Hedayat Osyan và một số thành viên trong công ty xây dựng Community Construction của anh ấy. Ảnh: (được cung cấp, SBS)

AUSTRALIA - Các doanh nghiệp xã hội (social enterprise) đang phát triển nhanh chóng trên khắp nước Úc và một báo cáo mới cho thấy số lượng ngày càng tăng các dự án kinh doanh mang mục đích nhất định, đó là tạo ra sự thay đổi và tác động đến những người thiệt thòi nhất như người tị nạn và người tầm trú.

Công nhân đang lát sàn của một ngôi nhà mới ở phía tây Sydney. Cắt gạch là một công việc đòi hỏi độ chính xác cao và học viên Mujtaba Folad sẽ trực tiếp thực hiện.

Anh là kỹ sư có trình độ đã buộc phải chạy trốn khỏi Afghanistan vào đầu năm nay.

"Cuộc sống của tôi ở Afghanistan, rất nguy hiểm. Sau này tôi đang làm đường nhưng Afghanistan lại bị Taliban kiểm soát. Tất cả các dự án đã dừng lại."

Chàng trai 25 tuổi này nằm trong số hàng chục người tị nạn được Community Construction thuê và đào tạo tại Úc. Doanh nghiệp xã hội này được điều hành bởi một doanh nhân và người tị nạn người Afghanistan, Hedayat Osyan.

Mujtaba nói "Tôi rất hạnh phúc. Hedayat là một người rất tốt trong việc giúp đỡ người khác. Bởi vì người dân Afghanistan không thể kiếm được việc làm".

Osyan bắt đầu công việc kinh doanh này gần bảy năm trước để hỗ trợ những người tị nạn đến Úc với trình độ tiếng Anh hạn chế.

"Tiếng Anh là rào cản lớn nhất. Vì vậy, khi chúng ta không nói được tiếng Anh, điều đó sẽ tự động đóng lại mọi cơ hội dành cho chúng ta. Hầu hết họ là người Afghanistan vì tôi là người Afghanistan, chúng tôi có những người đến từ Iran, từ Pakistan, từ Syria, từ Iraq. Tôi đã có một vài người Sudan. Vì vậy nó rất đa dạng. Khi những người tị nạn đến Úc, trình độ chuyên môn của họ không được công nhận và đó là lý do tại sao họ phải bắt đầu lại từ đầu."

Anh nói, một số người tị nạn chạy trốn khỏi vùng chiến sự hoặc bị đàn áp cũng phải đối mặt với những thách thức khác.

"Họ rất bị tổn thương. Vì vậy, chúng tôi mang đến cho họ một không gian rất an toàn, nơi họ có thể phát triển, là nơi họ có thể cảm thấy mình thuộc về và cũng là nơi họ có thể đóng góp cho xã hội cũng như hỗ trợ gia đình mình."

Osyan là người Hazara, một trong những nhóm bị đàn áp nặng nề nhất ở Afghanistan. Mặc dù bây giờ đã ngoài 30 tuổi nhưng Oysan không thể đưa ra con số chính xác vì giấy khai sinh không được lưu giữ, chỉ biết sinh vào khoảng năm 1992, tại một huyện miền núi ở miền trung Afghanistan.

"Thế giới của tôi rất nhỏ vì chúng tôi không có điện, không có điện, không có tivi. Tôi đã có trang trại của riêng mình. Tôi xuất thân từ một gia đình trung lưu. Đó là một nơi rất đẹp, rất xanh. Chúng tôi đã có chính xác bốn mùa. Tôi đã có một cuộc sống rất bình yên khi còn trẻ."

Nhưng anh ấy nói rằng hòa bình chỉ còn là ước nguyện khi cha anh ấy biến mất.

"Vào năm 2006, khi Taliban tập hợp lại trong khu vực của chúng tôi, họ tấn công làng tôi rất thường xuyên và bố tôi là giáo viên trung học. Anh ấy đang đi từ làng tôi để lên thành phố mang theo một số sách cho trường học địa phương và anh ấy đã bị Taliban bắt cóc vào năm đó, và anh ấy biến mất kể từ thời điểm đó."

Thế là Osyan phải đảm nhận vai trò chủ gia đình giúp mẹ và hai đứa em. Sau đó vào năm 2009, Taliban lại tấn công và khi mới 17 tuổi, cậu buộc phải chạy trốn.

"Tôi đến Kabul để tìm cách rời khỏi Afghanistan và tôi đã tìm thấy những người chuyên tổ chức vượt biên."

Osyan cho biết anh đã trả gần 5.000 đô la Úc để bay từ Kabul đến Dubai, rồi đến Malaysia, sau đó đi bằng thuyền đến Indonesia, nơi ông bị chính quyền địa phương giam giữ.

"Tôi bị cảnh sát Indonesia bắt giữ vì không có giấy tờ hợp pháp. Và có khoảng 50 người trong nhà tù đó, căn phòng rất nhỏ. Và họ chỉ cho chúng tôi một phần thức ăn mỗi ngày."

Cuối cùng Osyan trốn thoát chỉ để thấy mình bị mắc kẹt ở thủ đô Jakarta. Sau đó, anh quyết định sang Úc.

"Tôi phải đi thuyền vì tôi có hai đứa em nhỏ và mẹ tôi bị bỏ lại ở Afghanistan, một nơi rất nguy hiểm. Một người bạn của tôi, anh ấy là bạn cùng phòng của tôi, anh ấy rời Indonesia chỉ một tháng trước khi tôi rời đi. Và anh ta đã biến mất dưới nước cùng với 65 người khác. Và tôi biết điều đó sẽ xảy ra với mình, nhưng tôi không có lựa chọn nào khác. Khi chúng tôi đến vùng biển quốc tế sau chín ngày, Hải quân Úc đã đến giải cứu chúng tôi và đưa đến Trung tâm giam giữ trên Christmas Island. Tôi ở đó khoảng hai tháng và sau đó họ chuyển tôi đến Trung tâm giam giữ Melbourne. Tôi mất khoảng ba tháng rưỡi để thực hiện tất cả các cuộc phỏng vấn với Bộ Nội vụ. Và cuối cùng, tôi đã có được thường trú nhân."

Chỉ chín tháng sau khi trốn khỏi nhà ở Afghanistan, Osyan được tự do - nhưng phải đối mặt với một tương lai không chắc chắn ở Melbourne. Chàng trai 18 tuổi bận rộn xây dựng cuộc sống mới.

"Tôi học chính trị và quan hệ quốc tế, bằng cử nhân của tôi. Và sau đó tôi đã lấy bằng danh dự về nghệ thuật và thiết kế. Khi tôi hoàn thành bằng danh dự vào năm 2016, tôi nhận được lời đề nghị học tiến sĩ tại cùng một trường đại học ở Canberra. Và tôi đã rất phấn khích vì hãy tưởng tượng một cậu bé Hazara đến Úc và có cơ hội làm tiến sĩ - và đó là ước mơ của tôi.”

Nhưng ước mơ đó hiện đang bị trì hoãn trong khi anh phát triển Công ty Cộng đồng, tạo công việc cho những người giống như mình.

"Tôi rất tự hào rằng giờ đây tôi đang ở vị trí có thể giúp đỡ những người còn lại trong cộng đồng của mình, những người bị bỏ lại phía sau, những người muốn đóng góp. Tôi cung cấp một nền tảng an toàn cho họ, nơi họ có thể phát triển, nơi họ có thể hỗ trợ gia đình, nơi họ có thể đóng góp cho nước Úc."

Và anh ấy không đơn độc - các doanh nghiệp hỗ trợ đang phát triển nhanh chóng, theo cơ quan chứng nhận doanh nghiệp xã hội Social Traders của Úc. Giám đốc điều hành Tara Anderson giải thích.

"Kể từ khi đại dịch Covid bắt đầu, chúng tôi đã có 110 doanh nghiệp xã hội mới mở cửa. Tăng trưởng hàng năm, chúng tôi nhận thấy số lượng người làm việc cho các doanh nghiệp xã hội tăng 6%. Chúng tôi nhận thấy doanh thu mà họ tạo ra tăng 32% và chúng tôi thấy mức độ tác động tổng thể mà họ tạo ra cũng tăng lên. Và đây là chỉ số quan trọng, 78% doanh nghiệp xã hội đang tăng cường đầu tư vào các kết quả về môi trường và xã hội."

Trên thực tế, 12.000 doanh nghiệp xã hội của Úc tuyển dụng hơn 200 nghìn người. Trong bạch thư về Việc làm được phát hành gần đây, Chính phủ Liên bang cam kết hỗ trợ các doanh nghiệp xã hội. Bộ trưởng Dịch vụ Xã hội Amanda Rishworth cho biết điều này sẽ giúp giải quyết những bất lợi cố hữu và tăng cơ hội việc làm cho nhiều nhóm thiệt thòi bao gồm cả người tị nạn và người xin tị nạn.

Đó là một động thái được bà Anderson hoan nghênh.

"Chúng tôi đang kêu gọi chính phủ liên bang tạo ra một khuôn khổ mua sắm xã hội quốc gia nhằm ưu tiên các doanh nghiệp xã hội trong chuỗi cung ứng của chính phủ và doanh nghiệp, nhằm giải phóng nhu cầu đối với doanh nghiệp xã hội."

Với khoảng 20.000 visa nhân đạo Úc sẽ được cấp trong năm nay và tình trạng di dời toàn cầu ngày càng tăng, ông Osyan hy vọng sẽ thuê thêm người tị nạn và giúp một số người bắt đầu công việc kinh doanh của riêng họ.

"Người tị nạn, họ rất kiên cường. Họ là những người làm việc rất chăm chỉ, họ rất có động lực. Tôi muốn mở rộng kinh doanh trên toàn quốc. Và tôi cũng muốn bổ sung thêm nhiều dịch vụ hơn để có thêm nhiều người tị nạn có việc làm. Hãy tưởng tượng trong 5 năm tới, tôi có công việc kinh doanh của riêng mình ở các thành phố khác nhau, thành phố lớn ở Úc, và tôi ký hợp đồng các dự án lớn và sau đó tôi có thể thuê hàng trăm, hàng trăm người tị nạn."