Lũ lụt tàn khốc vào cuối năm 2022 và đầu năm 2023 đã giết chết hàng triệu cá dọc theo Murray Darling Basin. Source: SBS

Hơn 1.500 cá bản địa và tôm càng nước ngọt đã được cứu sau khi hàng triệu con cá bị chết dọc theo lưu vực Nam Murray Darling.

Lũ lụt tàn khốc vào cuối năm 2022 và đầu năm 2023, một trong những trận lũ lụt nghiêm trọng nhất trong khu vực trong 40 năm qua, đã làm ngập nhiều cánh đồng khiến cá bị kẹt lại.

Điều này đã thúc đẩy chiến dịch giải cứu do OzFish Unlimited, một tổ chức chuyên giúp đỡ ngư dân khôi phục các tuyến đường thủy, phối hợp với các tình nguyện viên, nông dân, chủ đất bản địa Úc và các cơ quan chính phủ thực hiện.

Các nhóm phục hồi đã dành hơn 350 giờ trong khoảng thời gian hai tháng để thu thập các loài thủy sinh mang tính biểu tượng dọc theo trung và hạ lưu sông Murray từ Mildura ở tây bắc Victoria đến Barham ở tây New South Wales.

Giám đốc truyền thông của OzFish Jonathon Bleakley cho biết nhiệm vụ này được thúc đẩy bởi các báo cáo của cộng đồng về việc cá chết dạt vào bờ hoặc xuất hiện trong môi trường sống không tự nhiên.

"Có báo cáo về việc cá tuyết Murray bị mắc kẹt trong các cánh đồng lúa mì. Điều đó rõ ràng là do lúc đó đang có lũ lụt, nhưng bất cứ khi nào chúng tôi có các tình nguyện viên vớt cá ra khỏi các khu vực nông nghiệp hoặc cánh đồng lúa mì, chúng tôi đều biết rằng có dấu hiệu ở đó rằng có điều gì đó không ổn. Và rõ ràng là cuối cùng, chúng ta có hàng ngàn con cá chết trôi dạt vào các thị trấn và trên các cánh đồng như tôi đã đề cập. Vì vậy, chúng là một số dấu hiệu cho thấy những gì chúng tôi đang thấy. Rất nhiều nước đã đổi màu. Bạn biết đấy, ở những khu vực khá tù đọng đó, nó bắt đầu bốc mùi, có mùi hôi thối ở đó do lượng cá chết dạt vào."

Nhóm đã cứu được các loài mang tính biểu tượng như cá tuyết Murray, cá rô vàng và bạc.

Trong điều kiện mà họ mô tả là rất khó khăn và đau khổ, các tình nguyện viên đã giải cứu được hơn 700 con tôm càng nước ngọt và 47 loài cá bản địa một cách an toàn.

Ông Bleakley nói rằng đó là một nỗ lực to lớn của cộng đồng.

"Chúng tôi có những người tình nguyện cầm lưới đi dọc bờ sông, một số chỉ có vài tiếng đồng hồ vào buổi chiều để đi bộ dọc bờ sông tìm những con tôm càng và cá bản địa ở những chỗ nước nông. Chúng tôi cũng có đội cấp cứu của mình trên những chiếc thuyền nhỏ và những chiếc thuyền thả trôi sông với những chiếc lưới lớn hơn. Và chúng tôi đã làm điều đó trong vài tuần và cuối cùng, chúng tôi đã cứu được hơn 1500 con cá và tôm càng bản địa."

Cá được đưa đến các địa điểm nuôi trồng thủy sản tư nhân, nơi chúng được chăm sóc cho đến khi các điều kiện được cải thiện trước khi thả chúng trở lại sông Murray vào tháng Năm.

Đó là một nỗ lực kết hợp cùng với nghề cá của New South Wales và Victoria, cộng đồng người thổ dân và các tổ chức nuôi trồng thủy sản và các tình nguyện viên trong cộng đồng.

Ông Bleakley cho biết làm việc với các cộng đồng thổ dân là một phần thiết yếu trong dự án của họ.

"Bất kỳ công việc nào chúng tôi làm, chúng tôi đều muốn hợp tác chặt chẽ vì họ có hiểu biết và kiến thức về những tuyến đường thủy đó mà chúng ta có thể hiểu được. Vì vậy, tất cả các dự án của chúng tôi tại Ozfish rõ ràng đều bắt đầu bằng sự cho phép của thổ dân ở địa phương, và chúng tôi muốn họ tham gia vào việc lập kế hoạch cho dự án đó – chọn địa điểm ở đâu, phần nào của dòng sông sẽ là nơi tốt nhất để cứu vứt cá. Điều đó nhất quán trong tất cả các dự án của chúng tôi, và dĩ nhiên chúng tôi làm việc cùng với những người thổ dân."

Giáo sư Fran Sheldon là người đứng đầu Trường Khoa học và Môi trường tại Đại học Griffith.

Cô giải thích mức độ oxy thấp trong lũ lụt ảnh hưởng đến các loài cá như thế nào.

"Điều gì xảy ra khi bạn bị lũ lụt, và đặc biệt là lũ lụt vào mùa hè và trời ấm hơn, lũ lụt cuốn theo rất nhiều chất hữu cơ, vì vậy lá, cành, que và các vật liệu hữu cơ khác có thể quanh quẩn trên vùng đồng bằng ngập nước. Và bạn có những con cá bị kẹt trong vùng đồng bằng ngập nước đang cố gắng hít thở oxy trong nước, tranh dành oxy với các vi khuẩn đang phân hủy đống chất hữu cơ hỗn độn đó. Và khi nước thực sự ấm lượng oxy trong nước vốn đã lại càng ít hơn. Kết cuộc oxy sẽ cạn kiệt vì có quá nhiều sự phân hủy hữu cơ trong vùng nước lũ nông."

Giáo sư Sheldon cho biết việc giải cứu cá ở sông Murray có nghĩa là chúng sẽ có cơ hội sống sót cao hơn nhiều trong những tháng mùa đông, đặc biệt là vì rất nhiều cá đã trưởng thành được giải cứu.

Các trận lũ lụt nghiêm trọng xảy ra một lần, hay còn gọi là sự kiện nước đen, Blackwater, là nguyên nhân thực sự làm cá chết hàng loạt, chứ sông Murray không còn lũ lụt thường xuyên như trước đây. Giáo sư Sheldon nói cứu vớt cá chỉ là giải pháp tạm thời.

"Khi bạn có những trận lũ lụt thực sự lớn với rất nhiều chất hữu cơ, cá chết có lẽ cũng không phải là vấn đề lớn bởi vì rất nhiều cá sẽ phục hồi sau trận lụt. Nhưng bây giờ chúng lại trở nên quan trọng vì hệ thống quá căng thẳng và dù sao thì sự sống còn của cá bản địa cũng đang bị đe dọa."

Người ta lo ngại những trận lụt lớn sẽ trở nên phổ biến hơn do thời tiết khắc nghiệt xảy ra thường xuyên hơn. Giám đốc truyền thông của OzFish Jonathon Bleakley nói rằng giáo dục nâng cao nhận thức của cộng đồng là chìa khóa để khuyến khích bảo vệ nhiều hơn các tuyến đường thủy của Úc.

"Đó là một điều mà chúng ta phải lưu ý. Nếu bất kỳ ai nghĩ rằng việc hứng chịu hai trận lũ lụt lớn và sau đó là các sự kiện nước đen trong vòng 5 năm mà chúng ta có thể quay lưng lại, thì rõ ràng là bạn đã không đầu tư vào các tuyến đường thủy tại Úc. Vì vậy, theo quan điểm của chúng tôi, chúng tôi đang cố gắng giáo dục các ngư dân và cộng đồng về những gì đã thực sự xảy ra và những gì đang xảy ra, để họ cảm thấy là một phần trong đó. Một trong những điều chúng tôi cố gắng thực hiện tại Ozfish là cầu nối giữa các cơ quan chính phủ và việc thực thi chính sách ngoài thực địa, những vấn đề mà chúng ta đang gặp phải trên các tuyến đường thủy. Và đây là một vấn đề: hàng triệu con cá chết tại một trong những nơi thu hút hoạt động câu cá giải trí chính của chúng ta, đó là điều mà chúng ta cần giải quyết."

Giáo sư Sheldon cho biết trong khi thảm họa lũ lụt là một hiện tượng tự nhiên, hạn hán kéo dài và các kiểu thời tiết thay đổi khác cũng là mối đe dọa.

"Chúng ta sẽ bắt đầu xem xét vấn đề ở chỗ không có lũ lụt trong một thời gian dài, nơi bạn tích tụ rất nhiều chất hữu cơ khô trên vùng đồng bằng ngập nước trước đó mà không được xử lý. Những tác động này sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, nhưng cho phép lũ lụt vừa và nhỏ xảy ra giữa những trận lụt thực sự lớn, sẽ giảm thiểu tác động mỗi khi chúng đến."

Một báo cáo mới của Môi trường Victoria cho thấy có tới 140 loài có nguy cơ bị tuyệt chủng trừ khi có thêm nước được trả lại cho Lưu vực Murray-Darling.

Báo cáo nói rằng việc chính quyền tiểu bang phản đối việc mua nước của khối thịnh vượng chung là một rào cản lớn đối với việc cung cấp nước cho các con sông và vùng đất ngập nước trong lưu vực.

Trong một tuyên bố, một phát ngôn nhân của chính phủ Victoria cho biết việc bảo đảm các kết quả môi trường theo kế hoạch lưu vực sẽ đòi hỏi nhiều hơn là chỉ bổ sung nước.

Chính phủ liên bang đã yêu cầu lời khuyên từ Cơ quan Lưu vực Murray-Darling về triển vọng đạt được đối với các mục tiêu phục hồi nước trước hạn chót vào tháng 6 năm 2024.

Bộ trưởng Nước Liên bang Tanya Plibersek cho biết sẽ có những thay đổi quan trọng đối với kế hoạch phục hồi nước trong khu vực.