Chính phủ Úc Đại Lợi cần làm nhiều việc hơn  nữa để ngăn chận các sản phẩm có liên quan đến nô lệ, chẳng hạn như các tấm quang năng hiện đang được bán ở Úc. Nguồn: AAP / Tracey Nearmy

Các chuyên gia đã nêu lên những lo ngại về một loại vật liệu chính để sản xuất các tấm pin mặt trời, cho rằng chính phủ Úc cần làm nhiều hơn nữa để chấm dứt việc bán các sản phẩm có liên quan đến chế độ nô lệ.

Các chuyên gia cho rằng Úc nên tiếp cận quá trình chuyển đổi năng lượng tái tạo một cách thận trọng, trong bối cảnh lo ngại về việc bóc lột lao động trong quá trình sản xuất các tấm pin mặt trời.

Polysilicon là vật liệu phổ biến nhất được sử dụng để sản xuất các tấm pin mặt trời và khoảng 45% nguồn cung trên thế giới đến từ Tân Cương, Trung Quốc.

Liên Hợp Quốc cho biết Trung Quốc có thể đang phạm tội ác chống lại loài người ở Tân Cương, với các chuyên gia cáo buộc Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) bóc lột lao động người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ để sản xuất các sản phẩm bao gồm tấm pin mặt trời.

Phía Trung Quốc bác bỏ các cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ.

Có phải các tấm pin mặt trời do người nô lệ sản xuất?

Theo Martijn Boersma, Phó giáo sư nghiên cứu về chế độ nô lệ hiện đại tại Đại học Notre Dame của Tây Úc, việc sản xuất tấm pin mặt trời có liên quan đến lao động nô lệ .

Ông nói: “Thật không may, sự đổi mới nhằm giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu có thể liên quan đến việc bóc lột lao động.”

“Các nhà sản xuất polysilicon có liên hệ với hoạt động cưỡng bức lao động người Duy Ngô Nhĩ – trực tiếp thông qua việc tham gia vào các chương trình cưỡng bức lao động do nhà nước tài trợ, hoặc gián tiếp thông qua việc tìm nguồn cung ứng nguyên liệu thô của họ.”

Ông Boersma cho biết, coban - một khoáng chất được sử dụng để sản xuất ô tô điện - cũng thường liên quan đến lao động nô lệ .

Nếu các mục tiêu của Thỏa thuận Paris về Biến đổi khí hậu được đáp ứng, nhu cầu coban có thể tăng tới 25 lần so với mức hiện tại trong hai thập niên tới.

Ông nói “Đây là vấn đề nan giải vì khoảng 70% coban đến từ Cộng hòa Dân chủ Congo, nơi nhiều công nhân là nạn nhân của lạm dụng lao động, bao gồm thu nhập thấp, điều kiện làm việc không an toàn và thậm chí là lao động trẻ em,”

“Cả polysilicon và coban đều cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng xanh, nhưng chúng ta không được quay lưng với việc lạm dụng các điều kiện lao động làm ảnh hưởng đến việc tìm nguồn cung ứng các vật liệu này cũng như quá trình sản xuất pin và tấm pin mặt trời.”

Freya Dinshaw, luật sư cao cấp tại Trung tâm Luật Nhân quyền (HRLC), cho biết chính phủ Úc phải sửa đổi Đạo luật Nô lệ Hiện đại để ngăn chặn mối liên hệ giữa lao động nô lệ và chuỗi cung ứng của các công ty Úc.

Bà nói: “HRLC đã đưa ra các đề xuất sửa đổi Đạo luật Nô lệ Hiện đại, và những gì được sửa đổi sẽ đưa ra một nhiệm vụ mới để ngăn chặn chế độ nô lệ hiện đại.

Theo Đạo luật về nô lệ hiện đại của Úc, các công ty chỉ được yêu cầu báo cáo về rủi ro trong chuỗi cung ứng của họ và không có hình phạt nào đối với việc không tuân thủ.

Bà Dinshaw nói: “Theo đề xuất này, các công ty sẽ cần phải tiến hành thẩm định, đánh giá và giải quyết các rủi ro về nô lệ hiện đại, và có thể phải chịu trách nhiệm nếu họ không làm như vậy”.

"Những người lao động bị bắt làm nô lệ hiện đại cũng có thể tìm kiếm các biện pháp khắc phục trực tiếp từ các công ty, trừ khi các công ty đó có thể chứng minh rằng họ đã thực hiện những gì có thể để ngăn chặn việc lạm dụng xảy ra."

Nhà Quản lý Chiến dịch vì người Duy Ngô Nhĩ ở Washington DC, Arslan Hidayat, cũng cho biết chính phủ Úc cần phải làm nhiều hơn nữa để ngăn chặn các sản phẩm có liên quan đến chế độ nô lệ, chẳng hạn như tấm pin mặt trời được bán ở Úc.

Hình ảnh công nhân ở khu mỏ khai thác khoáng sản cobalt làm bằng tay ở Shabara, gần thành phố Kolwezi, Cộng Hòa Dân chủ Congo, hồi tháng 10. Nguồn: AFP / Junior Kannah

Ông nói “Dường như có một cuộc chiến để xác định điều gì quan trọng hơn: biến đổi khí hậu hay là nhân quyền,”

"Rõ ràng, cả hai đều là những vấn đề rất quan trọng. Nhưng có những công ty tập đoàn lớn vô tâm, đang lấy lý do biến đổi khí hậu như một kẽ hở cho sản phẩm của họ."

Ông Hidayat cho biết các công ty ở Úc “phải chứng minh sản phẩm của họ không được làm từ lao động nô lệ” trước khi được phép vào nước này.

Tiến sĩ Nicholas Aberle, Giám đốc Chính sách về Sản xuất và Lưu trữ Năng lượng của Hội đồng Năng lượng Sạch, nói với SBS News rằng hội đồng "lên án việc sử dụng lao động cưỡng bức trong chuỗi cung ứng".

Ông nói: “Điều quan trọng là quá trình chuyển đổi năng lượng sạch phải công bằng và hợp lý.

Hội đồng đã thành lập Nhóm làm việc về Rủi ro của Nô lệ hiện đại vào năm 2020.

Ông nói: “Nhóm đã tích cực nghiên cứu để hiểu rủi ro nằm ở đâu, nâng cao nhận thức về chúng và quản lý chúng theo cách không làm tăng tính dễ bị tổn thương của người lao động ở các nước đang phát triển”.

'Hoàn vốn năng lượng' là gì và tại sao nó lại quan trọng đối với lượng khí thải carbon của tấm pin mặt trời?

Ngoài cáo buộc liên quan đến lao động nô lệ còn có những lo ngại về chất lượng của một số tấm pin mặt trời và năng lượng để sản xuất chúng.

Hoàn vốn năng lượng là thời gian mà một tấm pin mặt trời sẽ cần để tạo ra lượng năng lượng tương đương với thời gian cần thiết để tạo ra tấm pin.

Tiến sĩ Michelle McCann từ PV-Lab, một công ty của Úc tập trung vào việc đảm bảo chất lượng cho các tấm pin mặt trời, nói rằng khả năng hoàn vốn năng lượng của một tấm pin là rất quan trọng đối với lượng khí thải carbon của nó.

Các tấm quang năng tại một nhà máy điện ở Xương Cát (Changji), Tân Cương (Xinjiang), Trung Quốc. Nguồn: Getty / Costfoto/Future Publishing

Tiến sĩ McCann nói "Tuổi thọ của một tấm pin mặt trời trên thực tế thể hiện thời gian hoàn vốn năng lượng thực sự,"

"Một tấm pin mặt trời nên có tuổi thọ 25 năm, bất kỳ sự thay thế nào sớm hơn đều có ảnh hưởng đáng kể đến thời gian hoàn vốn năng lượng."

Tiến sĩ McCann cho biết các tấm pin mặt trời chất lượng thấp có tuổi thọ ngắn hơn và do đó, năng lượng cần thiết để tạo ra chúng không thể hoàn vốn.

Bà nói: “Rắc rối bắt đầu khi các nhà sản xuất vì muốn giữ chi phí ở mức thấp nhất có thể nên đã dùng loại nhựa rẻ tiền để làm các tấm pin chịu được thời tiết xấu.”

Tiến sĩ McCann nói rằng "cùng một nhà máy ở Trung Quốc" có thể sản xuất các tấm pin mặt trời chất lượng cao và chất lượng thấp, và người tiêu dùng nên cảnh giác với những gì mình mua.

SBS News đã liên hệ với văn phòng Bộ trưởng Năng lượng Chris Bowen và Đại sứ quán Trung Quốc tại Canberra để xin bình luận.