Giải Ngân Hà Milky Way nhìn từ bầu trời bên trên Vùng Lãnh Thổ Bắc Úc. Ảnh: AAP

Du lịch đến những nơi không bị ô nhiễm ánh sáng, cách xa các thành phố lớn, là một lĩnh vực đang phát triển tại Úc. Hôm nay mời quý vị cùng khám phá các vì sao, khoảng tối ở giữa và niềm đam mê ngày càng tăng của Úc với ‘du lịch ngắm sao’.

Tại Nam bán cầu, chúng ta có thể nhìn thấy những ngôi sao và chòm sao không thể nhìn thấy nếu ở Bắc bán cầu. Chúng ta cũng được hưởng lợi từ tất cả các vùng tối trên bầu trời không bị ảnh hưởng của ánh sáng thành phố tạo ra. Úc có điều kiện lý tưởng để ngắm sao.

Duane Hamacher, Phó Giáo sư Thiên văn Văn hóa tại Đại học Melbourne cho biết “Khi tôi lần đầu tiên chuyển đến Úc từ Mỹ, tôi đã rất ấn tượng với bầu trời tuyệt đẹp và tất cả những thứ bạn có thể thấy ở đây mà tôi không thể thấy khi tôi ở Bắc bán cầu: máy bay của Dải Ngân Hà, những đám mây vệ tinh của Dải Ngân Hà, khu vực của Dải Ngân Hà đến Nam Thập Tự. Tất cả những thứ đó đều mới toanh đối với tôi và chúng có thể nhìn thấy rõ ràng ở đây của Nam Bán Cầu.”

Chòm sao nổi tiếng nhất của Úc, Southern Cross, Chòm Sao Nam Thập Tự nhìn thấy rõ nhất vào mùa thu hoặc mùa đông nằm ở phía đông nam của bầu trời đêm. Nó gồm năm ngôi sao tạo thành một hình thoi nằm ngang. Giáo sư Hamacher nói Chòm sao Nam Thập Tự là một điểm khởi đầu tuyệt vời để từ đó quan sát các hiện tượng thiên văn khác.

“Những gì chúng ta có ở Nam bán cầu là một số vật thể tuyệt đẹp mà đôi khi bạn thực sự cần bầu trời đêm thực sự tối, chẳng hạn như Mây Magellan tức là những đám mây vệ tinh của Dải Ngân Hà. Chúng trông giống như hai đám mây mờ nhỏ trên bầu trời phía nam của chúng ta gần Chòm Sao Nam Thập Tự. Nhưng chúng không thực sự nằm trong thiên hà của chúng ta. Chúng là hai thiên hà vệ tinh của Dải Ngân Hà mà chúng ta đang ở. Vì vậy, bạn chỉ có thể nhìn thấy chúng ở Nam bán cầu và trong một đêm tối thực sự đáng yêu ở đất nước Úc .”

Chòm sao Chữ Thập Phương Nam (Southern Cross constellation). Ảnh: Getty images/Phil Clark/EyeEm

Người sáng lập công ty Du lịch Thiên văn Tây Úc, Carol Redford - còn được gọi với cái tên ‘Galaxy Girl’. Cô đang thực hiện sứ mệnh phát triển du lịch bầu trời tối ở khu vực Tây Úc, nơi không gian tối rộng mở đem đến một số cơ hội ngắm sao tốt nhất trên thế giới. Cô ấy nói, hãy đi hai hoặc ba giờ để tránh xa ánh sáng rực rỡ của bất kỳ thành phố nào của Úc, và chúng ta có thể tìm thấy một số bầu trời đêm đen nguyên sơ.

“Bất cứ nơi nào ngoài Blue Mountains như phía tây Sydney, phía Tây QLD, phía đông WA về phía đông, thậm chí là Perth, bạn không cần phải đi quá xa. Nam Úc và Lãnh Thổ Bắc Úc có một số địa điểm tuyệt vời, và thật tuyệt khi điđến một địa điểm mang tính biểu tượng để ngắm sao. Một nơi nào đó như Uluru hoặc trong môi trường bụi rậm tự nhiên, nơi bạn cách xa ô nhiễm ánh sáng và bóng tối tuyệt đẹp của bầu trời ban đêm mà bạn có thể trải nghiệm và nhìn thấy hàng triệu triệu ngôi sao ở trên đó.”

Giáo sư Duane Hamacher nói rằng đan xen với hàng triệu ngôi sao này là một lượng lớn kiến ​​thức truyền thống.

“Cả phương Tây, thổ dân và người dân trên đảo Torres Strait nhìn lên bầu trời bao gồm các loại nhóm sao khác nhau - những gì chúng tôi các chuyên gia gọi là các chòm sao. Nhưng bạn cũng có một số chòm sao trên bầu trời tối chỉ dành riêng cho Nam bán cầu. Và điều đó đang tạo ra những chòm sao không phải của những ngôi sao sáng, mà là những khoảng tối giữa các ngôi sao và Dải Ngân hà. Vì vậy, những khoảng tối đó trong thiên văn học phương Tây là những vùng khí mát và bụi. Đó là nơi các ngôi sao được sinh ra. Và theo truyền thống của thổ dân, chúng là bóng của các loài động vật khác nhau.”

Với người thổ dân, emu, chim đà điểu trên bầu trời là một linh vật quan trọng. Đầu của nó nép mình trong Dải Ngân hà. Vị trí của đà điểu lúc hoàng hôn cho chúng ta biết về hành vi của nó, thời điểm lấy trứng và sự thay đổi các mùa trong năm.

Ghillar Michael Anderson, một trưởng lão và nhà thiên văn học người Euahlayi đến từ tây bắc NSW cho biết “Emu trên bầu trời, chúng bảo vệ nguồn nước, đi khắp các hệ thống nước ở Úc. Rất nhiều người đặt tên khác nhau cho linh hồn nước này, nhưng mọi người đều có mối quan hệ với chim đà điểu đó theo cách này hay cách khác. Và bạn có thể nhìn thấy emu đẻ ở đó vào mùa đông. Nó nằm trong Dải Ngân Hà vì Dải Ngân Hà có nghĩa là ‘sông lớn trên bầu trời’. Nhưng linh hồn của đà điểu cũng ở trong nước ở đây. Đó là hiện thân vật lý của chúng ở đó, cũng như linh hồn ở đây trong nước.”

Emu trên bầu trời. Ảnh: Stellarium.org

Giáo sư Duane Hamacher nói rằng những người thuộc các Quốc gia Thổ dân đầu tiên là những nhà thiên văn học đầu tiên của Úc.

“Người thổ dân đến Úc cách đây hàng chục nghìn năm và cần phải có một số kiến ​​thức thiên văn để có thể đi đến được đây. Và trong những thiên niên kỷ đó, họ đã phát triển những hệ thống kiến ​​thức rất phức tạp về các ngôi sao bằng cách quan sát sự thay đổi vị trí và tính chất - đó là những gì các trưởng lão thổ dân gọi là ‘đọc các vì sao’. Người ta nói rằng mọi thứ trên đất đều được phản chiếu trên bầu trời.”

Du lịch bầu trời tối đang mở ra thế giới không chỉ về thiên văn học phương Tây, mà còn về kiến ​​thức truyền thống sâu sắc mà những người thuộc các Quốc gia Thổ dân đầu tiên nắm giữ.

“Nếu bạn nhìn vào bầu trời đêm, bạn sẽ thấy Dải Ngân Hà, nơi nó ít nhiều nằm ở phía bắc nam. Sau đó, bạn có thể thấy rằng có nhiều ánh sáng hơn, có độ sáng ở phía đông của Dải Ngân Hà và đó là nơi của ban ngày. Và dĩ nhiên bạn đã có phía Tây, nơi bầu trời đêm sinh sống. Vì vậy, bạn có hai phần khác nhau của vũ trụ đó và Dải Ngân Hà. Điều đó cho chúng ta biết về những người chúng ta có thể kết hôn và chúng ta là ai.”

Bằng cách này, bầu trời đêm điều phối các mạng xã hội của thổ dân cũng như kết nối với môi trường. Cũng như môi trường, bầu trời tối của chúng ta cũng đang bị đe dọa. Galaxy Girl đang hợp tác chặt chẽ với chính phủ Tây Úc để giữ cho bầu trời đêm càng tối càng tốt.

“Ô nhiễm ánh sáng đang tăng khoảng 2% mỗi năm. Khi các thành phố của chúng ta trên khắp thế giới ngày càng lớn hơn, chúng ta lắp đặt nhiều đèn hơn và có nhiều ánh sáng tràn vào bầu trời đêm hơn. Và điều đó che mất tầm nhìn của các ngôi sao. Và ở Tây Úc chúng ta có một khoảng tối lớn và tôi nghĩ chúng ta cần phải bảo vệ điều đó, và các chính quyền địa phương không thể thiếu trong dự án này trong việc đảm bảo rằng chúng ta có thể bảo vệ tài sản xinh đẹp đó.”

Galaxy Girl rất hào hứng với ý tưởng chia sẻ những câu chuyện cổ trong khi sử dụng công nghệ hiện đại để tiết lộ bí mật của bầu trời.

Hiện cô đang giúp tạo ra một con đường du lịch về thiên văn của thổ dân để mọi người có thể tìm hiểu về bầu trời đêm từ các Trưởng lão và hướng dẫn viên thổ dân. Tại NSW, trưởng lão Ghillar Michael Anderson chia sẻ tầm nhìn của Galaxy Girl.

“Chúng tôi đang xem xét các chương trình du lịch bầu trời tối, những nơi chúng xuất hiện và chúng tôi cho du khách thấy những thứ trên mặt đất có liên quan thế nào đến các vì sao. Chúng tôi đang lên kế hoạch và chúng tôi muốn mọi người tìm đến với những bầu trời đêm này và tìm hiểu về chúng, cách diễn giải chúng. Chúng tôi đang cố gắng để mọi người hiểu rất rõ về mối quan hệ giữa con người và các vì sao.”