Suối Chinaman trên Đường cao tốc Landsborough giữa Longreach và Ilfracombe, ở tiểu bang Queensland. (Anh: Craig Fitzsimmons, ABC)

Việc đặt tên cho các khu vực có dân cư sinh sống tại Úc tất nhiên khởi từ ngày Thuyền trưởng Jame Cook lập bản đồ phía đông của Úc cho Vương quốcAnh vào năm 1770; và từ đó thêm nhiều địa danh nữa khi đế quốc Anh đưa tù nhân sang giam giữ tại Úc để thành lập một thuộc địa hình sự vào năm 1788, và trong thời đổ xô đi tìm vàng (Gold Rush) trong những thập niên 1850. Sự hình thành các địa danh trong thời điểm đó đã để lại cho đến tận ngày nay với những địa danh mang tính cách kỳ thị.

HƠN 250 ĐỊA DANH CHỨA CỤM TỪ “CHINAMAN” HOẶC “CHINAMEN”

Theo dữ liệu ghi trong niên giám của Úc châu, có hơn 250 địa danh trên khắp nước Úc có chứa từ "Chinaman" hoặc "Chinamen".

Một số địa danh đó bao gồm Bãi biển Chinamans tại Mosman ở Sydney, Đảo Chinamans Hat nằm ngoài khơi Bán đảo Yorke của Nam Úc và Suối Chinaman ở vùng Đông Gippsland của Victoria.

Năm 2023, Dân biểu Lao động Tây Úc Pierre Yang đã có bài phát biểu trước quốc hội tiểu bang kêu gọi thay đổi những địa danh có từ Chinaman trong tên. “Từ Chinaman là một thuật ngữ phân biệt chủng tộc. Nó mang tính xúc phạm và khinh miệt”, ông Yang nói với Hội đồng Lập pháp Tây Úc vào tháng 6 năm 2023.

Bà Kaylene Poon, cố vấn lịch sử danh dự của Hiệp hội Chung Wah, người Úc gốc Hoa thế hệ thứ tư, cho biết thuật ngữ “Chinaman” trong lịch sử được dùng để chỉ chung những người nhập cư Trung Hoa từ cuối thế kỷ 19, nhưng được coi là "không phù hợp" trong xã hội ngày nay.

Bà Poon cho biết, “Tôi nghĩ rằng vào thời điểm đó, người Trung Hoa bị coi là thấp kém và Chinaman là cách họ dùng để bao hàm tất cả những người có xuất thân như vậy. Cách sử dụng thực sự là vấn đề đối với những người cảm thấy bị xúc phạm bởi thuật ngữ này…”.

Bà Poon cho biết nhiều năm trước bà biết rằng Chinaman's Point ở Kalbarri, miền trung tây Tây Úc, là ám chỉ một người chăn nuôi gia súc người Trung Quốc đã đến địa điểm này để câu cá vào những ngày nghỉ của mình.

Bà Poon nói, “Tôi chỉ muốn biết tên của anh ấy để có thể thay đổi nó để đại diện cho tên của anh ấy thay vì chỉ là thuật ngữ chung chung này”,

"Tôi cảm thấy đó là một cơ hội bị mất để người Trung Hoa đó được công nhận".

Tên của một bãi biển nổi tiếng ở Sydney đã gây ra một cuộc tranh luận gay gắt, với một cư dân Sydney cho rằng cái tên này có hàm ý "phân biệt chủng tộc". Bãi biển Chinamans ở vùng ngoại ô giàu có Mosman của Sydney được cho là được đặt theo tên của những khu vườn chợ gần đó do các thành viên của cộng đồng người Hoa địa phương tạo ra và điều hành vào những năm 1800.

Nhưng thế hệ thứ hai người Úc gốc Hoa Osmond Chiu cho biết cái tên của bãi biển dài 250 mét này là "mang tính xúc phạm" và "gây tổn thương" - chỉ ra rằng cái tên "Chinaman" sẽ không bao giờ được sử dụng ngày nay.

Ông Chiu nói với Mosman Collective, rằng, "Thuật ngữ 'Chinaman' mang tính xúc phạm và chủ yếu được sử dụng như một lời lăng mạ phân biệt chủng tộc đối với những người có ngoại hình là người Hoa hoặc người Đông Á",

"Thật khó chịu khi có một nơi được đặt tên là 'Bãi biển Chinamans' ở thành phố nơi tôi sinh ra và lớn lên như thể không có gì sai trái với nó".

Ông Chiu đã đề xuất đổi tên bãi biển theo tên Cho Hi Tick, người thuê vườn chợ ban đầu đã tạo ra các vườn chợ, tuyên bố rằng điều này sẽ "tôn trọng lịch sử địa phương và tôn vinh những đóng góp của người Hoa tại Úc".

Tuy nhiên, động thái đổi tên bãi biển nổi tiếng này đã vấp phải nhiều phản ứng trái chiều.

Một người dùng mạng xã hội cho biết, "Theo tôi, không có gì phân biệt chủng tộc ở đây cả - không có hàm ý tiêu cực. Đây là một bãi biển tuyệt đẹp được đặt theo tên những người tuyệt vời - không có gì là kịch tính cả".

Các thành viên khác của cộng đồng người Hoa cũng phản đối tuyên bố của ông Chieu rằng thuật ngữ này là phân biệt chủng tộc.

Một người dùng đã trả lời trên Instagram: "Có gì (sic) xúc phạm về nó? Chinaman là Chinaman. Tôi là người gốc Hoa và tôi không thấy có gì xúc phạm về nó".

Một người dùng mạng xã hội khác cho biết họ cũng là thế hệ người Úc gốc Hoa thứ hai đồng ý: “Điều này không làm tôi phật ý. Và thực tế là tôi hiện đang sống ở Singapore trên một con phố có tên là Cantonment Road. Nghĩa đen là như vậy. Chúng ta cần sở hữu và chấp nhận lịch sử của mình, cả tốt lẫn xấu. Và đừng cố gắng viết lại nó nữa”.

Một người dùng thứ ba là thành viên của cộng đồng người Hoa cho biết thêm rằng họ đã đến bãi biển một lần và “khá thích cái tên này”.

“Tôi coi đó là dấu hiệu của sự tôn trọng và là cách để duy trì lịch sử của người Hoa ở Úc. Tôi không coi đó là phân biệt chủng tộc”, người dùng Instagram này cho biết. Vấn đề địa danh “chạm” đến một sắc tộc đã bùng nổ vào tháng Bảy 2024 trên đài phát thanh địa phương, trên mạng xã hội nhưng rồi cũng êm ả trở lại vì chính quyền không xem đó là cần thiết phải giải quyết. Đấy là những tên mang dấu tích lịch sử nên “đã làm sao thì cứ làm vậy”!