Hình bìa cuốn sách Trẻ em Đa ngữ (VietSpeech Multilingual Children) Source: Supplied
Hầu hết trẻ em gốc Việt sinh ra và lớn lên ở nước ngoài đều có cơ hội để phát triển năng lực song ngữ, đa ngữ. Chúng ta nên làm gì để vun đắp, giúp con em mình phát triển lợi thế này?
Ngày 7/3/2022 vừa qua, VietSpeech, dự án nghiên cứu về năng lực phát âm và ngôn ngữ của trẻ em Việt nam ở Úc đã chính thức cho ra mắt một cuốn sách cung cấp thông tin cho bố mẹ trong việc duy trì tiếng mẹ đẻ với tựa đề Trẻ em Đa ngữ (VietSpeech Multilingual Children).
Cuốn sách có thể được tải về miễn phí với cả hai bản tiếng Việt và tiếng Anh. Đài ABC của Úc đã gọi đây là “Một cuốn sách mới ra đời giúp trẻ em Việt nam ở Úc thấy năng lực song ngữ là sức mạnh siêu nhân của chúng” (New book wants Vietnamese-Australian children to know “bilingualism is their superpower”).
Cuốn sách bao gồm các chủ đề như lợi ích của việc giữ tiếng mẹ đẻ và năng lực đa ngữ, các cách giúp con thích nói tiếng Việt hơn, quá trình và các cột mốc phát triển ngôn ngữ, phát âm và giao tiếp ở trẻ, các chữ cái và các phụ âm trong tiếng Việt và tiếng Anh, thanh dấu trong tiếng Việt, v.v…. Đây không phải là một cuốn sách dạy tiếng Việt cho trẻ em mà là 1 cuốn cẩm nang cung cấp cho các bố mẹ thông tin cần thiết trong hành trình giúp con giữ tiếng Việt và phát triển năng lực giao tiếp song ngữ.
Phát biểu tại buổi ra mắt cuốn sách, Giáo sư Sharynne McLeod, chủ nhiệm dự án VietSpeech cho biết:
“Cuốn sách này là 1 trong những thành quả nghiên cứu quan trọng của dự án VietSpeech được chính phủ Úc tài trợ. Nó là công sức của tất cả các thành viên trong dự án, các chuyên gia âm ngữ trị liệu, chuyên gia ngôn ngữ và giáo dục, chuyên gia tư vấn tâm lý, chuyên gia thống kê, và cả các gia đình Việt nam ở Úc đã tham gia nghiên cứu VietSpeech.”
“Chúng tôi hi vọng sẽ tiếp tục phát triển cuốn sách ở các tiếng khác, ví dụ như tiếng Trung, để đáp ứng nhu cầu của các gia đình đa ngữ có mặt khắp nơi trên thế giới.”
“Mời các bạn đọc và chia sẻ cuốn sách này và nếu các bạn muốn đọc các bài báo được nhắc đến trong sách, chúng tôi xin sẵn sàng cung cấp bản copy để các bạn tìm hiểu thêm. Một bài báo khoa học rất quan trọng về chương trình SuperSpeech, chương trình thử nghiệm cuốn sách này vừa mới được xuất bản ở một tạp chí khoa học nổi tiếng ở Mỹ với hơn 200.000 thành viên đăng ký.”
“Chúng tôi muốn các bố mẹ hiểu là nói được 2 hay nhiều thứ tiếng là năng lực siêu nhân và chúng ta cần hỗ trợ để con em mình phát huy tối đa năng lực đó của các em.”
Phó Giáo sư Sarah Verdon, đồng chủ nhiệm dự án đã cho biết cuốn sách là công trình dựa trên các nghiên cứu khoa học của dự án VietSpeech:
“Cuốn sách này được xây dựng hoàn toàn dựa trên các bằng chứng khoa học, các số liệu thực tế, chứ không phải là ý kiến hay suy nghĩ của chúng tôi. Để xây dựng và hoàn thành cuốn sách, chúng tôi đã thực hiện 4 nghiên cứu. Nghiên cứu thứ nhất là khảo sát về năng lực đa ngữ của các gia đình Việt nam ở Úc mà có thể rất nhiều bạn đang theo dõi chương trình này đã giúp chúng tôi điền phiếu điều tra để chúng tôi có được hơn 300 phiếu trả lời. Chúng tôi tìm hiểu xem người Việt ở Úc nói tiếng gì, với ai, ở đâu và khi nào, các bạn có quan tâm đến việc duy trì tiếng mẹ đẻ cho các thế hệ sau không, tại sao có và tại sao không, những yếu tố gì có liên quan đến việc duy trì tiếng mẹ đẻ,…. Nghiên cứu thứ 2 của chúng tôi là về năng lực phát âm và ngôn ngữ của trẻ em Việt nam ở Úc. Chúng tôi đã đánh giá phát âm và ngôn ngữ của gần 100 em nhỏ và bố mẹ các em để đánh giá năng lực song ngữ của các em và ảnh hưởng của cách phát âm của bố mẹ với năng lực phát âm của các em. Nghiên cứu thứ 3 của chúng tôi là tham vấn các chuyên gia hàng đầu thế giới trong lĩnh vực phát âm song ngữ và duy trì tiếng mẹ đẻ. Chúng tôi đã phỏng vấn 15 nhà nghiên cứu nổi tiếng trên thế giới với những nghiên cứu dựa trên số liệu và bằng chứng thực tế để xây dựng phần thông tin cho bố mẹ và lời khuyên về duy trì tiếng mẹ đẻ.”
“Nghiên cứu thứ 4 của chúng tôi là thử nghiệm cuốn sách. Cùng với sách dành cho trẻ em với các hoạt động học, cuốn sách này là sách dành cho bố mẹ và đã được dùng trong chương trình SuperSpeech. Thành công của chương trình đã chứng tỏ nó là cuốn sách mà mọi người đang mong đợi.”
Chương trình SuperSpeech SuperHeroes, được VietSpeech thực hiện vào năm 2020, là chương trình hỗ trợ các bố mẹ giúp con duy trì tiếng Việt và phát triển song ngữ, được thực hiện trong 8 tuần, với sự tham gia của 15 gia đình. Chương trình đã nhận được phản hồi vô cùng tích cực và yêu cầu thực hiện lại trong tương lai.
Dưới đây là một số trong những phản hồi của các phụ huynh đã tham gia chương trình:
“Mình học được cách hỗ trợ con học tiếng Việt tốt hơn. Ví dụ như các cách tạo ra các hoạt động giúp cho con nói tiếng Việt nhiều hơn, tạo cho con hứng thú học tiếng Việt hơn. Biết cách giúp con phát âm những âm khó, sửa cho con để con có thể phát âm chuẩn hơn, đúng hơn. Thứ 2 là nguồn tài liệu chương trình cung cấp cho các gia đình rất là phong phú và chất lượng tốt. Mình thấy tất cả nguồn tài liệu chương trình cung cấp mình đều có thể dùng được, không chỉ trong chương trình này, mà sau này khi mình giúp con học thêm tiếng Việt mình thấy rất quý, mà trước đây khi tham gia chương trình mình ko biết. Đây là 1 điều rất quan trọng giúp cho mình có thể hỗ trợ con duy trì tiếng Việt về lâu dài.”
“Mình nghĩ là cái thích nhất là chương trình cung cấp rất nhiều tài liệu và lời khuyên. Không chỉ là lời khuyên, tài liệu, phương pháp mà chương trình gửi các gia đình sách, thẻ chữ tranh có tiếng Việt để các gia đình có thể sử dụng vì nếu không thì mình cũng không nghĩ đến việc làm những thứ đó, mà kể cả nếu mình có được khuyên bảo đi chăng nữa thì việc mà mình ngồi vẽ ra những hình, chữ đó, cắt ra thì có lẽ trên thực tế bao giờ mới làm. Cho nên việc chương trình thiết kế, cung cấp các tài liệu đó và phát cho các gia đình để các gia đình có thể sử dụng được luôn, mình thấy cực kỳ hữu ích. Đối với gia đình mình thì đó là 1 thay đổi mang tính bước ngoặt.”
Tại buổi ra mắt cuốn sách, anh Capstan Le, một phụ huynh đã tham gia chương trình SuperSpeech vào năm 2020 đã cho biết việc giúp con giữ tiếng Việt là giúp con duy trì bản sắc văn hóa, tăng cường mối quan hệ gần gũi với ông bà, bố mẹ, đồng thời cũng là tạo sợi dây kết nối gia đình với cộng đồng. Sau khi tham gia chương trình, các con anh hiểu là trong mình có 1 phần là Việt nam, tức là 50% người Việt, 50% người Úc chứ không phải 100% người Úc.
“Các thầy cô đã chỉ cho cha mẹ cách dạy con mình, cách làm thế nào để giữ tiếng Việt, cung cấp sách truyện song ngữ, các bộ card song ngữ với nhiều chủ đề như đồ ăn, động vật, màu sắc, hình khối, … và hướng dẫn các hoạt động vừa học vừa chơi, hướng dẫn cách dạy con tiếng Việt từ các sinh hoạt hàng ngày. Cuốn sách thực sự hữu ích, nhất là cho các cha mẹ ở các vùng không có trường Việt ngữ.”
Tiến sĩ Nguyễn Thế Dương, Giám đốc trường Yêu tiếng Việt cũng cho biết, từ kinh nghiệm dạy học cho các em học sinh Việt nam ở nhiều nước trên thế giới, anh thấy vai trò của bố mẹ trong quá trình con học tiếng Việt là quan trọng nhất, bố mẹ là người thầy, gần gũi với con nhất nên nắm được các con cần gì, nhất là với việc học online. Bố mẹ làm theo các hướng dẫn của thầy cô, trợ giúp cho con làm bài tập hàng ngày, hàng tuần, chụp ảnh và gửi cho thầy cô, con có kết quả học tiếng Việt tiến bộ rõ rệt. Tiến sĩ cũng cho biết các bậc phụ huynh sẽ rất cần 1 cuốn sách thông tin như cuốn Trẻ em đa ngữ, để hiểu hơn về những lợi ích của việc duy trì tiếng mẹ đẻ, về hành trình phát triển ngôn ngữ của con, cũng như các cách giúp con vui vẻ học tiếng Việt.
“Tôi không thể tưởng tượng được là lại có một cuốn sách như thế này viết riêng cho cộng đồng người Việt để cung cấp kiến thức và công cụ cần thiết giúp hỗ trợ con duy trì tiếng Việt … Việc học trực tuyến càng cần sự hỗ trợ của cha mẹ hơn. Các cha mẹ quan tâm đến việc học của con thì các con có kết quả khác biệt. Rất cần những công trình, những cuốn sách như thế này để giúp trẻ giữ tiếng Việt, giữ văn hóa Việt khi ở nước ngoài”.
Có mặt tại buổi ra mắt cuốn sách, chị Sheila Phạm, 1 nhà hoạt động cho phong trào Năng lực đa ngữ, người đồng sản xuất chương trình My Billingual Family (Gia đình Song ngữ của tôi) trên SBS cũng cho biết với cộng đồng người Việt ở nước ngoài, đặc biệt là thế hệ thứ 2 và thứ 3 đang tăng, giờ là lúc rất cần công trình nghiên cứu và các tài liệu, sách với thông tin hướng dẫn các gia đình song ngữ.
“Là một người mẹ thuộc thế hệ thứ 2, tôi cũng như rất nhiều bố mẹ trẻ khác rất muốn biết cách giúp con mình giữ tiếng Việt và phát triển năng lực đa ngữ. Tôi có lập 1 trang Facebook là Vietnamese Bilingual Parenting và có hơn 2000 bố mẹ tham gia từ khắp nơi trên thế giới, chứng tỏ có rất nhiều người quan tâm tìm 1 diễn đàn để thảo luận những khó khăn, tham khảo ý kiến và chia sẻ thông tin cũng như các nguồn tài liệu để nuôi dạy con song ngữ tốt hơn. Cuốn sách này ra đời rất đúng lúc, tôi rất mong các cha mẹ sẽ đều biết đến sách này. Xin chúc mừng nhóm nghiên cứu VietSpeech.”
Nói được hai hay nhiều ngôn ngữ có rất nhiều lợi ích cho trẻ, từ việc tăng cường chức năng hoạt động của não bộ, mở ra những hiểu biết về một nền văn hóa khác, một cách tư duy và nhìn nhận cuộc sống khác, đến việc gắn kết mối quan hệ trong gia đình và mở rộng cơ hội việc làm. Mong là các gia đình Việt nam chúng ta ở nước ngoài luôn để ý và chăm sóc để các em phát huy được năng lực đa ngữ, năng lực siêu nhân tuyệt vời này.
