Bà mẹ đơn thân Gayathri nằm trong số những người cố gắng chạy trốn khỏi Sri Lanka trong bối cảnh khủng hoảng chính trị và kinh tế. Tín dụng: Dòng thời gian của SBS

Ngày càng có nhiều người tầm trú trả tiền cho những kẻ buôn người để đến những quốc gia, như Úc, bằng thuyền. Chương trình Dateline của SBS đã nói chuyện với một phụ nữ Sri Lanka và cô con gái 7 tuổi của cô, những người đã sẵn sàng đánh cược sinh mạng để có một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Ở Sri Lanka, có một sự tuyệt vọng thầm lặng tiếp tục đẩy một số người nghèo nhất và dễ bị tổn thương nhấtvào nanh vuốt của những kẻ buôn người.

Bà mẹ đơn thân 32 tuổi Gayathri sống ở thị trấn cảng Valaichchenai thuộc bờ biển phía đông là một trong những người như vậy. Đầu năm nay, Gayathri đã liên lạc với một kẻ buôn người. Tên này đưa ra một số lời hứa hẹn táo bạo.

Gayathri nói “Hắn nói rằng đó là một chiếc thuyền lớn, một chiếc thuyền an toàn. Hắn nói rằng hắn biết đường đi và đã đưa người từ Indonesia đến Úc.”

Chỉ có điều lần này, điểm đến hứa hẹn không phải là Úc mà là New Zealand.

“Hắn nói rằng mùa này không có băng trôi ở gần New Zealand. Vì vậy, chúng tôi có thể đến đó an toàn.”

“Chúng tôi biết rằng cuộc hành trình này rất nguy hiểm. Chúng tôi không muốn ra khơi. Chúng tôi nóng lòng muốn rời khỏi nơi này. Chúng tôi quyết tâm ra đi.”

Gayathri tin rằng cô và con gái đang trên đường hướng tới một cuộc sống tốt đẹp hơn. Ảnh: SBS

Gayathri đã bán nhà và mua hai chỗ ngồi trên thuyền với giá $7.000 – một cho cô và một cho đứa con gái 7 tuổi. Chồng của Gayathri đã bỏ rơi gia đình ngay sau khi con gái họ chào đời, khiến Gayathri không có nguồn thu nhập nào khác ngoài vài đô la mỗi ngày từ việc bán trứng gà.

Cô nói “Không có cơ hội nào cho chúng tôi ở đây. Ở nước chúng tôi, ngay cả những người có học cũng thất nghiệp”.

Gayathri còn không đủ khả năng để mua quần áo cho con gái mình. Nhưng cô vẫn quyết tâm hỗ trợ việc học của con, dù những thứ cơ bản như bút chì đã trở thành món đồ xa xỉ.

Cô nói “Con gái tôi quý giá hơn mạng sống của tôi rất nhiều. Tôi đã dạy cho nó biết bút chì và gôm mắc tiền như thế nào trước khi sử dụng chúng. Tôi nói, ‘Đừng chuốt bút chì một cách không cần thiết, đừng làm mất chúng’.”

Đất nước chìm trong khủng hoảng

Hồi năm ngoái, Sri Lanka đã sụp đổ cả về kinh tế lẫn chính trị. Sau khi chính phủ vỡ nợ, đồng rupee lao dốc và lạm phát tăng vọt. Các cuộc biểu tình nổ ra trong bối cảnh thiếu nhiên liệu và lương thực dài hạn, khiến đất nước rơi vào tình trạng hỗn loạn. Tổng thống Sri Lanka đã bỏ trốn khi những người biểu tình giận dữ xông vào dinh thự của ông.

Nhưng cuộc nói chuyện về cách mạng ở phía bên kia đất nước ở Colombo không tạo ra nhiều khác biệt đối với Gayathri. Cô nói rằng cô không có đủ tiền để mua thuốc hen suyễn cho con gái mình, chứ chưa nói đến việc mua thức ăn.

Cô nói “Chúng tôi bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng kinh tế. Chúng tôi có gì ăn nấy. Để sống, chúng tôi phải ăn,”

“Sự tồn tại đã trở thành một vấn đề. Vì vậy, tôi quyết định thế là đủ. Thay vì chết ở bãi rác này, chúng tôi sẽ nắm lấy cơ hội và ra đi. Nếu chúng tôi chết trong cuộc hành trình thì cũng vậy thôi.”

Chạy trốn khỏi Sri Lanka bằng thuyền

Có nhiều lý do để người Sri Lanka lên thuyền rời khỏi đất nước trong 20 năm qua.

Cuộc nội chiến kéo dài 35 năm giữa nhóm thiểu số Tamil và nhóm đa số Sinhala kết thúc vào năm 2009. Hơn 100.000 người đã thiệt mạng và hàng ngàn người khác mất tích trong cuộc xung đột này. Mặc dù cả hai bên đều bị cáo buộc về tội ác chiến tranh, một ủy ban của Liên hiệp quốc cho biết ít nhất 40.000 thường dân Tamil đã thiệt mạng trong những tháng giao tranh cuối cùng.

Đã có một cuộc di cư ồ ạt vào cuối cuộc chiến, với hơn 7.000 người tị nạn Sri Lanka đến Úc bằng thuyền vào năm 2012 – hầu hết trong số họ là người Tamil. Kể từ khi Úc áp dụng Chiến dịch Chủ quyền Biên giới (OSB), số lượng thuyền đến Úc đã giảm từ 300 chiếc vào năm 2013 xuống còn khoảng 4 chiếc mỗi năm.

Trang mạng của OSB viết rằng: “Bất kỳ ai cố gắng thực hiện chuyến đi bằng thuyền trái phép đến Úc sẽ bị quay trở lại điểm khởi hành, bị đưa về nước hoặc chuyển sang nước thứ ba để xử lý. Kể từ năm 2013, Úc đã chặn mọi tàu thuyền cố gắng xâm nhập trái phép. Mọi chiếc tàu đều được theo dõi chặt chẽ. Không có cơ hội di cư bất hợp pháp sang Úc.”

Cảnh sát Liên bang Úc đang làm việc tại Sri Lanka, cố gắng ngăn chặn nạn buôn người. Ảnh: SBS

Chính phủ Úc cũng điều hành một trang mạng ở Sri Lanka có tên là Zero Chance Sri Lanka. Trang mạng này viết rằng: “68 chiếc thuyền đã bị Úc chặn lại. Biên giới của Úc đóng cửa đối với việc di cư bất hợp pháp – chỉ có một con đường duy nhất đến Úc – với visa Úc hợp lệ.”

Hồi năm 2021, chính phủ Úc đã bị chỉ trích vì tổ chức một cuộc thi làm phim ngắn ở Sri Lanka, với nội dung tuyên truyền ngăn cản người dân nước này đến Úc bằng thuyền.

Tuy nhiên, Cảnh sát Liên bang Úc có trụ sở tại Sri Lanka cho biết trong 18 tháng qua số người cố gắng rời khỏi đất nước bằng thuyền đã tăng vọt. Chính quyền Sri Lanka đã ngăn chặn 19 tàu buôn người trước khi chúng rời khỏi vùng biển nội địa, trong khi 7 tàu đã bị Úc chặn lại ở vùng biển quốc tế và vùng biển của Úc.

Các nhân viên AFP ở Sri Lanka nỗ lực ngăn chặn nạn buôn người ngay từ nơi xuất phát, bao gồm việc phát tờ rơi cảnh báo người dân rằng mọi nỗ lực đến Úc bằng thuyền sẽ không thành công.

Hành trình vượt biển đầy hiểm trở

Gayathri cho biết phải mất sáu tháng chiếc thuyền của cô mới sẵn sàng khởi hành vào tháng Tư năm nay.

Cô nói  “Vì vậy, chúng tôi đã mua một chiếc vali lớn. Họ nói rằng chúng tôi cần quần áo ấm để đi New Zealand. Áo len, áo khoác và những thứ tương tự. Chúng tôi đã chi rất nhiều tiền để mua những thứ này,”

“Họ muốn chúng tôi mua những thuốc men cần thiết. Bất cứ thứ gì mà con tôi cần, bao gồm cả thức ăn bổ sung. Họ sẽ cung cấp ba bữa ăn và nước uống.”

Gayathri được yêu cầu đưa con gái đến một bãi biển địa phương và đợi qua đêm trên bãi cát cùng 39 người khác. Cuối cùng, tất cả bọn họ đều lên ba chiếc thuyền nhỏ và được đưa đến một tàu đánh cá đang neo đậu ngoài khơi.

Cô nói “Tôi bắt đầu nôn mửa trên chiếc thuyền nhỏ. Mặc dù con gái tôi không sao, nhưng tôi lo lắng rằng mình đã đẩy con mình vào hoàn cảnh khủng khiếp này.”

Trong hai ngày sau đó, chiếc tàu đánh cá từ từ rời khỏi vùng biển Sri Lanka, Gayathri tin rằng cô và con gái đang trên đường đến một cuộc sống tốt đẹp hơn. Nhưng hy vọng của cô đột nhiên sụp đổ.

“Vào ngày thứ ba, động cơ bị trục trặc. Họ nói rằng động cơ quá nóng.”

Thuyền trưởng đã làm việc suốt đêm để khởi động lại động cơ. Sau đó, hành khách nhận ra lượng thực phẩm dự trữ không như đã hứa. “Họ nói rằng họ có cá khô, thịt khô… Nhưng chưa có ai thực sự kiểm tra xem họ có đủ lương thực hay không.”

Nhiều ngày trôi qua, nước cũng bắt đầu cạn. “Tôi để dành nước cho con gái nhỏ của mình. Con bé đã rất chật vật. Nó đã bị tổn thương. Nó cứ hỏi khi nào chúng tôi đến New Zealand.”

“Mọi người đều nhận ra rằng chúng tôi đã bị lừa. Đã có những cuộc cãi vã và rắc rối. Tâm trạng thay đổi và sự lo lắng lấn át vì chúng tôi không biết tương lai sẽ ra sao. Lúc đó tôi tự hỏi liệu mình có trút gánh nặng cuộc đời lên con mình hay không. Con bé không được sinh ra để trải qua tất cả những điều khủng khiếp này.”

Khi con thuyền đến gần vùng biển Indonesia, Gayathri cho biết họ đã gặp phải một cơn bão. “Mưa to và gió lớn. Tôi không chắc chúng tôi sẽ sống sót. Tôi đã cầu xin Chúa.”

Đó là lúc hành khách nhận ra hệ thống liên lạc của tàu không hoạt động – và có lẽ chưa bao giờ hoạt động. Không thể kêu cứu, thức ăn và nước uống gần như cạn kiệt, vấn đề của họ càng trở nên trầm trọng hơn khi động cơ bị rò rỉ.

Gayathri cho biết các hành khách đã cầu xin thuyền trưởng dừng con thuyền lại bất cứ nơi nào có thể. Vì vậy, sau 21 ngày lênh đênh trên biển, con tàu hướng về phía đảo Giáng Sinh, nơi họ bị tàu hải quân Úc chặn lại.

Bị chặn trên biển

Những chuyến đi bằng thuyền như của Gayathri là một trong những vấn đề chính trị gây tranh cãi nhất ở Úc trong hơn 20 năm qua.

Kể từ khi bắt đầu Chiến dịch Chủ quyền Biên giới, các chính phủ liên tiếp đã hạn chế rất nhiều thông tin về những gì xảy ra khi tàu thuyền bị chặn. Các nhóm nhân quyền cho biết Úc không còn thực hiện đầy đủ quy trình xử lý người tầm trú trên biển mà thay vào đó là một quy trình sàng lọc đơn giản hơn, trong đó dường như không có yêu cầu bảo vệ nào được công nhận.

Gayathri cho biết 41 người trên thuyền của cô đã được đưa lên tàu hải quân và lần lượt bị thẩm vấn.

Cô nói “Đây là điều chúng tôi yêu cầu: ‘Chúng tôi không đến nước Úc để xin tị nạn. Nếu nước Úc không thể chấp nhận chúng tôi, xin hãy thay mặt chúng tôi yêu cầu chính phủ New Zealand’,”

“Họ từ chối chúng tôi nhưng không nói với chúng tôi bất cứ điều gì. Chúng tôi không hề biết gì cả.”

“Thuyền của họ liên tục di chuyển theo vòng tròn suốt chín ngày. Con thuyền vẫn di chuyển suốt ngày đêm. Một ngày nọ, trời đã tối và tất cả chúng tôi đều bối rối không hiểu tại sao con thuyền đột nhiên tăng tốc. Nó lao nhanh về phía một đám khói giữa đại dương. Sau đó, chúng tôi nhận ra rằng chiếc thuyền của chúng tôi đã bị thiêu rụi và họ muốn cho chúng tôi thấy nó đang bốc cháy.”

Nhóm của Gayathri nhanh chóng được đưa đến Đảo Giáng sinh và lên chuyến bay thẳng về Sri Lanka. Khi hạ cánh, họ bị Cục Điều tra Hình sự Cảnh sát Sri Lanka (CID) bắt giữ và thẩm vấn. Sau 24 giờ ở trong tù, họ được tại ngoại.

Gayathri và con gái hiện đã trở lại Sri Lanka. Ảnh: SBS

Sau khi bị đưa trở lại Sri Lanka, Gayathri nói rằng cuộc sống đã trở nên khó khăn hơn và cô sẽ sớm phải ra tòa vì tội di cư bất hợp pháp.

Cô nói “Chúng tôi sẽ phải trả 50.000 rupee (khoảng 240 đô la Úc) án phí. Vụ án có thể kéo dài đến 5 năm. Họ đã tịch thu sổ thông hành  của tôi. Tình hình kinh tế của tôi còn tồi tệ hơn. Tôi vốn có thể xoay sở với những gì chúng tôi có. Bây giờ tôi chẳng còn gì cả,”

“Những kẻ buôn người nói đủ mọi lời dối trá. Bây giờ tôi đã hiểu điều đó. Hắn ta đã lừa dối chúng tôi và tất cả đều đã được lên kế hoạch.”

“Có lẽ chúng ta không thể ngăn chặn những kẻ buôn người. Nhưng chúng ta có thể chia sẻ những câu chuyện như của tôi để cảnh báo người khác.”