Mrudul Vasavada giới thiệu ứng dụng SharkSmart của mình (Ảnh: Spencer Austad, SBS).

Số vụ cá mập tấn công ở vùng biển Úc đang gia tăng. Các chuyên gia khoa học cho rằng sự ấm lên của đại dương do biến đổi khí hậu là một trong những nguyên nhân. Giờ đây, một dịch vụ cảnh báo cá mập miễn phí, được thiết kế bởi một người nhập cư từ Ấn Độ, đang góp phần giúp người dân an toàn hơn trên biển.

Tại một quán cà phê ven biển gần bãi biển Manly mang tính biểu tượng của Sydney, Mrudul, hay còn gọi là ‘Mike’ Vasavada, đang theo dõi chuyển động của cá mập trên điện thoại di động của mình.

“Một con cá mập bò dài hai mét được phát hiện tại bãi biển Tallows, Byron Bay, và bãi biển đã bị đóng cửa. Tất cả những thông tin này đều là cảnh báo từ đội cứu hộ lướt sóng New South Wales. Khi họ phát hiện một con cá mập, họ sẽ cung cấp kích thước, vị trí, cửa sông hoặc bãi biển cụ thể, cùng thời gian và ngày tháng.”

Ông Mike Vasavada là người thiết kế và quản lý ứng dụng SharkSmart cho Chính quyền tiểu bang New South Wales.

Ứng dụng này giám sát cá mập đã được gắn thẻ bằng cách sử dụng máy bay không người lái và các trạm nghe cá mập dọc theo bờ biển.

Khi một con cá mập được gắn thẻ bơi vào phạm vi 500 mét, tín hiệu sẽ được gửi về nền tảng.

Ông Vasavada cho biết mục tiêu của ứng dụng là giúp người dân an toàn hơn khi xuống nước.

“Bạn muốn đi bơi, nhưng cũng muốn cẩn thận một chút. Bạn muốn kiểm tra xem có cảnh báo hay sự cố cá mập nào xảy ra hay không. Ngày nay, hầu hết chúng ta đều có một chiếc điện thoại thông minh trong túi hoặc một chiếc đồng hồ thông minh trên tay.”

Tính đến thời điểm hiện tại trong năm nay, đã có ba vụ cá mập tấn công gây tử vong ở vùng biển Úc.

Marcel Green, người đứng đầu Chương trình Quản lý Cá mập New South Wales, cho biết số vụ chạm trán cá mập ở cự ly gần đang gia tăng.

“Vào mùa hè và mùa thu, số người xuống nước tăng lên, điều này cũng làm tăng nguy cơ xảy ra chạm trán với cá mập. Trong 20 đến 30 năm qua, số vụ cá mập tấn công ngày càng gia tăng, và đó chính là lý do chúng tôi có chương trình quản lý cá mập. Đó cũng là lý do tại sao đội cứu hộ luôn túc trực trên bãi biển.”

Theo Viện Y tế và Phúc lợi Úc, từ năm 2000 đến 2022, đã có gần 500 vụ cá mập tấn công ở vùng biển nước Úc, phần lớn xảy ra dọc theo bờ biển.

Gần đây, một trong những vụ tử vong đáng chú ý là một cô gái 17 tuổi bị cá mập cắn tại đảo Bribie, phía bắc Brisbane, và qua đời vào tháng Hai.

Dữ liệu mới cho thấy số lượng cá mập bò đang gia tăng mạnh ở vùng biển Queensland.

Ông Vasavada cho biết đây là một trong những lý do ứng dụng SharkSmart có thể sớm được khai triển tại khu vực này.

“Rõ ràng là các bang khác cũng quan tâm đến ứng dụng này. Hiện tại, chúng tôi có 300.000 người dùng, một con số khá ấn tượng. Chúng tôi đã gửi gần 2,5 tỷ thông báo đẩy đến người dùng.”

Các chuyên gia khoa học cho rằng biến đổi khí hậu có thể là một trong những nguyên nhân khiến số vụ cá mập tấn công gia tăng gần đây.

Khi nhiệt độ biển tăng lên, cá mập bò đang di chuyển xuống phía nam. Đồng thời, số người bơi lội trong thời gian dài hơn ở vùng nước ấm hơn cũng tăng, khiến việc chạm trán với cá mập trở nên khó tránh khỏi, như ông Green giải thích.

“Những vụ cá mập cắn vào mùa hè có lẽ chủ yếu do số lượng người xuống nước tăng lên. SharkSmart chỉ là một phần trong Chương trình Quản lý Cá mập của Chính phủ New South Wales, bên cạnh 305 hệ thống lưới bẫy thông minh, 51 lưới chắn cá mập, 50 máy bay không người lái và 37 trạm nghe cá mập đã gắn thẻ. Ứng dụng này giúp bạn nắm rõ những cách giảm thiểu rủi ro hoặc khả năng chạm trán cá mập trong khi vui chơi dưới nước. Nếu bạn là người lướt sóng, hãy cân nhắc chọn những bãi biển có biện pháp giảm thiểu rủi ro cá mập, không nên lướt sóng một mình, và tất cả mọi người nên tránh xuống nước khi nước đục hoặc sau những trận mưa lớn.”

New South Wales đã gắn thẻ khoảng 3.000 con cá mập cho đến nay.

Trong khi vùng biển Úc là nơi sinh sống của khoảng 180 loài cá mập, ông Green cho biết hầu hết các vụ tấn công đều do cá mập bò, cá mập hổ hoặc cá mập trắng gây ra.

“Loài cá mập bị bắt gặp thường xuyên nhất và được phát hiện nhiều nhất ở New South Wales là cá mập trắng. Vì vậy, chúng cũng là loài có nhiều tương tác với con người nhất. Những bãi biển có số lần phát hiện cá mập cao nhất bao gồm bãi biển Yamba và Evans Head ở vùng bắc xa của bang, cùng với bãi biển Bennett’s ở khu vực Hawke’s Nest, mỗi nơi ghi nhận hơn 1.000 lần phát hiện.”

Tuy nhiên, theo chuyên gia sinh thái học Doug Westhorpe, là du khách tại Manly, cá mập đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái biển và xứng đáng được con người tôn trọng.

“Chúng là loài săn mồi đầu bảng, đóng vai trò quan trọng giúp toàn bộ hệ sinh thái vận hành một cách cân bằng. Cá mập cũng là những kẻ dọn dẹp tự nhiên của đại dương. Đó là môi trường sống của chúng, và chúng ta cần tôn trọng điều đó khi xuống biển.”

Quan điểm này cũng được chia sẻ bởi Valerie Taylor, một chuyên gia bảo tồn người Úc, người đã dành cả sự nghiệp lặn cùng cá mập – bao gồm cả cá mập trắng lớn.

Là một người phản đối mạnh mẽ lưới chắn cá mập, bà Taylor kêu gọi cộng đồng nâng cao nhận thức về cá mập thay vì chỉ lo sợ chúng.

“Nếu chúng ta cản đường cá mập và chúng phản ứng, thì đó là quyết định của chúng ta. Chính chúng ta đã đặt mình vào tình huống đó. Cá mập chỉ đang làm công việc mà tự nhiên giao phó – dọn dẹp những sinh vật già yếu, kém thích nghi và mất cảnh giác.”

Giúp con người tránh chạm trán với cá mập chính là lý do ông Vasavada phát triển dịch vụ này, sau khi di cư từ Ấn Độ sang Úc với tư cách du học sinh vào năm 1999.

Giống như nhiều người mới đến, ông từng rất dè chừng trước những loài săn mồi hùng mạnh của đại dương.

“Mọi người luôn có nỗi sợ tự nhiên đối với cá mập, đúng không? Khi tôi mới đến Úc, tôi nhìn ra biển và nghĩ: ‘Ôi trời ơi, chắc hẳn ngoài kia có cá mập!’ Khi đi nước ngoài, mọi người cũng hay nhắc đến chuyện cá mập ở Úc.”

Dù từng điều hành doanh nghiệp riêng, ông Vasavada chia sẻ rằng việc xây dựng một cuộc sống mới tại Úc không hề dễ dàng.

“Mọi người luôn có một nỗi sợ tự nhiên đối với cá mập, đúng không? Khi tôi mới đến Úc, tôi nhìn ra biển và nghĩ: ‘Ôi trời ơi, chắc chắn ngoài kia có cá mập!’ Khi đi nước ngoài, tôi cũng thường nghe mọi người nhắc đến cá mập ở Úc.”

Dù từng điều hành doanh nghiệp riêng, ông Vasavada chia sẻ rằng hành trình xây dựng một cuộc sống mới tại Úc không hề dễ dàng.

“Chúng tôi có khoảng 10.000 người dùng đăng nhập để báo cáo các lần họ phát hiện cá voi trong các chuyến tham quan của mình. Vì vậy, nếu bạn truy cập ứng dụng, chúng tôi sẽ cho bạn biết vị trí chính xác nơi cá voi được nhìn thấy gần nhất. Điều này cũng giúp bạn lên kế hoạch cho hành trình quan sát cá voi hiệu quả hơn.”

Xây dựng một doanh nghiệp ở một đất nước mới đòi hỏi rất nhiều sự dũng cảm.

Tuy nhiên, ông Vasavada cảm thấy tự hào khi dịch vụ trực tuyến của mình đang góp phần bảo vệ mạng sống tại quê hương thứ hai của ông.

“Tôi thực sự tự hào vì những gì chúng tôi đã làm được suốt những năm qua, và điều đó chưa bao giờ là dễ dàng. Là một người nhập cư thế hệ đầu tiên, tôi đã trải qua rất nhiều khó khăn ban đầu. Nhưng điều quan trọng nhất mà tôi học được từ những trải nghiệm đó chính là ý chí chiến đấu. Bạn học cách không bao giờ bỏ cuộc.”