Emily Webb được chẩn đoán mắc chứng ADHD ở tuổi 45. Source: Supplied / Emily Webb

Trải qua một quãng đời đầy khó khăn, nhiều lúc bị kỳ thị, bị gán nhãn ‘lười biếng’ hoặc ‘kém cỏi’, một số người lớn cảm thấy nhẹ nhõm sau khi nhận chẩn đoán mắc chứng Tăng động giảm chú ý (ADHD).

Khi con trai của Matt được chẩn đoán mắc chứng tăng động giảm chú ý, bác sĩ nhi khoa đề nghị Matt cũng nên đi xét nghiệm. Matt nói rằng đó là cột mốc thay đổi mọi thứ trong đời anh.

“Hồi nhỏ, tôi rất ngạc nhiên khi thấy bất kỳ ai có tham vọng và định hướng. Trong những năm trưởng thành của mình, tôi không thể hiểu làm thế nào mà một người có thể làm việc gì đó từ đầu đến cuối. Khái niệm về hoàn thành một nhiệm vụ là một điều rất xa lạ với tôi. Tôi ngày càng cho rằng thế giới được tạo thành từ hai nhóm người: nhóm có thể và nhóm không thể - và tôi chắc chắn mình thuộc nhóm thứ hai.”

Học bạ của Matt thường được ghi điều gì đó như: "Matthew có thể học tốt hơn rất nhiều nếu em tập trung hơn". Nhưng Matt nói rằng vấn đề phần lớn là do nội dung học tập không khiến anh hứng thú. “Tôi cảm thấy nó quá dễ hoặc quá khó. Tôi luôn cảm thấy buồn chán.”

Khi Matt 24 tuổi, con trai của anh là P ra đời. P chào đời chậm hơn hai tuần so với ngày dự sinh. Matt nói rằng cậu bé cũng chậm tham gia vào thế giới chung của mọi người.

“Sau đó, thằng bé cũng không vội tham gia vào thế giới chung, kiểu như nó hoàn toàn hạnh phúc khi ở lại thế giới riêng của nó.”

Matt rất ngạc nhiên khi biết rằng có rất nhiều điểm tương đồng giữa các triệu chứng của ADHD và hành vi của trẻ mới biết đi. Đến lúc P khoảng bốn tuổi thì các dấu hiệu trở nên rõ ràng.

“Nó là một đứa trẻ thông minh - chắc chắn như vậy - nhưng nó phải vật lộn với những việc hàng ngày. Ngay cả những nhiệm vụ đơn giản cũng mất nhiều thời gian để hoàn thành.”

“Chúng tôi cứ phải lập đi lập lại các yêu cầu với con, số lần lập lại nhiều không đếm xuể. Nó không nghịch ngợm - chỉ chậm chạp thôi. Và nó có vẻ lạnh lùng. Nó vui hơn khi chìm đắm trong suy nghĩ của bản thân hơn là ra ngoài thế giới với chúng ta. Nó luôn cảm thấy buồn chán.”

Gia đình Matt đặt ra nhiều giả thuyết về lý do tại sao P lại như vậy, nhưng họ không đặc biệt lưu ý đến chứng ADHD.

Sau quá trình chẩn đoán lâu dài và tốn kém, bác sĩ nhi khoa của P đề nghị Matt tự đánh giá. Matt trình bày một số điểm tương đồng giữa hai cha con. Họ đã có lời giải đáp.

Quá trình chẩn đoán đối với Matt nhanh hơn sau khi bệnh của con trai được xác định.

“Tôi được chẩn đoán trong vòng vài tuần và bắt đầu điều trị ngay lập tức. Sự khác biệt thật khó diễn tả thành lời, giống như ai đó đã xóa tan một màn sương mù. Trong vòng vài ngày, tôi có thể sắp xếp các suy nghĩ của mình. Tôi có thể tập trung. Tôi đã có một cái nhìn thoáng qua về cuộc sống của 'nhóm người có thể', không lâu trước khi tôi thực sự có thể hoàn thành mọi việc.”

Matt và con trai gần như đồng thời được chẩn đoán mắc chứng ADHD. Ảnh: Insight

Kể từ đó, Matt đi từ thế mạnh này sang thế mạnh khác. Anh thành công rực rỡ trong sự nghiệp của mình và thậm chí đã hoàn thành chứng chỉ của ngành học vô cùng phức tạp mà chưa đầy 400 người trên toàn thế giới có được.

“Tuy có những điều tuyệt vời đến từ chẩn đoán của tôi, tôi cố gắng hết sức để không quên mình đến từ đâu. Tôi là một trong những người may mắn mà bạn nhìn thấy. Sự kỳ thị gắn liền với ADHD có nghĩa là vẫn còn một số lượng đáng báo động những người vẫn chưa được chẩn đoán. Cũng có một số lượng đáng ngạc nhiên những người được chẩn đoán nhưng không đáp ứng tốt với các phương pháp điều trị hiện có. Tôi sẽ luôn biết ơn nơi tôi đã đặt chân đến, ngay cả khi phải mất một thời gian dài để đến được đây. Muộn còn hơn không.”

Nhẹ nhõm khi được chẩn đoán ADHD ở người lớn

Khi Emily được chẩn đoán mắc chứng ADHD ở tuổi 45, cô đã khóc vì nhẹ nhõm.

“Tôi thường nói với mọi người rằng nhận được chẩn đoán ADHD giống như tôi đã tìm thấy mảnh ghép còn thiếu trong trò chơi ghép hình. Đột nhiên, nhiều điều mà tôi chưa từng hiểu và chưa từng giải thích được về bản thân mình đã được sáng tỏ.”

Emily từng cho rằng chỉ có các bé trai mới mắc chứng ADHD. Cô đã thay đổi suy nghĩ khi tình cờ lướt TikTok.

“Vào giữa năm 2021, tôi tình cờ bắt gặp những người phụ nữ trên TikTok nói về chứng ADHD được chẩn đoán muộn. Lúc đó tôi rất kinh ngạc vì tôi có rất nhiều điều trùng khớp với những gì mà họ chia sẻ.”

Trước đó, cô cũng tìm hiểu xem bản thân có mắc các triệu chứng trong thời kỳ tiền mãn kinh hay không, bởi vì cô luôn ở trong trạng thái sương mù não.

Sau vài tuần tìm hiểu thêm về ADHD, Emily bắt đầu gọi điện tìm bác sĩ tâm thần. Nhưng điều đó không dễ, bởi vì nhiều bác sĩ không nhận bệnh nhân mới.

“Nhân viên tiếp tân của một nữ bác sĩ chuyên về sức khỏe tâm thần của phụ nữ bảo tôi xin giấy giới thiệu của bác sĩ gia đình, nhưng vẫn không thể bảo đảm tôi sẽ có được một cuộc hẹn.”

Emily cảm thấy rất may mắn khi xin được giấy giới thiệu và được hẹn gặp bác sĩ tâm thần trong thời gian bốn tháng, bởi cô nghe nói rằng có người phải chờ lâu hơn để gặp bác sĩ tâm lý.

Cuộc hẹn diễn ra hồi tháng 1 năm nay, sau khi trò chuyện với bác sĩ qua ứng dụng Zoom về các giai đoạn khác nhau trong đời, Emily được chẩn đoán mắc chứng ADHD và cô đã khóc vì nhẹ nhõm.

“Thuốc điều trị đã thay đổi đời tôi. Suy nghĩ của tôi về tình huống tệ nhất đã được cải thiện. Hồi nhỏ, tôi thường bị nhận xét là bi quan hóa vấn đề. Tôi liên tục tìm sự trấn an, giống như việc tự quan tâm đến bản thân. Điều đó thật mệt mỏi cho những người thân thiết nhất của tôi.”

Emily Webb năm 17 tuổi. Source: Supplied / Emily Webb

ADHD có thể ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau.
“Trước khi tôi được chẩn đoán bệnh, ADHD ảnh hưởng đến cuộc sống của tôi ở những điểm chính như: lo lắng, hành vi bốc đồng - uống rượu, ăn uống, tiêu xài, quyết định - và tổ chức. Tôi đã cố tìm cách kiểm soát những điều đó trong nhiều năm, nhưng chúng luôn hiện diện.”

“Tôi đã lo lắng về mọi thứ đến mức đầu óc tôi không thể nghĩ về bất cứ điều gì khác. Tuy tôi rất quan tâm đến bạn bè và gia đình, nhưng tôi vẫn quên ngày sinh nhật của họ và cũng quên giữ liên lạc thường xuyên với họ.”

“Một điều thách thức nữa là sự trì hoãn. Tôi đã và đang còn khó khăn khi bắt đầu một số việc. Tôi chỉ làm việc hiệu suất cao khi bị áp lực hoặc thời hạn cận kề. Nếu không thì tôi có thể mất hàng tuần để suy nghĩ mà lại chẳng làm gì cho đến khi tôi không thể trì hoãn được nữa. Tuy nhiên, khi tôi chú tâm vào một cái gì đó thì tôi làm rất tốt.”

Giờ đây Emily đã biết nhiều hơn về ADHD, tự quan sát các hành vi của mình và giải quyết các triệu chứng. Cô cũng thấy các dấu hiệu ADHD ở hai con gái, 13 và 16 tuổi.

“Chúng tôi đi gặp bác sĩ nhi khoa, phải đợi 5 tháng, tự trả tiền riêng để gặp bác sĩ tâm lý và phải điền vào rất nhiều biểu mẫu. Cả hai đứa con tôi đều mắc chứng ADHD và tất cả chúng tôi đang cùng nhau học hỏi.”

“Tôi thường ước mình biết về ADHD từ khi còn nhỏ, như vậy tôi sẽ bớt đau khổ hơn, nhưng không ai thực sự biết về tình trạng ADHD của phụ nữ và trẻ em gái vào những năm 1990.”

Làm thế nào để được chẩn đoán ADHD?

Tại Úc, hiện chưa có dịch vụ sức khỏe tâm thần công cộng dành cho người lớn nào có thể chẩn đoán ADHD miễn phí.

Đến các phòng khám tư nhân hoặc gặp bác sĩ tâm thần là cách thông thường để người lớn có thể được đánh giá về ADHD ở Úc.

Nếu bạn quan tâm đến việc sử dụng thuốc và phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho ADHD, thì gặp bác sĩ tâm thần chuyên về ADHD là một lựa chọn thích hợp.

Theo Tamara, chuyên viên nghiên cứu cao cấp tại Đại học Monash, chẩn đoán ADHD ở người trưởng thành có thể giúp giải tỏa những gút mắt, gạt bỏ niềm tin gây tổn hại bản thân, giúp người bệnh hiểu rằng mình khác biệt chứ không khiếm khuyết, đồng thời nhìn thấy điểm mạnh và giá trị của mình.