Nguồn: Image Source

Một nghiên cứu toàn cầu được công bố trong tuần này phát hiện ra rằng những người sống trong các hộ gia đình lớn sẽ giảm nguy cơ tử vong do mất trí nhớ và có thể ngăn chặn sự tiến triển của bệnh tốt hơn. Nghiên cứu do các nhà nghiên cứu về y học tiến hóa tại Đại học Adelaide thực hiện.

Griffith Young, một người đàn ông Melbourne 54 tuổi, nói  “Nó thực sự khủng khiếp, nó đúng là căn bệnh tồi tệ nhất. Và bà ấy nghĩ rằng mình đã chuẩn bị cho điều đó thế nhưng không, và tôi thì càng không lường được, và đó thực sự là trải nghiệm đau thương nhất trong cuộc đời tôi.”

Ông ấy đang nói về mẹ của mình, Jackie, người ở tuổi 84 đang chiến đấu với cái mà nhiều người gọi một cái chết chậm.

Sa sút trí tuệ là một trong những thách thức lớn nhất đối với ngành y tế trong thế kỷ 21, với chi phí ước tính trên toàn cầu là hơn một ngàn tỷ đô la Úc.

“Bà đã tìm cách để sống với nó. Bà giữ cuốn nhật ký bên mình thêm vào cuốn sổ ghi nhớ và bà đã làm tất cả những điều cần thiết để ghi nhớ. Bà cũng dùng thuốc để cải thiện trí nhớ, làm chậm chứng mất trí nhớ. Nhưng đúng vào năm 2018 bước sang 2019, bệnh tình của bà đã bước vào một giai đoạn có thể nói là xấu nhất.”

Sa sút trí tuệ là kẻ giết người lớn thứ hai đối với người Úc, và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho phụ nữ Úc.

Phó Giáo sư Michael Woodward là thành viên của Ủy ban Chứng mất trí nhớ Úc Dementia Australia, đồng thời là Trưởng bộ phận Dịch vụ Chăm sóc Người cao niên và Trưởng Phòng khám Trí nhớ và các dịch vư cư dân tại Austin Health ở Melbourne.

Ông giải thích lý do tại sao phụ nữ dễ bị sa sút trí tuệ hơn.

“Chúng tôi biết rằng có nhiều phụ nữ hơn nam giới mắc chứng sa sút trí tuệ, đó là vì phụ nữ sống lâu hơn và tuổi tác là yếu tố hàng đầu về chứng sa sút trí tuệ cùng với tiền sử gia đình. Nhưng ngay cả khi bạn chuẩn hóa độ tuổi thì phụ nữ vẫn có nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ cao hơn một so với nam giới. Có lẽ là do phụ nữ dễ mắc các tình trạng khác làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ và tử vong do sa sút trí tuệ như trầm cảm, các tình trạng căng thẳng, và cũng có thể do sa sút hormone. Chúng tôi đã thực hiện khá nhiều nghiên cứu về nội tiết tố ở phụ nữ sau thời kỳ mãn kinh và thấy rằng ở phụ nữ thời kỳ mãn kinh không tốt cho tế bào não so với nam giới cùng thời kỳ này.”

Hiện chưa có cách chữa trị căn bệnh này, mặc dù một nghiên cứu mới từ các nghiên cứu về y học tiến hóa tại Đại học Adelaide đã phát hiện ra rằng những người sống trong các hộ gia đình lớn hơn có nguy cơ tử vong do sa sút trí tuệ thấp hơn và có khả năng trì hoãn sự tiến triển của nó tốt hơn.

Hilary Lee là Chủ tịch của Chương trình Tia sáng cuộc sống, nhằm tạo điều kiện tạo môi trường lý tưởng và kết nối cho những người mắc chứng sa sút trí tuệ với nhau giúp chống lại nó và phục hồi các khả năng đã mất.

Bà nói rằng những phát hiện mới nhất này không có gì ngạc nhiên đối với những gì mà chúng ta đã biết về chứng sa sút trí tuệ.

“Chúng tôi đã biết rằng sự cô đơn là một trong những nguyen nhân chính. Chẳng hạn như khi mọi người bị cô lập và sống một mình thì đó thực sự có thể là dấu hiệu báo trước cho việc mắc chứng lãng trí hay sa sút trí tuệ, do vậy điều rất quan trọng là cần phải có sự giao tiếp.”

Giáo sư danh dự Maciej Henneberg, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết những phát hiện của nó chỉ ra sự điều hòa nội tiết tố thần kinh của não.

“Chúng ta là những sinh vật có cảm xúc, cảm xúc của chúng ta và sự điều hòa nội tiết tố thần kinh của não có một sự liên hệ. Chứng mất trí có thể là kết quả của việc thiếu một số cảm xúc để kích thích sự điều hòa nội tiết tố thần kinh của chúng ta.”

Cơ chế điều hòa nội tiết tố thần kinh của chúng ta đã được phát triển cách đây hàng triệu năm giữa các cộng đồng người sơ khai, nơi mà thực sự cần cả làng để nuôi dạy một đứa trẻ thay vì một người chăm sóc chính.

Mẹ và Ba, Bà và Ông, Cô và Chú đều tạo nên một môi trường gia đình lớn tác động qua lại mà theo Giáo sư Henneberg nói đã tạo ra môi trường nội tiết tố thần kinh mạnh mẽ hơn.

“Điều này tạo ra nhu cầu điều tiết cảm xúc theo hướng tích cực để chúng ta có những cảm xúc tích cực đối với người khác. Nói một cách ngắn gọn lại là tình yêu thương. Oxytocin được gọi là hormone yêu thương. Chúng tôi nghĩ rằng mối quan hệ hòa hợp, thân thiện, yêu thương và nhân văn tạo ra môi trường nội tiết tố thần kinh tốt hơn cho não hoạt động. Trong khi nếu chúng ta khiến một người bị cô đơn, cô lập họ, thì rõ ràng họ không có sự kích thích của hormone cảm xúc và điều đó ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của não bộ.”

Nhìn lại quá trình tiến hóa đó, khoảng thời gian mà chúng ta rời xa điều đó thực sự khá ngắn, có nghĩa là chúng ta không thích nghi tốt với xu hướng hiện đại của gia đình nhỏ, không gian cá nhân và chủ nghĩa cá nhân như chúng ta vẫn nghĩ.

Mặc dù nghiên cứu không chỉ ra mối liên hệ nhân quả giữa tỷ lệ tử vong do sa sút trí tuệ và quy mô hộ gia đình, nhưng rõ ràng cuộc sống trong các hộ gia đình lớn có khả năng bảo vệ đáng kể chống lại tỷ lệ tử vong do sa sút trí tuệ về sự khởi phát và quá trình xấu đi của người mắc bệnh.

Giáo sư Michael Woodward giải thích: “Có nghĩa là sống trong một gia đình lớn sẽ là một môi trường tốt hơn cho những người bị sa sút trí tuệ. Một ví dụ tương tự đối với việc ăn uống. Chúng ta luôn nghĩ rằng chế độ ăn Địa Trung Hải bảo vệ chống lại chứng sa sút trí tuệ và thật sự là vậy, nhưng giờ đây có vẻ như nó còn hơn thế nữa. Không chỉ là thức ăn mà cả việc ăn uống chung và chuẩn bị thức ăn chung có khả năng bảo vệ bạn khỏi nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ.”

Jane Colyer quyết tâm giữ chồng mình, Peter ở nhà chăm sóc không gởi đi vào nhà dưỡng lão.

“Tôi nghĩ anh ấy sẽ trở nên tệ hại nhanh hơn rất nhiều nếu chúng tôi không sớm làm như cách chúng tôi đang làm. Ngay từ đầu chúng tôi đã xác định sẽ cố gắng giữ anh ấy ở nhà chừng nào mà mình có thể.”

Jane cho biết chồng bà bắt đầu có những dấu hiệu về sự thay đổi nhận thức không lâu sau khi họ sinh đứa con thứ tư.

Peter, hiện giờ 56 tuổi, lúc đó anh chỉ mới ngoài 30 tuổi.

“Chồng tôi, người luôn rất kiên nhẫn với ba đứa trẻ kia đã trở nên kém kiên nhẫn hơn rất nhiều. Anh ấy bắt đầu căng thẳng thường xuyên hơn và anh ấy tức giận thường xuyên hơn. Chỉ là những chuyện nhỏ nhặt nhưng lúc đó chúng tôi cũng chỉ nghĩ đó là do có thêm đứa con thứ tư, mói thứ đều quá căng thẳng nên anh ấy chưa thể thích ứng được. Nhưng chắc chắn không phải vậy. Có một số thay đổi đang xảy ra và vào thời điểm đó chúng tôi không hề hay biết.”

Ba trong số bốn người con của Jane và Peter vẫn sống với họ, tạo nên một ngôi nhà đầy đủ.

Con trai của họ là Alistair cho biết mỗi anh chị em của mình đều nỗ lực để gắn bó với Cha của họ.

“Chúng tôi dành thời gian. Chủ yếu là vào các buổi chiều sau giờ làm việc, hoặc bất cứ lúc nào mà ai đó ở nhà, luôn cần có người ở nhà bên cạnh ba. Những khi không có người của dịch vụ chăm sóc chúng tôi thực sự dành ra thời gian để trò chuyện với ba. Như là cùng ngồi, cùng xem TV. Bây giờ sau năm năm chung sống với căn bệnh của ba, chúng tôi biết làm thế nào để giữ ba tỉnh táo và làm cho ba vui. Như là chúng tôi thường xuyên trò chuyện với ba, nói tất cả những gì về ba, những việc mà ba đã làm gì hôm nay. Ba thích quần vợt, thích milkshaes, thích cà phê và những thứ tương tự, chúng tôi sẽ chỉ nói nhiều với ba về những điều mà ông yêu thích.”

Hilary Lee cho biết cách giao tiếp cũng là yếu tố then chốt đối với những người bị sa sút trí tuệ.

“Một trong những điều thực sự cần thiết là chất lượng giao tiếp giữa con người với nhau. Bởi vì có thể là bạn có những người xung quanh, nhưng những người đó có thể làm bạn suy yếu vì hay chỉ trích bạn khiến bạn căng thẳng, khiến bạn thất vọng đặc biệt là ở những người bị mất trí nhớ sớm. Có rất nhiều tình huống bực bội, khó chịu tiềm ẩn có thể phát sinh, chẳng hạn như nếu chúng ta vô tình nói với người đó hoặc vô tình nhắc nhở họ về những điều phiền muộn, khiến họ biết rằng tình hình đang diễn ra không đúng như họ nghĩ thì điều đó có thể làm trầm trọng thêm nỗi sợ hãi và lo lắng của họ. Vì vậy, phải hiểu rằng, những người xung quanh người mắc chứng lãng trí hay sa sút trí tuệ thực sự tạo ra thế giới, xã hội của họ, và những người này chính là những trải nghiệm rất thực cho bệnh nhân sa sút trí tuệ mỗi ngày. "

Giáo sư Henneberg nói rằng khi không thể có một hộ gia đình lớn truyền thống hoặc lối sống lấy gia đình làm trung tâm, những người sa sút trí tuệ mắc bệnh lãng trí nên tìm nơi khác để tăng tương tác tích cực của họ với những người khác.

Điều này có thể thông qua hàng xóm, nhóm cộng đồng hoặc các mối liên hệ khác.

Phil Hazell, năm nay sáu mươi, được chẩn đoán mắc mắc bệnh lãng trí chứng sa sút trí tuệ cách đây 5 năm.

Ông sống với vợ Jan, người làm việc toàn thời gian, nhưng ông nói rằng công việc của ông là vận động cho những người mắc chứng mắc bệnh lãng trí đã mở ra một cộng đồng hoàn toàn mới cho ông.

“Giống như rất nhiều người, tôi đã mất hầu hết bạn bè khi tôi được chẩn đoán nhưng tôi có những người bạn thực sự trên twitter mà tôi giao tiếp cả ngày nên điều đó thay thế cho việc giao tiếp ngoài đời. Tôi thường tham gia một cuộc họp qua mạng với Dementia Australia hoặc với một ai đó. Hai lần một tuần, tôi có một người chăm sóc đến nhà vào ngày Thứ Ba và Thứ Năm trong vài giờ. Anh ta đưa tôi đến trung tâm mua sắm hoặc đến những nơi tôi cần phải đến, đó là nhờ NDIS và dịch vụ này rất hữu ích.”

Qua công việc của mình với Dementia Australia nên Phil có cơi hội thường xuyên đi lại, và nhờ có một người bạn bốn chân, cô chó Sarah hỗ trợ, nên Jan có thể bớt lo lắng về việc Phil sẽ xoay sở như thế nào khi bà đi làm.

“Sarah tìm những vật dụng xung quanh nhà như chìa khóa, ví tiền, điện thoại vì tôi để khắp nơi mà rồi không tìm thấy. Trước COVID thì tôi đã đi lại khá nhiều nơi, ngưng một thời gian vì dịch và giờ thì tôi có thể đi trở lại và (cô chó) Sarah này có thể bay cùng tôi. Có Sarah, tôi có thể đến Melbourne, ở trong khách sạn, trình bày tại một hội nghị hoặc một cuộc họp. Vì vậy, Sarah thực sự mang lại cho tôi sự độc lập và điều đó cũng giúp cho Jan có nhiều 'thời gian hơn cho bà ấy, và có thể thư giãn nhiều hơn, bởi vì bà ấy biết rằng Sarah sẽ giúp tôi rất nhiều mỗi khi tôi đi ra ngoài.”