Thủ hiến, đồng thời cáo buộc ông Malinauskas không hiểu được tính kinh tế của AUKUS.

Ông Downer nói “Tôi có một thách thức với Thủ hiến – giải thích tất cả số tiền này sẽ đến từ đâu và tại sao Thủ hiến nghĩ rằng tốt hơn là chúng ta nên chi số tiền đáng kinh ngạc để đóng tàu ngầm hạt nhân ở Adelaide thay vì đầu tư… vào những lãnh vực khác trong nền kinh tế của chúng ta?”

Cựu ngoại trưởng cho rằng việc mở rộng các địa điểm đóng tàu ở Anh hoặc Mỹ để đáp ứng nhu cầu về tàu ngầm mới của Úc sẽ hợp lý hơn, đồng thời nói rằng ngay cả khi động thái đó làm tăng giá của các tàu ngầm, nó vẫn sẽ "tiết kiệm hàng nhiều tỷ đô-la”.

Ông nói: “Sẽ rẻ hơn 30%, có thể lên tới 40% nếu đóng tàu ngầm ở Mỹ hoặc Anh, thay vì, xây dựng hoàn toàn một cơ sở mới ở Úc”.

"Peter Malinauskas và [lãnh đạo phe đối lập Nam Úc] David Speirs sẽ thực sự nghỉ hưu vào thời điểm dự án này diễn ra.

“Thật dễ dàng để họ đưa ra bất kỳ lời hứa nào về thời gian trong tương lai, điều này sẽ vượt xa tuổi thọ chính trị của họ - tất cả chúng ta đều có thể đưa ra lời hứa về Ngày Quang lâm.”

Một tàu ngầm tấn công lớp Virginia chuẩn bị nhận nhiệm vụ. (Reuters: US Navy/John Whalen/Huntington Ingalls Industries, ảnh tư liệu) (abc.net.au)

Ông Downer cũng cho biết vấn đề lưu trữ chất thải hạt nhân từ tàu ngầm chưa được giải quyết thỏa đáng.

Ông nói: “Có một số người trong Đảng Lao động có những dè dặt hoặc phản đối tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, và bất kỳ mối liên hệ nào với năng lượng hạt nhân, và vì vậy tôi không đồng tình với họ về vấn đề đó”.

"Nhưng bạn sẽ phải lưu trữ chất thải hạt nhân ở đâu đó. Tôi không biết nó sẽ được lưu trữ ở đâu."