Chính quyền SA thấy mình đang ở giữa một tảng đá và một dự án tốn kém trước khi có ngân sách năm nay. (ABC Riverland: Will Hunter)

NAM ÚC - Ước tính có gần 500.000 xe tải đi qua Đường cao tốc Đông Nam - South Eastern Freeway- ở thành phố Adelaide vào mạng lưới đường đô thị đông đúc của Nam Úc mỗi năm.

Các cuộc thảo luận về việc dời tuyến đường chuyên chở hàng hóa này ra khỏi thành phố đã diễn ra trong các cộng đồng liên quan đến các tuyến đường vận chuyển hàng hóa chính của tiểu bang trong nhiều năm.

Tuy nhiên, tiến độ thực hiện ý tưởng này khó đạt được hơn.

Tiềm năng của tuyến đường tránh chạy ngang qua Truro, một thị trấn nhỏ dọc theo Đường cao tốc Sturt (Sturt Highway) nối tiểu bang Nam Úc với tiểu bang Victoria, đã được chánh quyền tiểu bang đánh giá vào cuối những năm 2000.

Sau đó, Cơ quan Hạ tầng Cơ sở Úc - Infrastructure Australia - đã xác định dự án Xử dụng Mạng lưới Vận chuyển Hàng hóa bằng Xe có Năng suất Cao trên Đường cao tốc Nam Úc - South Australian Highway High Productivity Vehicles Freight Network Access - là ưu tiên vào năm 2016.

Đường cao tốc Sturt chạy qua phố chính ở thị trấn Truro, phía bắc thành phố Adelaide. (ABC Riverland: Will Hunter)

Động lực bắt đầu tăng vào năm 2021 khi các chánh quyền tiểu bang và Chính phủ liên bang tiền nhiệm cam kết thực hiện dự án, cho đến khi cuối cùng dự án bị hủy bỏ trong đợt đánh giá hạ tầng cơ sở liên bang vào năm 2023, khiến hơn 202 triệu đô-la tiền tài trợ bị cắt bỏ.

Quay trở lại chiến dịch bầu cử liên bang gần đây và các tuyến đường vận chuyển hàng hóa lớn nhất ở Adelaide nằm ở các khu vực bầu cử nhỏ nhất của tiểu bang là Boothby và Sturt.

Không mất nhiều thời gian để một cuộc trò chuyện được khơi lại, cũng như kế hoạch về Đường tránh vận chuyển hàng hóa Greater Adelaide trở thành lời hứa bầu cử quan trọng, vì cả hai đảng lớn đều tranh giành phiếu bầu.

Cả đảng Liên minh và đảng Lao động đều cam kết tài trợ cho tuyến đường tránh trong chiến dịch tranh cử. (ABC News: Matt Roberts/Adam Kennedy)

Con đường phía trước

Dự án đường tránh vận chuyển hàng hóa bao hàm nhiều yếu tố hơn nhiều so với các đề xướng trước đó.

Kế hoạch trị giá 1 tỷ đô-la này hứa hẹn sẽ xây dựng con đường tránh thị trấn Truro, làm thêm cây Cầu Swanport thứ hai ở gần Cầu Murray và nâng cấp đoạn đườnng giữa Monarto với Đường cao tốc Sturt.

Và trong khi cả hai đảng phái lớn dường như đều đồng ý rằng dự án này là cách tiến lên để bắt đầu giải quyết vấn đề nan giải về vận tải hàng hóa của tiểu bang, thì vẫn có một điểm khác biệt chính.

Con đường tránh Vận Tải Hàng hóa ở Greater Adelaide

Đảng Lao động Liên bang sẵn sàng chi 50 phần trăm số tiền cần thiết để tài trợ cho kế hoạch này, trong khi đảng Liên minh đưa ra con số khổng lồ là 80 phần trăm.

Thủ hiến Peter Malinauskas vẫn giữ im lặng về số tiền mà chánh quyền của ông sẵn sàng chi, tuy nhiên ông đã nói rõ rằng ông sẽ hoan nghênh việc "nên chia đôi 50:50".

Ông nói vào hôm tháng Tư, "Đây là dự án đường cao tốc cấp quốc gia, không phải là đường đô thị địa phương, vì vậy chúng tôi nghĩ rằng kế hoạch tài trợ 50:50 chỉ nên là mức cơ sở; chúng tôi rất muốn thấy nó phát triển từ đó".

Chánh quyền Malinauskas đang chuẩn bị công bố kế hoạch ngân sách lần thứ tư. (ABC News: Che Chorley)

Hai tháng sau, Đảng Lao động đã chính thức trở lại nắm quyền, giữ Boothby, nắm giữ Sturt và ghi nhận sự thay đổi trên toàn tiểu bang hơn 5 phần trăm.

Và khi chánh quyền tiểu bang chuẩn bị công bố ngân sách lần thứ tư - ngân sách lần cuối trước cuộc bầu cử tiểu bang -  Đảng Lao động Tiểu bang Nam Úc thấy mình đang đứng ở tư thế phải đưa ra quyết định dứt khoát.

Đảng Lao động nhận ra nhu cầu xây dựng một tuyến đường tránh, nhưng liệu họ có sẵn sàng cam kết chia đều số tiền tài trợ, hay ông Malinauskas sẽ tranh đấu tại Thủ đô Canberra để giành được một phần lớn hơn?

Một số biển báo "xây dựng tuyến đường tránh" trang trí trên con phố chính của Truro. (ABC Riverland: Will Hunter)

Một cuộc chiến với Canberra

Thật khó để tìm thấy một thủ hiến nào được yêu thích ở Úc hơn Peter Malinauskas.

Ông đã giành chiến thắng vang dội vào năm 2022 với lời hứa sẽ giải quyết cuộc khủng hoảng bệnh nhân không có gường nằm trong khoa cấp cứu tại bệnh viện ở tiểu bang Nam Úc, và không áp dụng các loại thuế mới.

Nhưng mặc dù số giờ bệnh nhân phải chờ đợi trước khi được chăm sóc tại khoa cấp cứu ở  mức cao nhất từ ​​trước đến nay dưới thời ông, thủ hiến đã nắm bắt nhiều cơ hội để gia tăng sự nổi tiếng của mình.

Từ việc đưa giải bóng bầu dục AFL Gather Round đến tiểu bang Nam Úc cho đến việc ứng cứu nhà máy thép Whyalla vào phút chót, ông Malinauskas đã thu hút được rất nhiều con mắt đổ dồn về tiểu bang Nam Úc.

Ông xuất hiện cùng các ứng cử viên Thượng viện thuộc đảng Lao động Nam Úc trên các tấm áp-phích trong cuộc bầu cử liên bang năm nay - một dấu hiệu cho thấy sức hấp dẫn rộng rãi của ông.

Peter Malinauskas nổi bật trong chiến dịch tranh cử của Lao động liên bang. (ABC News: Brant Cumming)

Ngay cả cựu lãnh đạo Đảng cấp tiến Liberal, là ông Peter Dutton, cũng khen ngợi thủ hiến Malinauskas tại một sự kiện trước bầu cử, gọi ông Malinauskas là "người linh hoạt nhất" cả nước.

Tuy nhiên, thách thức về kế hoạch con đường tránh này đang định hình hơi khác đối với ông Malinauskas.

Để thấy được ngân quỹ cùng tài trợ "tốt hơn" cho kế hoạch đường tránh mà ông từng hoan nghênh, ông sẽ cần kêu gọi những người đồng cấp ở Canberra từ bỏ chánh sách tài trợ hạ tầng cơ sở chia đều ở thời điểm hiện tại.

Đây là chánh sách tương tự được đưa ra sau cuộc đánh giá đã nhanh chóng hoãn lại kế hoạch còn đường tránh ở thị trấn Truro trước đó, và chứng kiến ​​sự kết thúc của số tiền 80 phần trăm đóng góp của chính phủ liên bang.

Chánh quyền tiểu bang Nam Úc đang cân nhắc số tiền sẽ dành cho kế hoạch xây dựng con đường tránh. (ABC Riverland: Will Hunter)

Chánh quyền Malinauskas đã thông báo sẽ hợp tác 50:50 với Khối thịnh vượng chung để thực hiện các nâng cấp lớn cho các tuyến đường Main South và Curtis ở Adelaide, chia tổng cộng số tiền 330 triệu đô-la, trước ngân sách tháng Sáu của chính quyền tiểu bang.

Người ta vẫn chưa biết liệu một tuyến đường tránh dùng để vận chuyển hàng hóa của thành phố có làm theo hay không.

Một phát ngôn viên của chính quyền tiểu bang Nam Úc cho biết, "Chính quyền tiểu bang đã tuyên bố rằng chúng tôi sẽ cân nhắc thích đáng các thỏa thuận tài trợ cho tất cả các kế hoạch với đối tác liên bang như một phần của tiến trình lập ngân sách theo quy định của chúng tôi".

"Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác với chính phủ Albanese tái đắc cử để bảo đảm kết quả tốt nhất".

(Theo Báo Nam Úc savietnews.com.au)