Nhiều người dân Kimba phản đối quyết liệt kế hoạch xây dựng cơ sở chứa chất thải hạt nhân gần cộng đồng của họ. (ABC News: Che Chorley)

Chính phủ liên bang đã chính thức từ bỏ kế hoạch xây dựng bãi chứa chất thải hạt nhân cấp thấp gần Kimba, một vùng quê ở tiểu bang Nam Úc.

Tháng trước, Tòa án Liên bang đã ra phán quyết có lợi cho chủ sở hữu truyền thống ở khu vực này, người Barngarla, những người đã lập luận rằng họ đã không được chính phủ đảng Liên minh tiền nhiệm tư vấn đúng cách về quyết định chọn địa điểm.

Thẩm phán Tòa án Liên bang, Natalie Charlesworth, nhận thấy đã có sự thiên vị trong quá trình ra quyết định dưới thời bộ trưởng lúc bấy giờ, Nghị sĩ đảng Quốc gia, Keith Pitt.

Tòa án đã gạt bỏ tuyên bố từ năm 2021 rằng địa điểm tại Napandee, một khu đất rộng 211 héc-ta, sẽ được sử dụng cho cơ sở này.

Tại nghị viện, Bộ trưởng Tài nguyên Liên bang, Madeleine King, cho biết chính phủ tôn trọng quyết định của tòa án.

Bà King nói “Chính phủ đảng Lao động Albanese không có ý định theo đuổi Napandee để dùng làm địa điểm tiềm năng cho cơ sở chứa chất thải hạt nhân, chính phủ cũng không theo đuổi các địa điểm ở Lyndhurst và Wallerberdina đã được đưa vào danh sách rút gọn trước đây.”

Bà King cho biết tất cả công việc đang diễn ra tại địa điểm Napandee đã được dừng lại.

Bà nói “Bất kỳ hoạt động nào đã được tiến hành đều là những công việc mang tính ngắn hạn và sẽ được ngừng lại và khắc phục.”

Bà Madeleine King cho biết tất cả công việc tại địa điểm dự kiến đã được dừng lại. (ABC News: Nick Haggarty)

"Địa điểm này hiện đang được giám sát để bảo đảm nó vẫn an toàn và di sản văn hóa được bảo vệ trong khi chúng tôi làm công việc thu hồi lại đất."

Đảng Liên minh ngay lập tức nhắm vào thông báo, cáo buộc đảng Lao động đã "làm hỏng sự kế thừa" và "ruồng  bỏ nhiều năm công sức làm việc".

Lãnh đạo đảng Quốc gia, David Littleproud, nói tại Hạ viện rằng "Tòa án Liên bang đã không ra phán quyết chống lại địa điểm này nhưng đã bỏ qua một quyết định cấp bộ trưởng trên cơ sở hành chính",

"Tòa án không phán quyết về giá trị của dự án cũng như khả năng tồn tại của địa điểm, cũng như tầm quan trọng của việc phát triển địa điểm lưu trữ chất thải phóng xạ.”

"Không có gì ngăn cản bộ trưởng đơn giản làm lại quyết định thiết kế thông qua quy trình như luật định."

Ông Pitt nói rằng động thái phải bị "lên án".

Ông nói "Đã tám năm làm việc và tham vấn – đảng Lao động hãy nói ra họ muốn có bao nhiêu cuộc tham vấn nữa?"

"Nếu đảng Lao động chỉ có ý định xây dựng cơ sở hạ tầng với ủng hộ 100 phần trăm từ các nhóm thổ dân, thì sẽ có rất ít hạ tầng cơ sở được xây dựng trong tương lai."

Vẫn cần phải có địa điểm lưu trữ hạt nhân.

Bà King cho biết Úc cần một cơ sở lưu trữ hạt nhân, nhưng lập luận rằng nó không thể ở địa điểm Napandee.

Bà nói “Hiện tại, chất thải phóng xạ được lưu trữ tại hơn 100 địa điểm trên toàn quốc, bao gồm tại các bệnh viện, cơ sở khoa học và tại các trường đại học,”

“Chất thải phóng xạ ở Úc sẽ nhiều lên theo thời gian, và mặc dù an toàn, nhưng, những cơ sở này không được xây dựng có mục đích và việc quản lý lâu dài chất thải ở Úc tại những địa điểm này là không bền vững.”

“Địa điểm đặt lò phản ứng hạt nhân duy nhất của Úc tại Lucas Heights có thể lưu trữ chất thải tại chỗ một cách an toàn trong một thời gian, nhưng chúng ta phải bảo đảm lượng chất thải này có một cách thức xử lý thích hợp.”

Bà lập luận rằng chính phủ vẫn cam kết tìm ra giải pháp.

Bà King nói tại Nghị viện: “Tôi vô cùng xin lỗi vì sự không chắc chắn mà quá trình này đã tạo ra cho cộng đồng Kimba, cho bộ phận của tôi, cho các nhân viên cơ quan xử lý chất thải phóng xạ ở Úc và cho những người lao động tham gia dự án tại Napandee”.

"Tôi cũng thừa nhận sự u phiền sâu sắc mà quá trình này đã gây ra cho người dân Barngarla và tôi cũng xin lỗi vì điều đó.”

"Nhưng chúng ta phải làm đúng - đây là chính sách lâu dài của nhiều thế hệ chính phủ đối với việc xử lý chất thải có thể mất hàng nghìn năm để phân hủy."

Thượng nghị sĩ đảng Tự do tiểu bang Nam Úc, Simon Birmingham, cho biết đây là một bước thụt lùi lớn.

Ông đăng ý kiến của mình trên mạng truyền thông xã hội, rằng, “Chính phủ Albanese hôm nay đang đưa nước Úc trở lại ngay thời điểm ban đầu trong việc xử lý lâu dài chất thải phóng xạ ở mức độ thấp bằng cách từ bỏ địa điểm Napandee được đề xuất gần Kimba.”

"Loại chất thải hạt nhân mức độ thấp ở Úc được tạo ra chủ yếu bởi các dịch vụ quan trọng như hạt nhân dùng trong y tế."