Toni Hoffma. Ảnh: được cung cấp (SBS News)

AUSTRALIA - Theo một báo cáo mới từ Trung tâm Luật Nhân quyền - Human Rights Law Centre - những phụ nữ lên tiếng chống lại hành vi sai trái và trở thành người tố giác đang phải trả giá đắt cho sự dũng cảm của họ. Nghiên cứu cho thấy phụ nữ có nguy cơ cao hơn bị quấy rối và bắt nạt tại nơi làm việc do những tiết lộ tố giác của họ. Những người vận động bảo vệ người tố giác đang khẩn thiết kêu gọi thành lập Cơ quan Bảo vệ Người Tố Giác, nhằm bảo đảm sự an toàn và hỗ trợ cho những người đủ can đảm đứng lên nói sự thật.

"Trong suốt hai năm, tôi và một số người ở đây đã cố gắng lên tiếng về những điều đang diễn ra — những chuyện khủng khiếp đã xảy ra với bịnh nhân, và có người đã tử vong... Tôi đã nỗ lực hết sức để yêu cầu tiến hành điều tra và những việc tương tự, nhưng ông ta về căn bản đã được ban lãnh đạo bảo vệ."

Đây là lời kể của Toni Hoffman, người từng là y tá trưởng tại khoa chăm sóc đặc biệt của Bịnh viện Bundaberg Base khi bác sĩ phẫu thuật người Mỹ, Jayant Patel, được bổ nhiệm làm Giám đốc Phẫu thuật.

Chỉ trong vòng sáu tuần sau khi ông Patel nhận chức, bà Hoffman đã bắt đầu bày tỏ mối lo ngại với cấp trên về ông, sau khi một số bịnh nhân gặp biến chứng nghiêm trọng sau khi được ông điều trị.

Bà Hoffman cho biết bà đã bị các lãnh đạo bịnh viện phớt lờ và chế giễu ở mọi nơi.

"Có rất nhiều rào cản, đủ loại khác nhau, nhưng phần lớn đều xuất phát từ việc hoàn toàn xem nhẹ vai trò của tôi với tư cách là một y tá, và đổ lỗi cho tôi vì có “mâu thuẫn cá nhân”. Mọi chuyện bị quy chụp đơn giản là mâu thuẫn giữa tôi và ông Patel. Họ chỉ xem đó là vấn đề cá nhân và gạt bỏ mọi lo ngại, khiến tôi bị mất uy tín."

Khi nhận ra rằng những lo ngại của mình không được xem trọng, bà Hoffman đã quyết định trình bày vấn đề với nghị sĩ địa phương Rob Messenger.

Ông Patel sau đó bị kết án ba tội danh ngộ sát và bị tuyên án bảy năm tù giam — tuy nhiên, một kháng cáo thành công tại Tòa án Tối cao đã dẫn đến một thỏa thuận nhận tội, trong đó ông Patel thừa nhận hành vi gian lận và các cáo buộc còn lại được hủy bỏ. Ông đã trở về Hoa Kỳ và bị cấm hành nghề y tại Úc.

Việc bà Hoffman tố giác đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy một cuộc điều tra quy mô lớn về hệ thống bịnh viện công tại Queensland, qua đó phơi bày những thiếu sót nghiêm trọng trong việc giải quyết khiếu nại và sự cố, cũng như một văn hóa che giấu tồn tại trong các bịnh viện của tiểu bang.

Hiện nay, bà Hoffman là tình nguyện viên của tổ chức Whistleblowers Australia, nơi bà hỗ trợ và tư vấn cho những người làm việc trong ngành y tế muốn lên tiếng chống lại các hành vi sai trái.

"Khi họ gọi cho tôi, thường là trong tình trạng tuyệt vọng. Tôi có thể nhận ra sự tuyệt vọng đó qua giọng nói của họ — giống như tôi từng trải qua — không biết phải làm gì, không biết đâu là điều đúng đắn cần làm. Hầu hết mọi người đều sợ mất việc. Nhiều người đã cố gắng hành động suốt nhiều năm, và vì thế họ đã bị trừng phạt ở nơi làm việc."

Một báo cáo mới từ Trung tâm Luật Nhân quyền cho thấy phụ nữ vẫn đang phải trả giá đắt cho việc lên tiếng chống lại hành vi sai trái.

Báo cáo có tiêu đề “Phụ nữ lên tiếng: Động lực giới tính trong bối cảnh tố giác tại Úc” đã thu thập dữ liệu từ 65 người từng nhận được sự hỗ trợ từ Trung tâm Luật Nhân quyền với tư cách là người tố giác, trong khoảng thời gian từ tháng 8 năm 2023 đến tháng 6 năm 2024.

Mặc dù những người tố giác nổi bật ở Úc thường là nam giới, luật sư cấp cao tạm quyền của Trung tâm Luật Nhân quyền, bà Anneliese Cooper, cho biết báo cáo này đã làm nổi bật vai trò thiết yếu mà các người tố giác là phụ nữ đang đảm nhận.

"Báo cáo này cho chúng ta thấy rằng phụ nữ chủ yếu tố giác các hành vi sai trái trong các lĩnh vực y tế, giáo dục và khu vực công. Điều đó có nghĩa là nếu không có những người phụ nữ dũng cảm lên tiếng, các hành vi sai trái tại những nơi như bịnh viện, trung tâm giam giữ và các dịch vụ công thiết yếu khác sẽ tiếp tục bị che giấu — và như vậy, các tổ chức sẽ không thể bị buộc phải chịu trách nhiệm."

Báo cáo cho thấy 7 trên 10 người tố giác tìm đến trung tâm để xin tư vấn đã bị trả đũa từ phía người xử dụng lao động sau khi họ nêu rõ những mối lo ngại của họ.

Mặc dù nam và nữ đều bị trả đũa với tỷ lệ tương đương khi lên tiếng, nhưng hình thức trả đũa lại khác nhau.

Gần một nửa nam giới cho biết họ bị chấm dứt hợp đồng lao động, trong khi gần một phần ba phụ nữ nói rằng họ phải đối mặt với tình trạng quấy rối và bắt nạt.

Báo cáo cũng phát hiện rằng 100% những người tố giác hành vi sai trái trong lĩnh vực y tế đều bị trả đũa.

"Và tất cả những người tố giác đó đều đã phải chịu sự trả đũa vì đã lên tiếng. Điều này thực sự đáng lo ngại, bởi ai cũng xứng đáng được hưởng quyền được chăm sóc sức khỏe an toàn. Nếu không có phụ nữ dũng cảm lên tiếng, thì các hành vi lạm dụng, bỏ bê và vi phạm nhân quyền sẽ tiếp tục diễn ra trong bóng tối."

Chủ tịch Tổ chức Minh bạch Quốc tế Úc AP Brown cho biết rõ ràng luật bảo vệ người tố giác hiện hành của Úc không hiệu quả.

"Điều chúng ta biết về việc tố giác là: đây là cách quan trọng nhất để các hành vi sai trái bị phơi bày, dù là trong khu vực công hay tư nhân. Tuy nhiên, hiện nay các quy định pháp luật liên quan vẫn còn rất rời rạc, đặc biệt là ở cấp liên bang. Tất cả các bằng chứng đều cho thấy rằng các luật này thực tế không phát huy hiệu quả — không giúp được những người cần được bảo vệ, và không được thực thi đúng mức trong cả khu vực công lẫn tư."

Ông cho biết, như báo cáo đã chỉ ra, nếu không có biện pháp bảo vệ người tố giác đầy đủ, các tổ chức sẽ không phải chịu trách nhiệm.

"Thật quá dễ dàng để ban lãnh đạo của một cơ quan hay công ty nào đó mắc sai lầm — hoặc quay lưng lại với người tố giác hành vi sai trái, hoặc không hỗ trợ họ đúng mức trong một trải nghiệm đầy căng thẳng và có thể thay đổi cả sự nghiệp của họ. Chúng ta đã thấy qua những vụ việc như bê bối robodebt rằng ngay cả những cơ quan lớn, vốn có truyền thống phục vụ cộng đồng, cũng có thể phát triển một văn hóa tổ chức và lãnh đạo hoàn toàn không tôn trọng tiếng nói của những người dám lên tiếng —và trên thực tế còn gây tổn hại đến sự nghiệp của những người đó."

Năm 2019, Đạo luật Doanh nghiệp đã được mở rộng để tăng cường bảo vệ người tố giác làm việc trong khu vực tư nhân, bao gồm yêu cầu các công ty phải có chánh sách bảo vệ người tố giác.

Darren Murphy là Giám đốc Điều hành của Core Integrity, một tổ chức hoạt động nhằm tạo ra văn hóa tố giác an toàn trong các tổ chức.

Ông cho biết mặc dù những thay đổi năm 2019 là một bước tiến, nhưng vẫn cần phải làm nhiều hơn nữa để bảo vệ những người đủ can đảm lên tiếng.

"Năm năm kể từ khi luật mới được ban hành, tôi vẫn cho rằng còn rất nhiều việc phải làm để bảo vệ những người tố giác. Họ luôn thường xuyên bị phớt lờ hoặc hoàn toàn không được lắng nghe, và phần lớn đều bị ảnh hưởng tại nơi làm việc. Ý tôi là, họ có thể bị nhắm đến một cách tiêu cực và có chủ ý — như bị giáng chức hoặc bị sa thải. Và chắc chắn, việc lên tiếng tại nơi làm việc cũng gây ra tác động tâm lý rất lớn đối với họ."

Báo cáo mới nhất của Trung tâm Luật Nhân quyền đưa ra một số khuyến nghị nhằm bảo vệ tốt hơn những phụ nữ tố cáo hành vi sai trái trong nhiều lĩnh vực.

Bà Cooper cho biết một Cơ quan Bảo vệ Người tố giác độc lập, công nhận và kết hợp kinh nghiệm của phụ nữ trong việc tố cáo hành vi sai trái, phải là bước đầu tiên.

"Một Cơ quan Bảo vệ Người Tố giác sẽ là một cải cách mang tính bước ngoặt. Cơ quan này sẽ bảo đảm rằng những người tố giác được trao quyền, được bảo vệ và được hỗ trợ. Họ có thể tìm đến Cơ quan Bảo vệ Người Tố giác để nhận lời khuyên, sự trợ giúp, hỗ trợ và bảo vệ nhằm giúp họ vượt qua các quy định pháp luật phức tạp liên quan đến việc tố giác. Mục tiêu là để họ không bị trả đũa và có thể thực thi đầy đủ các quyền hợp pháp của họ."

Đây là lời kêu gọi thay đổi mà bà Hoffman đã thực hiện trong nhiều năm.

"Tôi nghĩ rằng sẽ vẫn rất hữu ích nếu chúng ta có một cơ quan độc lập — và ý tôi là thực sự độc lập, chứ không phải chỉ mang tính hình thức — nơi mọi người có thể gửi đơn khiếu nại. Tôi chỉ ước rằng chúng ta có thể lên tiếng mà không phải đối mặt với nguy cơ bị bỏ tù hay mất sự nghiệp, chỉ để bảo vệ sự an toàn cho bịnh nhân của mình."