SA Water đang thúc đẩy xây dựng nhà máy tại Billy Lights Point. (ABC Eyre Peninsula: Jodie Hamilton)

NAM ÚC - Người dân Bản địa – Frist Nations - trên Bán đảo Eyre Penninsula đang đe dọa đưa đơn  kiện chống lại sở thủy lợi SA Water để ngăn chặn việc cơ quan này dự định xây dựng một nhà máy lọc nước biển với tổng trị giá của kế hoạch là 313 triệu đô-la mà Người Bản địa cho rằng sẽ gây ra "thiệt hại không thể khắc phục" đối với các khu đất sinh hoạt văn hóa Bản địa (fish traps) của họ đã có từ trước thời thuộc địa.

Các thành viên hội đồng của tổ chức bênh vực quyền lợi cho Người Thổ dân - Barngarla Determination Aboriginal Corporation (BDAC) – Jayden Richards, và Jason Bilney, cho biết những lo ngại của họ về những vùng đất văn hóa (fish traps) cổ xưa ở Billy Lights Point, ngay tại lối vào Vịnh Porter Bay ở ngoại ô Port Lincoln, đã bị chính quyền tiểu bang và sở thủy lợi SA Water phớt lờ.

Tổ chức bênh vực quyền lợi cho Người Bản địa, BDAC, cũng là nhóm đã thành công trong việc chống lại nhà máy xử lý chất thải phóng xạ của chính phủ liên bang tại Kimba vào tháng Bảy năm ngoái vì thiếu sự tham vấn của chính phủ với Người Bản địa.

Ông Bilney cho biết sở thủy lợi SA Water và Phó Thủ hiến kiêm Bộ trưởng Nước Tiểu bang Nam Úc, Susan Close, đã phớt lờ những lá thư từ tổ chức BDAC gởi đến để phản đối nhà máy lọc nước mặn tại địa điểm này.

Ông Bilney nói: “Billy Lights Point là một nơi quan trọng.”

"Đó là một nơi rất quan trọng đối với chúng tôi."

Trưởng Lão (Aunty) Lavinia Richards lo sợ lịch sử sắp lặp lại. (ABC Eyre Peninsula: Jodie Hamilton)

'Chúng tôi đã bị bỏ mặc'

Gia đình Richards, sinh sống ở Port Lincoln, Aunty Lavinia Richards, là một trưởng lão Người Bản địa Barngarla, cho biết tình huống này quá quen thuộc.

Bà nói “Tôi chỉ muốn nói lên những điều hết sứ quan trọng của vùng đất này đối với chúng tôi ra sao,”

"Về mặt lịch sử, văn hóa, tầm quan trọng của nơi này có ý nghĩa to lớn đối với chúng tôi.”

“Tất cả những gì tôi muốn nói là hãy nói chuyện với chúng tôi nhiều hơn vì chúng tôi không muốn nhà máy lọc nước mặn này ở đây.”

Bán đảo Eyre bị mất nhiều vùng đất văn hóa (fish traps) của Người Bản địa Barngarla vào năm 1985 khi bến cảng du thuyền được xây dựng.

Trưởng Lão (Aunty) Lavinia nói: “Bạn chỉ cần nhìn vào bến cảng du thuyền và những gì họ đã làm ở đó - chúng tôi đã đánh mất khu đất văn hóa và những thứ tương tự”.

“Chúng tôi bị bỏ mặc, thậm chí không được nói chuyện, và chúng tôi đã mất đi rất nhiều địa điểm văn hóa quan trọng.”

"Những Vùng đất canh tác và sinh hoạt văn hóa (fish traps) đã biến mất và có vẻ như người ta cũng đang muốn làm điều tương tự ở đây."

Jason Bilney cho biết tổ chức BDAC sẵn sàng mang vụ việc này ra tòa nếu cần. (ABC North and West SA: Nicholas Ward)

Hành động pháp lý có thể sẽ xảy ra.

Ông Bilney cho biết Người Bản địa Barngarla và người Nauo, những người dự kiến sẽ được cấp quyền sở hữu bản địa của vùng đất Sleaford, muốn sở thủy lợi SA Water chuyển kế hoạch xây nhà máy lọc nước mặn này đến Sleaford West.

Sở thủy lợi SA Water cho biết Billy Lights Point là địa điểm tiết kiệm chi phí nhất, và việc xây dựng nhà máy là khẩn cấp vì lo ngại Bán đảo Eyre có thể cạn nước vào năm tới.

Ông Bilney cho biết người dân Barngarla cảm thấy bị chính quyền tiểu bang làm suy yếu, và vẫn đang chờ đợi câu trả lời của bà Close.

Ông nói: “Nếu phải làm vậy, chúng tôi sẽ thực hiện bước tiếp theo… chúng tôi đang nói về hành động pháp lý nếu buộc phải làm vậy”.

Bà Close không đưa ra bình luận gì nhưng phát ngôn nhân của chính quyền cho biết sở thủy lợi SA Water đang tìm cách tham vấn với cộng đồng và "là nơi tốt nhất để nói về các chiến lược mà họ đã đưa ra, bao gồm cả với Người Barngarla".

Phát ngôn nhân này cho biết: “Các vấn đề về di sản và môi sinh của Người Thổ dân sẽ được giải quyết thông qua các bước phê duyệt phù hợp”.

"Cánh cửa của Bộ trưởng vẫn mở để gặp cộng đồng Barngarla về vấn đề này và bất kỳ vấn đề nào.”

"Bộ trưởng đang thảo ra các câu trả lời cho bức thư mà bà ấy mới nhận được về dự án."

Các cuộc tham vấn đang bị đình trệ

Tổng giám đốc cơ sở hạ tầng bền vững của sở thủy lợi SA Water, Amanda Lewry, cho biết đã có những nỗ lực đàm phán về việc tiến tới với cộng đồng Barngarla.

Bà nói: “Chúng tôi đã cố gắng hợp tác chặt chẽ với tổ chức BDAC trong 12 tháng qua và trong một số trường hợp đã cố gắng tham gia vào các cuộc đối thoại rất có ý nghĩa để hiểu các vấn đề và mối quan tâm của họ”.

“Ở giai đoạn này, họ chưa sẵn sàng hợp tác với chúng tôi.”

Glen Ingham cho rằng sở thủy lợi SA Water phải chịu trách nhiệm về tình hình an ninh nước. (ABC Eyre Peninsula: Jodie Hamilton)

Các thành viên hội đồng tổ chức BDAC cho biết họ không muốn tiếp tục cuộc khảo sát văn hóa vì họ không muốn nhà máy nằm ở địa điểm Billy Lights Point.

Ông Glen Ingham, phát ngôn nhân của tổ chức Hands off Boston Bay, là liên minh nhóm cộng đồng và doanh nghiệp địa phương, ủng hộ phe đối lập Barngarla đối với địa điểm Billy Lights Point.

Ông nói: “An ninh nguồn nước là rất quan trọng, nhưng sở thủy lợi SA Water hoàn toàn phải chịu trách nhiệm sau nhiều năm trì hoãn và quản lý yếu kém việc cung cấp nước trên Bán đảo Eyre”.

Nguồn cung cấp nước của khu vực này đến từ lưu vực Uley, nơi đang bị cạn kiệt, cũng như sông Murray.